Μοιραία πρόσωπα για την εθνική ήττα με την ονομασία Σαμαράς, Μητσοτάκης αλλά και Ανδρέας!
Πριν από καμιά δεκαριά χρόνια, διευθυντής τότε μεγάλης εφημερίδας, βρέθηκα για ενημέρωση στο γραφείο του/της επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας. Η συζήτηση γρήγορα έφτασε στο Σκοπιανό, όπου προέβαλα ζωηρές ενστάσεις στο ενδεχόμενο να κλείσει η υπόθεση με ένα όνομα τύπου «Μακεδονία-Σκόπια» (όπως σκεφτόταν στο παρελθόν ο ανεκδιήγητος Πάγκαλος) ή ακόμη και με έναν επιθετικό προσδιορισμό τύπου «Βόρειος Μακεδονία» που άφηνε ζωτικό χώρο σε αλυτρωτικές βλέψεις.
«Αν πρόκειται να συμβιβαστείτε, να επιμείνετε στο “Νέα Μακεδονία” και βέβαια για όλες τις χρήσεις» είχα πει. «Υπάρχει προηγούμενο, άλλωστε, με το «πακέτο Πινέιρο». Το πρόθεμα “new” είναι πολύ πιο κατανοητό στη διεθνή κοινότητα, κυρίως όμως αποκόπτει με μαχαίρι τον συνειρμικό ομφάλιο λώρο που ονειρεύονται οι Σκοπιανοί εθνικιστικές με την αρχαία μακεδονική κληρονομιά».
Δεν είχα προλάβει να ολοκληρώσω τη φράση μου και διέκρινα ένα βλέμμα συγκατάβασης από απέναντι, μαζί με ένα χαμόγελο αδιόρατης κοροϊδίας: «Βρε Χαρβαλιά, τι μας λες, κι εγώ θα ήθελα να κερδίσω το πρώτο νούμερο στο Τζόκερ…» ήρθε η απάντηση.
Η κουβέντα αυτή μαρτυρά την ηττοπάθεια -αν όχι την πλήρη παράδοση- του/της τότε υπουργού, αλλά και μίας μικρής κάστας μανδαρίνων που διαχρονικά, θα έλεγα, είχαν την τάση να παρουσιάζουν το «μαχητό» ως απόλυτα ακατόρθωτο στους πολιτικούς προϊσταμένους τους, ακριβώς για να μην μπλέκουν σε δύσκολες διπλωματικές αντιπαραθέσεις και χαλούν τη ζαχαρένια τους.
Ονόματα δεν έχει νόημα να αναφέρω, γιατί αυτοί δεν ήταν τελικά οι μοιραίοι άνθρωποι για την ατυχή κατάληξη του ονόματος των Σκοπίων. Η υπόθεση στην ουσία «πουλήθηκε» σχεδόν εν τη γενέσει της. Και μοιραίοι προς αυτή την κατεύθυνση ήταν ο Σαμαράς, που την ανακίνησε χωρίς τις απαραίτητες συμμαχίες, ο Μητσοτάκης, που ουδέποτε την πίστεψε και ξεδιάντροπα μιλούσε στη Βουλή για «Μακεδονία των Σκοπίων», και, βέβαια, ο Ανδρέας Παπανδρέου, που την ξεπούλησε οριστικά με το διπλωματικό τερατούργημα της «Ενδιάμεσης Συμφωνίας», ανοίγοντας τον δρόμο για την πλήρη καθιέρωση διεθνώς του όρου «Μακεδονία».
Τα κίνητρα του Σαμαρά δεν θα καθίσω να τα αναλύσω. Αν δηλαδή ήταν αμιγώς πατριωτικά ή περιείχαν στοιχεία πολιτικού μακιαβελισμού. Γεγονός είναι πάντως ότι το πάλεψε. Και εις πείσμα όσων ισχυρίζεται ο πατήρ Μητσοτάκης, στις 16 Δεκεμβρίου του 1991 έκανε το χρέος του, αποσπώντας τρεις σημαντικούς όρους που έκαναν την αναγνώριση μιας «Μακεδονίας» από την τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα πρακτικά αδύνατη.
Οι Κεντροευρωπαίοι, με πρωτοστάτες τότε τους…γνωστούς Γερμανούς, βιάζονταν να προχωρήσουν σε αναγνωρίσεις άλλων πρώην γιουγκοσλαβικών δημοκρατιών και έκαναν πίσω στις αξιώσεις της Αθήνας, όπως εκφράστηκαν από τον Σαμαρά.
Ο ιστορικός του μέλλοντος βεβαίως θα κρίνει αν η μάχη για το όνομα των Σκοπίων ήταν τελικά σπουδαιότερη από ένα ελληνικό βέτο που θα απέτρεπε, έστω και προσωρινά, τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, με όλα τα δεινά που επέφερε. Ομως αυτό είναι μια άλλη συζήτηση.
Τη μαξιμαλιστική θέση Σαμαρά αναγκάστηκε να υπερασπιστεί και ο Μητσοτάκης… αποπέμποντάς τον! Η ειρωνεία της υπόθεσης ήταν ότι ο τότε πρωθυπουργός απέρριψε στην άτυπη Σύνοδο του Γκιμαράες το ευνοϊκό για την Ελλάδα «πακέτο Πινέιρο» που προέβλεπε την ονομασία «Νέα Μακεδονία», αλλά και γενναία χρηματοδοτική βοήθεια προς τα Σκόπια, που θα περνούσε αποκλειστικά από τη χώρα μας! Ο «ρεαλιστής» Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, που αψηφούσε, υποτίθεται, το πολιτικό κόστος, κλότσησε τη μοναδική ευκαιρία για θετική επίλυση του προβλήματος, προκειμένου να μην πέσει η κυβέρνησή του!
Στη συνέχεια κατέστη φανερό ότι η υπόθεση της ονομασίας δεν μπορούσε να μείνει στεγανή εντός ενός ευρωπαϊκού πλαισίου «αλληλεγγύης», αφού γειτονικές χώρες, όπως η Βουλγαρία, είχαν από την πρώτη στιγμή προβεί σε μονομερείς αναγνωρίσεις, ενώ ακολούθησαν και μεγάλες δυνάμεις όπως η Κίνα και η Ρωσία.
Το εφεύρημα της «Ενδιάμεσης Συμφωνίας» του 1995 ήταν ίσως η πιο προσχηματική λύση που μετέθετε το ζήτημα της ονομασίας στις καλένδες με προφανή αποδυνάμωση της ελληνικής θέσης.
Σήμερα μόνο εμείς σε ολόκληρο τον πλανήτη και κάποιοι διεθνείς οργανισμοί στους οποίους περνάει ακόμη η… μπογιά μας χρησιμοποιούμε το γνωστό παράδοξο ακρωνύμιο.
Επομένωςν η ήττα είναι βαριά, επώδυνη και καθολική. Μόνο που γι’ αυτήν δεν έχει νόημα να δαιμονοποιούμε τον κάθε Μουζάλα. Τους πραγματικούς υπαιτίους πρέπει να καταριόμαστε…
Γιώργος Χαρβαλιάς
Μ.Η.Τ. 232120