Η Σοφία Βέμπο, η «φωνή της νίκης», επιστρέφει μέσα από τη μνήμη, τη μουσική και τον λόγο σε μια βραδιά αφιερωμένη στην αλήθεια και την ψυχή της Ελλάδας. Η συνονόματή της τραγουδίστρια Σοφία Μάνου, η οποία ηχογράφησε εκ νέου σε δίσκο τα τραγούδια της πατρίδας εν μέσω πανδημίας, το 2020, υλοποιώντας έτσι μια ιδέα του γέροντα Εφραίμ του Βατοπαιδινού, θα βρίσκεται στο κέντρο του μουσικού ψηφιδωτού της παράστασης «Σοφία Βέμπο – Η φωνή που νίκησε τον φασισμό» που θα ανέβει στο θέατρο Παλλάς την προσεχή Τρίτη 14 Οκτωβρίου.
- Από τον Ηλία Μαραβέγια
Πρόκειται για μια παράσταση που βασίζεται στον ομώνυμο δίσκο, ο οποίος κυκλοφόρησε από το Ινστιτούτο «Αγιος Μάξιμος ο Γραικός» πριν από πέντε χρόνια, ξυπνώντας μνήμες από το έπος του ’40 και βγάζοντας στο φως την αιώνια δύναμη της τέχνης απέναντι στο σκοτάδι. Η Σοφία Μάνου ερμηνεύει με μοναδικό τρόπο και βαθιά ευαισθησία τα τραγούδια με συνοδοιπόρο της επί σκηνής τη 10μελή Ορχήστρα «ΚΑΝΩΝ» υπό τη διεύθυνση του Μανόλη Ανδρουλιδάκη και την καλλιτεχνική διεύθυνση του Γεωργίου Δεμελή.
Το καλλιτεχνικό εγχείρημα στο Παλλάς πλαισιώνεται από την αφήγηση της Ναταλίας Δραγούμη και του Βασίλη Τραϊφόρου (ανιψιός της Σοφίας Βέμπο και του Μίμη Τραϊφόρου), οι οποίοι μοιράζονται με το κοινό κείμενα από το βιογραφικό βιβλίο του τελευταίου «Μ. Τραϊφόρος – Σ. Βέμπο: Της Ελλάδος παιδιά», αποκαλύπτοντας άγνωστες πτυχές της ζωής και της πορείας της εμβληματικής ερμηνεύτριας. Στη συναυλία συμμετέχουν, επίσης, η 50μελής Μεικτή Νεανική Χορωδία της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών υπό τη διεύθυνση του Παύλου Κόρδη και η 80μελής Χορωδία Choeur du Cœur της Ελληνογαλλικής Σχολής Saint Joseph, υπό τη διεύθυνση της Ιφιγένειας Κουρούση και του Αναστάσιου Σιδηρόπουλου. Αξίζει να σημειωθεί ότι έσοδα από την παράσταση της 14ης Οκτωβρίου θα διατεθούν στη Μονάδα Ανακουφιστικής Φροντίδας «Γαλιλαία».
Κυρία Μάνου, η Σοφία Βέμπο θεωρείται ελληνικό σύμβολο. Τι σημαίνει για εσάς να φέρετε στη σκηνή τη «φωνή της νίκης»;
Η Σοφία Βέμπο είναι όντως ένα εθνικό σύμβολο και πιστεύω βαθιά μέσα μου ότι τα παιδιά μας σήμερα έχουν ανάγκη από τέτοια, ιδιαίτερα πρότυπα. Προσωπικά θεωρώ τη Βέμπο μία ροκ προσωπικότητα. Ηταν πολύ αντιφατικά όλα αυτά που έκανε στη ζωή της, ήταν αντισυστημική η συμπεριφορά της. Και φυσικά είναι η φωνή που νίκησε τον φασισμό, αλλά και μια λαϊκή τραγουδίστρια, καθώς απευθυνόταν στον πολύ κόσμο και όχι απλώς σε ένα λόγιο κοινό. Κυκλοφορώντας τον δίσκο με τα τραγούδια της πατρίδας και βλέποντας τον τρόπο που τα 350 παιδιά που πήραν μέρος στην ηχογράφηση αντιμετώπισαν αυτήν τη σπουδαία προσωπικότητα αντιλήφθηκα πως αποτελεί ένα σύμβολο και για εκείνα – γιατί όχι και ένα πρόσωπο που θα μπορούσαν να μιμηθούν. Μιμούνται, άλλωστε, τόσες σαθρές προσωπικότητες, τόσους ανθρώπους που δεν έχουν πραγματικά τίποτα να επιδείξουν.
Σε μια εποχή που οι φωνές του παρελθόντος αρχίζουν να ξεθωριάζουν, η φωνή της Βέμπο παραμένει δυνατή. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Την αγαπάει πολύ ο κόσμος. Ξέρετε, σημαντική δουλειά κάνουν και τα σχολεία μας σε σχέση με την αείμνηστη Σοφία Βέμπο. Για εμένα θα ήταν ευχής έργον και μέσα από το υπουργείο Παιδείας να γινόταν κάτι πιο εντατικά και μεθοδικά, ίσως και πιο εμπορικά, γιατί πιστεύω ότι το ποιοτικό τραγούδι στην Ελλάδα μπορεί να είναι και άκρως εμπορικό. Δεν θεωρώ δηλαδή ότι εμπορικό είναι μόνο κάτι εύκολο, ευτελές ή εκείνο το οποίο προβάλλεται πολύ, αλλά εκείνο που προβάλλεται σωστά.
Η παράσταση είναι βασισμένη στον ομώνυμο δίσκο που κυκλοφόρησε το 2020. Πώς γεννήθηκε η ιδέα και τι σας ώθησε να την υλοποιήσετε;
Το 2018 είχα κάνει -πάλι μαζί με παιδιά (με παιδική συμφωνική ορχήστρα και χορωδίες)- ένα μεγάλο αφιέρωμα στον αείμνηστο Σταύρο Κουζιουμτζή. Πήραμε δηλαδή όλα εκείνα τα τραγούδια του που ήταν επιτυχίες στην εποχή τους, τα ξαναγράψαμε για συμφωνική ορχήστρα και τα ηχογραφήσαμε εκ νέου. Τότε με πλησίασε το Ινστιτούτο «Αγιος Μάξιμος ο Γραικός» και ο γέροντας Εφραίμ ο Βατοπαιδινός και με ρώτησε αν θα μπορούσαμε να κάνουμε το ίδιο με τα τραγούδια της πατρίδας της Σοφίας Βέμπο. Εγώ ενθουσιάστηκα φυσικά, γιατί πέρα από την αγάπη και τον θαυμασμό μου γι’ αυτή την τεράστια προσωπικότητα, μου αρέσει πάντοτε οι δουλειές που κάνω να έχουν κι έναν παιδαγωγικό χαρακτήρα. Πιστεύω βαθύτατα ότι το μέλλον είναι τα παιδιά – και όχι τα μικρά παιδιά, γιατί συνήθως κάνουμε παιδικές παραστάσεις και γράφουμε παιδικά τραγούδια. Εμένα εκείνο που με πονάει είναι οι έφηβοι, τα μεγάλα παιδιά δηλαδή, τα οποία θα καθορίσουν και το άμεσο μέλλον. Επομένως η ιδέα του γέροντα Εφραίμ με ενθουσίασε και είπα κατευθείαν το «ναι».
Υπάρχει κάποιο τραγούδι από το ρεπερτόριο της παράστασης που «σας πήρε από το χέρι» και σας οδήγησε πιο βαθιά στο συναίσθημα της εποχής εκείνης;
Ο κόσμος θυμάται τη Βέμπο κυρίως από το γεγονός της 28ης Οκτωβρίου 1940. Βέβαια, η ίδια έχει μια τεράστια δισκογραφία τόσο πριν όσο και μετά τον πόλεμο. Μέσα στον συγκεκριμένο δίσκο φυσικά είναι τα τραγούδια της πατρίδας. Στην παράσταση, όμως, θα ακούσουμε και άλλα κομμάτια από τη δισκογραφία της. Ηταν η περίοδος του Covid όταν έγινε ο δίσκος. Κάναμε την ηχογράφηση των κομματιών μαζί με τα παιδιά και 15 ημέρες μετά έγινε το πρώτο lockdown. Η φωνή μου ηχογραφήθηκε μέσα στην καραντίνα. Οπότε ένα τραγούδι που θυμάμαι πολύ έντονα και σκεφτόμουν μάλιστα ότι απευθυνόταν σε αυτό που ζούσαμε τότε λόγω της πανδημίας ήταν το «Κάνε κουράγιο, Ελλάδα μου», το οποίο λέει «να μη μας αρρωστήσεις, γιατί το θέλει κι ο Θεός να ζήσεις και θα ζήσεις!». Το ηχογραφούσα και σκεφτόμουν πόσο επίκαιρο παραμένει τόσα χρόνια μετά. Το ελληνικό τραγούδι είναι αθάνατο. Εμείς φεύγουμε από τη ζωή και τα τραγούδια μένουν. Νομίζω αυτό ήταν ένα τραγούδι πολύ δυνατό και φυσικά το «Παιδιά της Ελλάδος, παιδιά» που έκανα πολλές ώρες να το ηχογραφήσω. Μιλάμε για τραγούδια που η Βέμπο έχει «σφραγίσει» με τη φωνή της, διότι τα έζησε όλα αυτά που τραγούδησε. Εμείς δεν τα ζήσαμε, δεν μπορούμε καν να φανταστούμε πώς ήταν εκείνες οι σκοτεινές στιγμές της Ιστορίας μας. Είναι όμως μεγάλη τιμή και ευλογία το ότι μπορούμε να τα αναπαράγουμε. Εχουμε το ρεπερτόριο στα χέρια μας και τη δυνατότητα να αναβιώνουμε τα τραγούδια και να τα χαρίζουμε στις επόμενες γενιές, οι οποίες δυστυχώς βομβαρδίζονται με πράγματα χωρίς ουσία. Ξέρετε, εγώ γεννήθηκα στη Γερμανία κι εκεί υπήρχε φτώχεια στην εκπαίδευση σε σχέση με τον πολιτισμό. Εδώ έχουμε πλούσιο πολιτισμό και σπουδαία Ιστορία. Πραγματικά είναι κρίμα που προσπαθούμε να μιμηθούμε τους Ευρωπαίους.
Η σκηνή στο Παλλάς θα είναι γεμάτη στις 14 Οκτωβρίου: 120 παιδιά, μουσικοί, αφηγητές… Πώς αισθάνεστε που θα βρίσκεστε εσείς στο κέντρο αυτού του μουσικού ψηφιδωτού;
Μεγάλη ευθύνη. Η Βέμπο ήταν μια τεράστια Ελληνίδα. Πρωτίστως νομίζω αυτό που χαρακτηρίζει τους καλλιτέχνες είναι τα πεπραγμένα τους σε σχέση με το κοινωνικό γίγνεσθαι. Από κει και πέρα το σπουδαίο στη Βέμπο είναι ότι προσπάθησε να ενώσει αυτόν τον τόσο διχασμένο λαό, ο οποίος διχάζεται για το παραμικρό, από τις ποδοσφαιρικές ομάδες μέχρι τα πολιτικά θέματα. Ηταν μια φωνή που ένωσε όλους τους Ελληνες, μέσα στον κίνδυνο τους έκανε να μάχονται όλοι για κάτι πολύ συγκεκριμένο. Γι’ αυτό η ευθύνη που νιώθω γι’ αυτό το εγχείρημα είναι μεγάλη. Δεν σας κρύβω όμως ότι νιώθω και μεγάλη χαρά.
Είπαμε και πριν ότι η Σοφία Βέμπο μέσα από την τέχνη της στάθηκε όρθια απέναντι στον φασισμό. Σήμερα, σε μια εποχή με άλλες προκλήσεις, ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος των καλλιτεχνών;
Εχουμε προσωπικότητες με ξεκάθαρη θέση απέναντι στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Δυστυχώς, δεν είναι πάντα εύκολο να εφαρμόσουν τις πεποιθήσεις τους και τις ιδεολογίες τους. Φαινομενικά λέμε ότι έχουμε δημοκρατία, αλλά επί της ουσίας υπάρχει μια λογοκρισία σε όλα. Αυτό που λέμε political correct πλέον είναι και λίγο παγίδα. Το να προσπαθούμε να μην προσβάλλουμε κάποιον είναι πολύ σωστό, όπως και το να ακούγονται οι απόψεις όλων των ανθρώπων και να μην καταπνίγονται. Θεωρώ ότι έχουμε και σήμερα προσωπικότητες τέτοιες που παίρνουν θέση σε κοινωνικές δυσκολίες και πολιτικά ζητήματα, με όποιον κίνδυνο. Είναι σίγουρα μικρότερος από τον κίνδυνο που διέτρεξε η Βέμπο. Το πρώτο πρόσωπο που διέταξαν οι Γερμανοί να φυλακιστεί όταν μπήκαν στην Αθήνα ήταν αυτή. Τη μεταμφίεσαν γριά για να φυγαδευτεί στην Αίγυπτο – θ’ ακουστούν αυτές οι ιστορίες και στην παράσταση. Η ζωή της ήταν σε κίνδυνο μόνιμα. Και αυτό ίσως αποτελεί κι ένα παράδειγμα για εμάς.
Πηγή: Εφημερίδα Espresso
