Ο Γιάννης Στουρνάρας δεν παραδέχεται ότι υπάρχουν καταχρηστικές πρακτικές, όταν η Επιτροπή Ανταγωνισμού έχει αρχίσει έρευνα για τις καταθέσεις και έχει επιβάλει πρόστιμα
Πλήθος καταχρηστικών πρακτικών του τραπεζικού τομέα προς την πελατεία του καταγράφεται τα τελευταία χρόνια, μόνο που ο επόπτης, δηλαδή η Τράπεζα της Ελλάδος, και ο διοικητής της Γιάννης Στουρνάρας θεωρούν ότι δεν υφίσταται κάποιο ζήτημα και ότι όποια προβλήματα θα λυθούν, κάποια στιγμή στο απροσδιόριστο μέλλον, με την ενίσχυση του ανταγωνισμού.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Και αυτό συμβαίνει όταν ήδη η Επιτροπή Ανταγωνισμού έχει αρχίσει έρευνα για τις τραπεζικές καταθέσεις και έχει επιβάλει πρόστιμα για εναρμονισμένες πρακτικές των πιστωτικών ιδρυμάτων, ενώ και το ΚΕΠΕ σε έκθεσή του μίλησε για τον πληθωρισμό της τραπεζικής απληστίας.
Ομως για τον Γιάννη Στουρνάρα αυτά αποτελούν… λεπτομέρειες, καθώς σε πρόσφατη συνέντευξή του δεν παραδέχτηκε ότι υπάρχουν καταχρηστικές πρακτικές, λέγοντας, μάλιστα, ότι καλώς οι τράπεζες έχουν περιθώριο μεταξύ επιτοκίων καταθέσεων και επιτοκίων χορηγήσεων, για να δημιουργούν κέρδη και να δίνουν δάνεια (τώρα, πόσα δάνεια χορηγούν και σε ποιους είναι μια άλλη μεγάλη κουβέντα).
Ας δούμε τις κυριότερες πρακτικές που χρησιμοποιούν οι τράπεζες για να μεγαλώνουν τα κέρδη τους σε βάρος δανειοληπτών και καταθετών, τις οποίες όλοι βλέπουν εκτός από τον διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδος:
1. Μονομερείς αλλαγές σε όρους λογαριασμών ή συμβάσεων, οι οποίες έχουν καταγγελθεί από τον Συνήγορο του Καταναλωτή και βουλευτές και αφορούν:
- Μετατροπή λογαριασμών (π.χ. απλό ταμιευτήριο σε premium account) χωρίς ρητή συγκατάθεση αλλά με σύστημα «opt out».
- Αλλαγές σε προμήθειες ή επιτόκια χωρίς ειδοποίηση ή με ρήτρα «σιωπηρής αποδοχής».
2. Υπερβολικές ή αδιαφανείς προμήθειες για τις οποίες έχουν επιβληθεί πρόστιμα από την Επιτροπή Ανταγωνισμού σε τράπεζες και αφορούν:
- Χρεώσεις για συναλλαγές σε ATM, e-banking, εκτύπωση κινήσεων κ.ά.
- Τέλη για απλές υπηρεσίες (έκδοση IBAN, ενημέρωση υπολοίπου).
- Προμήθειες σε δανειακές κινήσεις που δεν ανταποκρίνονται σε πραγματικό κόστος.
3. Καθυστερήσεις ή εμπόδια στην εξόφληση δανείων που αφορούν:
- Αδικαιολόγητη άρνηση πρόωρης εξόφλησης ή υπερβολικές «ποινές πρόωρης εξόφλησης».
- Καθυστέρηση στην αποδέσμευση εξασφαλίσεων (υποθήκες) μετά την αποπληρωμή.
4. Αθέμιτες πρακτικές σε ρυθμίσεις/servicers που έχουν καταγγελθεί στην Ειδική Γραμματεία Ιδιωτικού Χρέους και στον Συνήγορο του Καταναλωτή και αφορούν:
- Επιθετικές εισπρακτικές πρακτικές από εταιρίες διαχείρισης δανείων.
- Αρνηση ένταξης σε ρυθμίσεις του εξωδικαστικού μηχανισμού χωρίς επαρκή αιτιολόγηση.
5. Δεσμεύσεις ποσών χωρίς δικαιολογία που αφορούν:
- Τράπεζες που δεσμεύουν ποσά από καταθέσεις για μελλοντικές υποχρεώσεις, χωρίς νομική βάση.
- Παρατεταμένες καθυστερήσεις στην αποδέσμευση κατασχεμένων ποσών για μικρές οφειλές.
6. Ανακριβής ή ασαφής πληροφόρηση σε:
- Διαφημίσεις ή ενημερωτικά έγγραφα που αποκρύπτουν το συνολικό κόστος.
- Δάνεια με σύνθετες ρήτρες (π.χ. κυμαινόμενο επιτόκιο EURIBOR + περιθώριο χωρίς επεξήγηση).
7. Περιορισμός πρόσβασης ή πίεση για πρόσθετα προϊόντα, όπως:
- Υποχρεωτική λήψη άλλης υπηρεσίας (π.χ. ασφάλεια, κάρτα, λογαριασμός) για να εγκριθεί δάνειο.
- Πρακτική «δέσμευσης πελάτη» (bundling) χωρίς διαφάνεια ή επιλογή.
8. Διατήρηση μεγάλου spread επιτοκίων, με πολύ χαμηλά επιτόκια καταθέσεων σε σχέση με τα υψηλά δανειακά επιτόκια, ενώ το κόστος χρήματος μειώνεται. Το επίμονο υψηλό spread νέων καταθέσεων-δανείων (τον Αύγουστο είχε φτάσει τις 4,14 ποσοστιαίες μονάδες, καθώς το μέσο επιτόκιο νέων καταθέσεων ήταν 0,31%, ενώ των νέων δανείων 4,45%), το οποίο είναι ένα από τα υψηλότερα στην Ευρώπη, δείχνει ότι οι καταθέσεις αμείβονται πολύ χαμηλά, ενώ τα δάνεια τιμολογούνται πολύ υψηλότερα.
Μάλιστα, από το 2024 η Επιτροπή Ανταγωνισμού, λαμβάνοντας υπόψη τη δομή του εγχώριου τραπεζικού κλάδου και την παρατηρούμενη διατήρηση σε χαμηλά επίπεδα των επιτοκίων καταθέσεων των ελληνικών τραπεζών σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αποφάσισε την έναρξη έρευνας στον κλάδο των επιτοκίων καταθέσεων, προκειμένου να διαπιστώσει τυχόν στρεβλώσεις.
Οπως αναφέρει η Επιτροπή, από τον Ιούλιο του 2022 έως τον Σεπτέμβριο του 2023 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προχώρησε σε διαδοχικές αυξήσεις του επιτοκίου διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων (deposit facility rate). Στο διάστημα που ακολούθησε οι αυξήσεις αυτές πέρασαν, σε κάποιον βαθμό, στα επιτόκια που προσφέρουν οι ελληνικές τράπεζες στους καταθέτες, όμως η μετακύλιση αυτή φαίνεται ότι εκδηλώθηκε σε περιορισμένη κλίμακα και με καθυστέρηση, τόσο σε σχέση με άλλα κράτη μέλη όσο και με την παλαιότερη πρακτική του εγχώριου τραπεζικού συστήματος.
Στα ύψη τα έσοδα από τις προμήθειες
Η επιβάρυνση του κοινού από τα διάφορα «κόλπα» των τραπεζών φαίνεται και από την εκτόξευση των εσόδων από προμήθειες, τα οποία για τις 4 συστημικές τράπεζες ανήλθαν το 2024 στα 2,1 δισ. ευρώ, αυξημένα κατά 16,3% σε σχέση με 2023. Επίσης, όπως αναφέρει η τελευταία Εκθεση Νομισματικής Πολιτικής της Τραπέζης της Ελλάδος, στο α’ τρίμηνο του 2025 η κερδοφορία των τραπεζών αυξήθηκε κυρίως από υψηλότερα έσοδα προμηθειών, ενισχύοντας την εικόνα ότι οι τράπεζες βασίζονται όλο και περισσότερο σε χρεώσεις στις καθημερινές τραπεζικές συναλλαγές.