Καθυστερήσεις και προκλήσεις για το ελληνικό εθνικό, επενδυτικό σχέδιο λίγες εβδομάδες πριν τη λήξη της προθεσμίας
Ασάφεια, ρευστότητα και αβεβαιότητα είναι τα χαρακτηριστικά του κλίματος που επικρατεί ένθεν κακείθεν της λεωφόρου Μεσογείων, στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας και στη Γενική Διεύθυνση Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων του υπουργείου Εθνικής Αμυνας (ΥΠΕΘΑ/ΓΔΑΕΕ), μόλις δύο εβδομάδες πριν από τη λήξη της προθεσμίας για την υποβολή του εθνικού επενδυτικού σχεδίου για χρηματοδότηση προγραμμάτων μέσω του μηχανισμού SAFE (Security Action for Europe: δράση για την ασφάλεια στην Ευρώπη), στις 30 Νοεμβρίου 2025.
- Από τον Περικλή Ζορζοβίλη
Ομως, αυτό το κλίμα δεν αποτελεί αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο, αλλά είναι κοινό σε όλες τις χώρες που έχουν αιτηθεί χρηματοδότηση από τον μηχανισμό. Για παράδειγμα, χώρες που υπέβαλαν προσχέδια του εθνικού σχεδίου στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να λάβουν τεχνική βοήθεια στη σύνταξή του διαπίστωσαν ότι κάθε άλλο παρά εύκολα επιτεύξιμη είναι η ικανοποίηση της απαίτησης του σχετικού κανονισμού (άρθρο 7), για σχέδιο «δεόντως αιτιολογημένο και τεκμηριωμένο».
Για αυτόν τον λόγο, όπως εξήγησε καλά πληροφορημένη πηγή στην «κυριακάτικη δημοκρατία», γενικεύεται η πεποίθηση ότι μετά την αξιολόγηση των σχεδίων, που θα υποβληθούν μέχρι 30 Νοεμβρίου, τα ποσά χρηματοδότησης που κατά χώρα θα εγκρίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι πολύ πιθανό να υπολείπονται των 150 δισ. ευρώ, τα οποία αποτελούν την οροφή των πιστώσεων που αποφασίστηκε να διατεθούν στο SAFE. Τα αδιάθετα ποσά ενδέχεται να αποτελέσουν το αντικείμενο δεύτερης κατανομής, που εκτιμάται ότι θα λάβει χώρα εντός του 2026, ώστε να υπάρχει επαρκής χρόνος για την υλοποίηση των προγραμμάτων, τα οποία θα χρηματοδοτηθούν έως το τέλος του 2030. Πιθανότατα αυτή τη δεύτερη κατανομή εννοεί η Γενική Γραμματεία Εθνικής Ασφάλειας, όταν αναφέρεται σε «SAFE 2».
Αναφορικά με το περιεχόμενο του ελληνικού εθνικού επενδυτικού σχεδίου για χρηματοδότηση μέσω του μηχανισμού SAFE, μέχρι στιγμής δεν έχουν υπάρξει επίσημες ανακοινώσεις. Υπενθυμίζεται ότι, με βάση την προσωρινή κατανομή που ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την Τρίτη 9 Σεπτεμβρίου 2025, η χώρα μας θα λάβει δάνεια έως 787.669.283 εκατ. ευρώ. Τις τελευταίες εβδομάδες καταγράφεται κινητικότητα, με τη μορφή συσκέψεων υπό το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Αμυνας (ΓΕΕΘΑ), αλλά όλες οι ενδείξεις συντείνουν ότι το σχέδιο είναι μονοσήμαντα προσανατολισμένο σε προγράμματα του υπουργείου Εθνικής Αμυνας.
Υπενθυμίζεται ότι στον κανονισμό για το μέσο SAFE (άρθρο 1) στην πρώτη κατηγορία αμυντικών προϊόντων και άλλων προϊόντων για αμυντικούς σκοπούς που μπορούν να χρηματοδοτηθούν περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων ο κυβερνοχώρος, η στρατιωτική κινητικότητα και η προστασία κρίσιμων υποδομών. Σε ό,τι αφορά τον κυβερνοχώρο, παρά τη δραστηριοποίηση πολλών ελληνικών εταιριών σε σχετικούς τομείς σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων και ευρωπαϊκών προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αμυνας (EDF: European Defence Fund), μέχρι σήμερα δεν έχουν καταρτιστεί προγράμματα, ώστε να υποβληθούν για χρηματοδότηση από τον μηχανισμό.
Το ίδιο ισχύει και για τη στρατιωτική κινητικότητα, η οποία, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα, λιμένες και αεροδρόμια, αλλά και για την προστασία των κρίσιμων υποδομών. Σε ό,τι αφορά το τελευταίο, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ατυχής συγκυρία η ψήφιση τον περασμένο μήνα του Νόμου 5236/10/10/2025, η οποία κατά κάποιο τρόπο αποτελεί τη θεσμική συνειδητοποίηση της χώρας όσον αφορά την ανάγκη ανθεκτικότητας των κρίσιμων οντοτήτων των τομέων της ενέργειας, των μεταφορών, του τραπεζικού κλάδου, των χρηματοπιστωτικών αγορών, της υγείας, του πόσιμου νερού, των λυμάτων, των ψηφιακών υποδομών, της Δημόσιας Διοίκησης, του Διαστήματος και της παραγωγής, της μεταποίησης και της διανομής τροφίμων για την ενίσχυση της ανθεκτικότητάς τους έναντι όλων των κινδύνων, είτε φυσικών είτε ανθρωπογενών, τυχαίων ή εκούσιων. Ας σημειωθεί ότι με τον ίδιο νόμο ορίστηκε η Γενική Γραμματεία Προστασίας Κρίσιμων Οντοτήτων (ΓΓΠΚΟ) του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη ως αρμόδια εθνική Αρχή και ενιαίο σημείο επαφής.
Η ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων και ο ρόλος των εγχώριων αμυντικών βιομηχανιών
Σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής πληροφορίες της «κυριακάτικης δημοκρατίας», στο εθνικό σχέδιο για χρηματοδότηση από το μέσο SAFE πρόκειται να υποβληθούν τα ακόλουθα προγράμματα: «Σύγχρονος Μαχητής», ύψους 139 εκατ. ευρώ. Συμμετέχουν η ελληνική εταιρία ELMON (εξαρτήσεις, κράνος, πιστόλι, κ.λπ.) και η επίσης ελληνική εταιρία ΤΗΕΟΝ, που θα παράσχει τα δικίαλα νυκτερινής όρασης στο πλαίσιο του διαχειριζόμενου από τον Οργανισμό για τη Συνεργασία στους Κοινούς Εξοπλισμούς (OCCAR: Organisation Conjointe de Coopération en matière d’Armement) προγράμματος δυνατοτήτων νυκτερινής όρασης (NVC: Night Vision Capability), που υλοποιείται επ’ ωφελεία των ενόπλων δυνάμεων του Βελγίου και της Γερμανίας.
Ας σημειωθεί ότι την Παρασκευή 7 Νοεμβρίου το υπουργείο Εθνικής Αμυνας κατέθεσε στη Βουλή σχέδιο νόμου που κυρώνει τη συμφωνία μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και του OCCAR σχετικά με τη διαχείριση του Προγράμματος Κορβέτας Περιπολίας Πολλαπλών Αποστολών και Αρθρωτής Σχεδίασης [Modular and Multirole Patrol Corvette (MMPC)] και όλων των μελλοντικών προγραμμάτων στα οποία η χώρα μας επιθυμεί να συμμετάσχει. Της κατάθεσης του προαναφερθέντος σχεδίου νόμου προηγήθηκε στις 4 Νοεμβρίου η αποστολή από τη ΓΔΑΕΕ επιστολής προς τον διευθυντή του OCCAR, με την οποία ορίζονται εθνικοί αντιπρόσωποι στο συμβούλιο και στην επιτροπή του προγράμματος δυνατοτήτων νυκτερινής όρασης (NVC).
Υπενθυμίζεται ότι τον Φεβρουάριο του 2025, κατά την παρουσίαση του προγράμματος του «Σύγχρονου Μαχητή» από τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Νίκο Δένδια, το εκτιμώμενο κόστος του προγράμματος μέχρι τον Αύγουστο του 2030, οπότε θα είχε κάλυψη σε ποσοστό 100% των αναγκών του ενεργού Στρατού, είχε προσδιοριστεί σε 204 εκατ. ευρώ.
■ «Οχήματα Γενικής Χρήσης», ύψους 295 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για οχήματα γενικής χρήσης της ιταλικής εταιρίας IVECO, που αποτελούν το αντικείμενο προγράμματος που ανάρτησε τον περασμένο Αύγουστο η Ιταλία στη διαδικτυακή πύλη Gov2Gov, που διαχειρίζεται ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Αμυνας (EDA: European Defence Agency), επ’ ωφελεία του μηχανισμού SAFE, με ενδιαφερόμενες χώρες την Ελλάδα και τη Βουλγαρία. Στο πρόγραμμα συμμετέχει η ελληνική εταιρία METLEN, η οποία τον περασμένο Μάιο, κατά τη διάρκεια της διεθνούς αμυντικής έκθεσης DEFEA 2025, είχε ανακοινώσει την υπογραφή στρατηγικής συνεργασίας με την ιταλική εταιρία IVECO. Εκτιμάται ότι το πρόγραμμα αφορά φορτηγά γενικής χρήσης μεταφορικής ικανότητας 5 τόνων, με εκτιμώμενο κόστος ανά μονάδα 330.000 ευρώ και πιθανώς ημιφορτηγά 1 και ¼ τόνου, εκτιμώμενου κόστους ανά μονάδα 145.000 έως 180.000 ευρώ.
■ «Αντι-drone συστήματα ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ, ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ και ΥΠΕΡΙΩΝ». Πρόκειται για πρόγραμμα που αφορά τα τρία συστήματα που έχει αναπτύξει η κρατική Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ) και το οποίο είχε αναρτηθεί τον περασμένο Αύγουστο στη διαδικτυακή πύλη Gov2Gov, αναφέροντας ως ενδιαφερόμενες χώρες τη Βουλγαρία και τη Γερμανία. Περισσότερες πληροφορίες για το συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν υπάρχουν, αλλά, σύμφωνα με καλά πληροφορημένη πηγή, προκαλεί εντύπωση το χαμηλό κόστος στο οποίο προσφέρεται το αντι-drone σύστημα ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ.
■ Πιθανά επίσης θα περιληφθεί πρόγραμμα πυρομαχικών, επ’ ωφελεία της επίσης κρατικής «Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα» (ΕΑΣ), ενώ μετά την πρόσφατη επίσκεψη του υπουργού Εθνικής Αμυνας Νίκου Δένδια στην Κύπρο, δεν κρίνεται πιθανή η συμμετοχή της Κύπρου στο πρόγραμμα των οχημάτων τακτικών μεταφορών. Αντίθετα, ίσως υπάρξουν θετικές εξελίξεις στη συμμετοχή της Κύπρου στο πρόγραμμα των αντι-drone συστημάτων και, συγκεκριμένα, του ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ.