Μία από τις ελάχιστες επιτυχίες της κυβέρνησης Τσίπρα, λόγω κυρίως της στήριξης σχετικών προσπαθειών του υπουργείων Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας, είναι η προώθηση των πολιτικών και των αμυντικών σχέσεων Ελλάδας – Ισραήλ. Ο πρωθυπουργός επέδειξε ρεαλισμό εγκαταλείποντας προκαταλήψεις δεκαετιών της Αριστεράς και -ειδικά- του ΣΥΡΙΖΑ, που προ τριετίας είχε χαρακτηρίσει ως ύποπτο νατοϊκό σχέδιο μια απλή διακρατική συμφωνία για την πόντιση καλωδίων διασύνδεσης ηλεκτρικού ρεύματος στη Μεσόγειο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της στενής σχέσης των δύο χωρών αποτελεί η αναβαθμισμένη συμμετοχή της ισραηλινής πλευράς στην άσκηση «Ηνίοχος» της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας το πρώτο δεκαπενθήμερο του Απριλίου, με 12 μαχητικά F-16 και ένα «ιπτάμενο ραντάρ» G550-Nahshon-Eitam. Οι κοινές ασκήσεις, με συμμετοχή και των ΗΠΑ (με 12 αεροσκάφη F-15E συγκριτικά με μόλις μία ομάδα ειδικών επιχειρήσεων πέρυσι), αποστέλλει το κατάλληλο μήνυμα για τις νέες ισορροπίες στην περιοχή, αν και η ελληνική και η ισραηλινή κυβέρνηση διευκρινίζουν (διπλωματικά ορθώς) ότι η συνεργασία δεν στρέφεται κατά καμιάς τρίτης χώρας, εννοώντας την Τουρκία.
Ωστόσο το περίεργο στοιχείο είναι ότι, σε αντίθεση με την επιτυχημένη αμυντική συνεργασία, έχουν βαλτώσει οι διμερείς επαφές για την -εξίσου επιβεβλημένη- ενεργειακή συνεργασία. Σε αυτόν τον τομέα η ολιγωρία, κυρίως του υπουργείου Ενέργειας, ομοιάζει με τους τελευταίους μήνες της κυβέρνησης Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ, όταν -μετά την επιτυχημένη επίσκεψη Σαμαρά στο Ισραήλ, τον Οκτώβριο του 2013- δεν είχαν ενεργοποιηθεί, επί ένα ολόκληρο έτος, οι σύνδεσμοι μεταξύ των δύο πρωθυπουργικών γραφείων.
Η ελληνική ολιγωρία παρατηρείται σε μια κατεξοχήν ευαίσθητη περίοδο, που οδηγεί σε αναδιάταξη των διακυβερνητικών και των εταιρικών σχημάτων συνεργασίας για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου της ΝΑ Μεσογείου. Στα τέλη Μαρτίου το ανώτατο δικαστήριο του Ισραήλ απέρριψε το σχέδιο της κυβέρνησης Νετανιάχου για την εκμετάλλευση του κοιτάσματος Λεβιάθαν με ένα μοντέλο που θα πρόσφερε εγγυήσεις κάλυψης της εσωτερικής κατανάλωσης, με παράλληλη προέγκριση εξαγωγής μεγάλων ποσοτήτων φυσικού αερίου για 10 χρόνια. Η αμερικανική Noble Energy και η ισραηλινή Delek Group (εμπλέκονται και στην έρευνα των κοιτασμάτων της Κύπρου) αιφνιδιάστηκαν, αλλά παραμένουν δραστήριες στην περιοχή ελπίζοντας σε ένα μελλοντικό σχέδιο συνεργασίας με τη συμμετοχή της Λευκωσίας, της Αγκυρας και του Καΐρου.
Ακολούθησε, στις αρχές Απριλίου, η υπογραφή παραρτημάτων της ενεργειακής συμφωνίας ΗΠΑ – Ισραήλ, που καλύπτουν περίπλοκα (στην πολιτική και τη στρατιωτική πτυχή τους) θέματα, όπως η προστασία των υποδομών φυσικού αερίου από κινδύνους κυβερνοτρομοκρατίας. Δεν είναι τυχαίο ότι η συμφωνία ακολούθησε την περίοδο ψύχρανσης λόγω της άρσης των κυρώσεων κατά του Ιράν, όπως και ότι συμπίπτει με την έναρξη της ευαίσθητης μεταβατικής περιόδου, κατά την οποία η λεγόμενη «μέση γραφειοκρατία» της Ουάσινγκτον παίρνει πάντα τα ηνία, όποτε βρισκόμαστε κοντά στη λήξη της δεύτερης θητείας ενός προέδρου των ΗΠΑ και έως την ορκωμοσία του διαδόχου του, τον προσεχή Ιανουάριο.
Ταυτόχρονα, η πιο σημαντική εξέλιξη για τον μεσοπρόθεσμο ελληνικό σχεδιασμό σημειώθηκε προ δεκαπενθημέρου, όταν ο Ισραηλινός υπουργός Ενέργειας Γ. Στάινιτς δήλωσε ότι η χώρα του και η Τουρκία έχουν συμφωνήσει επί του 90% των εκκρεμών θεμάτων για την επαναδρομολόγηση των σχέσεών τους. Η δημόσια τοποθέτηση του κ. Στάινιτς ακολουθεί τη, σύμφωνα με εγκυρότατες διπλωματικές πηγές, εμπιστευτική επισήμανσή του, στα τέλη Νοεμβρίου 2015, προς τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα ότι είναι δυνατή η κατασκευή ενός αγωγού προς την Τουρκία, «εφόσον αποκατασταθεί κάποια στοιχειώδης εμπιστοσύνη μεταξύ Αγκυρας και Ιερουσαλήμ» (και, όπως θα πρόσθεταν η Αθήνα και η Λευκωσία, λυθεί προηγουμένως και το Κυπριακό).
Η δήλωση Στάινιτς δεν ισοδυναμεί, ασφαλώς, με την έναρξη ειλικρινούς σχέσης με τον φιλοϊσλαμιστή πρόεδρο Ερντογάν, αλλά σίγουρα δίνει νέα διάσταση στα σχέδια εξαγωγών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Δίκτυο αγωγών, με σημαίνοντα ρόλο της Κύπρου, της Αιγύπτου και του Ισραήλ, θα υπάρξει σίγουρα τα επόμενα λίγα χρόνια, αλλά ο τρόπος συμμετοχής της Ελλάδας και οι ισορροπίες με την Τουρκία είναι ώρα να απασχολήσουν, επειγόντως, και την ελληνική κυβέρνηση.
Αλέξανδρος Τάρκας
* Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
Μ.Η.Τ. 232120