ΛΑΪΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

Με ποιον τρόπο οι πολιτικοί μπορούν να δελεάσουν τους πολίτες

Η συζήτηση για τον λαϊκισμό είναι εξαιρετικά δημοφιλής στην Ελλάδα και την Ευρώπη αυτή τη στιγμή. Οποιος θέλει να κερδίσει τη στέφανο του μεταρρυθμιστή αντιπαρατάσσει την τόλμη του να λέει αλήθειες και να πηγαίνει κόντρα στο ρεύμα, απέναντι σε όλους εκείνους οι οποίοι κερδίζουν πλειοψηφίες χαϊδεύοντας αυτιά. Το θεωρητικό οπλοστάσιο των μεταρρυθμιστών εμπλουτίζεται αυτόν τον καιρό με ξενόφερτες έννοιες, γερμανικές, που παραπέμπουν στη μελέτη του φαινομένου και την προέλασή του στην Ευρώπη.

Πρόσφατα, κορυφαία πολιτικός της χώρας εξηγούσε σε τι συνίσταται η «μετα-αλήθεια», η τάση δηλαδή των πολιτών να υιοθετούν ως βάση επιχειρηματολογίας τους γεγονότα που υποτίθεται ότι συμβαίνουν και τεκμηριώνουν την υλοποίηση των επιθυμιών τους. Ελληνικά: αν ακούς ότι λεφτά υπάρχουν και πως μπορεί να καταργηθεί ο ΕΝΦΙΑ, αγνοείς λογικά επιχειρήματα που σου λένε ότι η οικονομία της χώρας δεν επιτρέπει παροχές και ψηφίζεις αυτόν που σου τα υπόσχεται. Η ανάλυση για τα αίτια καλπασμού του λαϊκισμού στην Ευρώπη είναι ενδιαφέρουσα, αλλά προσπερνά ένα αντικειμενικό γεγονός: γιατί παντού προελαύνει ο λαϊκίστικος λόγος; Γιατί εκατομμύρια πολιτών γυρίζουν την πλάτη στους φωτισμένους μεταρρυθμιστές, που διεκδικούν επιρροή με αντιδημοφιλή επιχειρήματα;

Η απάντηση είναι σχετικά απλή: «λαϊκισμός» σημαίνει πολιτικός λόγος με ισχυρή βάση αλήθειας, αλλά με τεράστιες υπερβολές. Απ’ όπου απουσιάζουν ο (αυθεντικός) λαϊκός λόγος και η λαϊκή πολιτική, εκεί φύονται ο λαϊκισμός και οι λαϊκιστές. Οπου εφαρμόζονται μεταρρυθμίσεις με το στανιό, δίκην συνταγογράφησης, χωρίς κοινωνικό όφελος, φύεται ο λαϊκισμός. Οπου τα εκλογικά σώματα διαμορφώνουν, έπειτα από μακρά παρατήρηση, την άποψη ότι πλασάρονται ως λαϊκοί πολιτικοί οι ταυτισμένοι με το οικονομικό κατεστημένο (Χίλαρι), φύονται οι λαϊκιστές. Οπου οι πολίτες δεν αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στις λέξεις των μεταρρυθμιστών φύεται ο λαϊκισμός. Οπου ο πολιτικός διακηρύσσει ότι ηγείται λαϊκού κόμματος, αλλά σε κάθε αφορμή τάσσεται με το μέρος των λίγων, πάλι φύεται ο λαϊκισμός. Οπου, τέλος, στη βιτρίνα κομμάτων πλειοψηφούν πλαστικά πρόσωπα και όχι αυτοδημιούργητοι, πάλι ανοίγει χώρος για τον λαϊκισμό.

Για να πολεμήσεις τον λαϊκισμό πρέπει να είσαι λοιπόν λαϊκός, ανεξαρτήτως καταγωγής. Ο αστός Ανδρέας κατάφερε να συνεγείρει πλειοψηφίες, γιατί, παρά τις μομφές, στην πράξη ήταν βαθύτατα λαϊκός. Ο «χωριάτης» Καραμανλής έγινε σεβαστός από το κατεστημένο του Κολωνακίου γιατί πάντρεψε τη μεταρρύθμιση (Ε.Ε.) με το κοινωνικό όφελος. Αν λοιπόν κάθε φορά που προκύπτει ταυτοτικό θέμα για τον λαό (ΜΜΕ, εργασιακά, Κυπριακό, Προσφυγικό) παίρνεις με επιχειρήματα το μέρος των πολλών, τότε και λαίκός είσαι και χώρο κατακτάς. Αν παίρνεις το μέρος των ολίγων, τότε μετέχεις σε κλαμπ αποτυχημένων εκσυγχρονιστών για τον «μετα-λαϊκισμό».

Μανώλης Κοττάκης