Oταν ανατρέχεις στην ιστορία του Tύπου μας, σε καταλαμβάνει, σχεδόν ανεπαίσθητα, μια νοσταλγία για τα πρόσωπα και τα γραπτά τους.
Μακρά παράδοση, άλλωστε, ήθελε στον τόπο μας οι εφημερίδες, αποτυπώνοντας το δημόσιο αίσθημα, να προκαλούν τις πολιτικές εξελίξεις και όχι απλώς να τις παρακολουθούν δημοσιεύοντάς τες.
Περίπου τέτοια εποχή -λίγο πριν, λίγο μετά- γράφτηκαν δύο από τα σπουδαιότερα άρθρα στην ιστορία όχι μόνο του δικού μας αλλά του παγκόσμιου Τύπου, δίχως υπερβολή. Οι συνειρμοί που μπορεί να σας δημιουργήσουν οι τίτλοι τους διαβασμένοι στη σειρά ανήκουν στη φαντασία του καθενός σας και όχι στις προθέσεις του γράφοντος! «Τις πταίει;» και «Ανοικτή επιστολή προς την α.ε. τον κ. Α. Χίτλερ, αρχικαγκελλάριον του γερμανικού κράτους».
Στις 29 Ιουνίου του 1874 δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Καιροί» το ιστορικό άρθρο του Χαρίλαου Τρικούπη με τίτλο «Τις πταίει;», που οδήγησε στην περίφημη αρχή της δεδηλωμένης. Με το άρθρο αυτό, το οποίο, παρά τις αρχικές αντιρρήσεις του, δημοσιεύτηκε ανώνυμα, ο Χαρίλαος Τρικούπης ασκούσε σφοδρή κριτική κατά των Ανακτόρων για τις επεμβάσεις τους, που αγνοούσαν την αρχή της δεδηλωμένης πλειοψηφίας προβαίνοντας στον διορισμό κυβερνήσεων μειοψηφίας. «Αηδιάζοντες και αγανακτούντες και βλέποντες την γενικήν κατάπτωσιν των πολιτευομένων ερωτώμεν αυτούς, μη τυχόν αληθώς πταίει το Εθνος;». Δεν δίστασε ο Τρικούπης να επιτεθεί και στον ανώτατο άρχοντα της χώρας, καταλήγοντας στο συμπέρασμα πως «δεν πταίει το Εθνος» και ότι αλλού ήταν «το κακόν», υπονοώντας την κατάπτωση των θεσμών, την έλλειψη σεβασμού στη λαϊκή θέληση και τους διεφθαρμένους πολιτικούς.
Το άρθρο θεωρήθηκε ότι στρέφεται κατά του βασιλέως και μάλιστα ασκήθηκε ποινική δίωξη κατά του Πέτρου Κανελλίδη, εκδότη της εφημερίδας, ο οποίος συνελήφθη και προφυλακίστηκε αμέσως. Ο Τρικούπης εμφανίστηκε στον εισαγγελέα και ανέλαβε την ευθύνη ως συντάκτης του άρθρου. Αφού ανακρίθηκε για περίπου τρεις ώρες, προφυλακίστηκε για μία μέρα. Αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση και δεκαπέντε ημέρες αργότερα απαλλάχθηκε με βούλευμα των πλημμελειοδικών. Ο εισαγγελέας άσκησε ανακοπή, αλλά οι εφέτες τον απάλλαξαν οριστικά στις 9 Αυγούστου του 1874. Στις 8 Μαρτίου του 1941 ο Γεώργιος Βλάχος δημοσίευσε στην «Καθημερινή» την «Ανοικτή επιστολή» προς τον Αδόλφο Χίτλερ. Η κόρη του Ελένη Βλάχου περιγράφει τις αντιδράσεις που προκάλεσε: «Το να πει κανείς ότι αυτό το άρθρο έκανε πάταγο είναι λίγο.
Μέσα σε λίγες ώρες έφθασε στις πιο μακρινές γραμμές του Μετώπου, και γίνεται ανάρπαστο, νέο πολεμικό ηρωικό ευαγγέλιο, που ζωντανεύει τη φλόγα στην κουρασμένη καρδιά των παιδιών. Κυκλοφορεί και ανατυπώνεται όλες τις επόμενες μέρες σε εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα, αναδημοσιεύεται στον ξένο Τύπο, με πρώτους τους «Times», τα πρακτορεία ειδήσεων αναφέρουν με θαυμασμό τη γενναία φωνή ενός γενναίου λαού…»
Αντί επιλόγου και ως υπόμνηση για να μη γραφτεί ποτέ επίλογος στην Ιστορία μας, ο επίλογός του: «…Και Σεις; Σεις, -λέγουν πάντοτε- θα επιχειρήσετε να εισβάλετε εις την Ελλάδα. Και ημείς, λαός αφελής ακόμη, δεν το πιστεύομεν. Δεν πιστεύομεν ότι στρατός με ιστορίαν και με παράδοσιν -αυτό και οι εχθροί του δεν το αρνούνται- θα θελήση να κηλιδωθή διά μιας πράξεως παναθλίας. (…) Διότι τι θα κάμη ο στρατός αυτός, εξοχώτατε, αν αντί πεζικού, πυροβολικού και μεραρχιών, στείλη η Ελλάς φύλακας εις τα σύνορά της είκοσι χιλιάδας τραυματιών, χωρίς πόδια, χωρίς χέρια, με τα αίματα και τους επιδέσμους διά να τον υποδεχθούν;… Αυτούς τους στρατιώτας φύλακας θα υπάρξει Στρατός διά να τους κτυπήση; Αλλ’ όχι, δεν πρόκειται να γίνη αυτό.
Ο ολίγος ή πολύς στρατός των Ελλήνων που είναι ελεύθερος, όπως εστάθη εις την Ηπειρον, θα σταθή, αν κληθή, εις την Θράκην. Και τι να κάμη;… Θα πολεμήση. Και εκεί. Και θα αγωνισθή. Και εκεί. Και θ’ αποθάνη. Και εκεί. Και θ’ αναμείνη την εκ Βερολίνου επιστροφή του δρομέως, ο οποίος ήλθε προ πέντε ετών και έλαβε από την Ολυμπίαν το φως, διά να μεταβάλη εις δαυλόν την λαμπάδαν και φέρη την πυρκαϊάν εις το μικρόν την έκτασιν αλλά μέγιστον αυτόν τόπον, ο οποίος, αφού έμαθε τον κόσμον όλον να ζη, πρέπει τώρα να τον μάθη και ν’ αποθνήσκη».
Γιώργος Κ. Στράτος
*Δικηγόρος – δημοσιογράφος
Μ.Η.Τ. 232120