Στην αίθουσα ζωγραφικής του Κέντρου Εργασίας Αναπήρων (ΚΕΑΝΑ) στα Ανω Λιόσια ο «σκανταλιάρης» Γιώργος, ο «ήσυχος» Λευτέρης, ο «ερωτιάρης» Χρήστος, ο «παλιός» Ηρακλής και ο «σιωπηλός» Παναγιώτης δίνουν χρώμα με τα μολύβια, τις μπογιές και τα πινέλα τους σε κουμπαράδες, αγαλματίδια, εικόνες αγίων και εκκλησάκια από πορσελάνη. Ο μεγαλύτερος της παρέας Αλέξανδρος προσέχει να μη γίνουν λάθη και τους δίνει συμβουλές. «Μη βάζεις έτσι τις εικόνες, θα χαλάσουν. Και πρόσεχε το σμάλτο μην ξεραθεί».
Σκυμμένος πάνω στη μορφή του νεομάρτυρα Αγίου Ιωάννη εκ Σφακίων, ο 14χρονος Χρήστος ζωγραφίζει με προσοχή το περίγραμμα και κάθε τόσο σταματάει για να διαπιστώσει την πρόοδό του. «Είναι η τρίτη εικόνα που φτιάχνω. Δύσκολη δουλειά, αλλά μου αρέσει πολύ. Στην αρχή μού έδιναν μόνο κουμπαράδες, που δεν έχουν τόσες λεπτομέρειες». Μαζί με τον 12χρονο αδερφό του Γιώργο είναι από τα νεότερα μέλη του ΚΕΑΝΑ. «Είμαστε τέσσερα αδέρφια, έχουμε και τη Μαρία και την Κατερίνα».
Ο πρώτος λατρεύει τα αυτοκίνητα, ονειρεύεται να οδηγήσει BMW και θέλει να γίνει πυροσβέστης. «Για να σώζω τα κορίτσια από τις φωτιές». Ο δεύτερος θέλει να γίνει αστυνομικός, καμαρώνει για το κούρεμά του – μοϊκάνα- παίζει ποδόσφαιρο και θέλει να μοιάσει στον Ροναλντίνιο. «Είναι ο καλύτερος. Και μια μηχανή θέλω για να κάνω σούζες, κρυφά από τους γονείς μου». Από τον διάδρομο που οδηγεί στο εργαστήριο ζωγραφικής ακούγεται η φωνή του κ. Γιώργου Ρεθυμνιωτάκη, που βρίσκεται στο τιμόνι του ΚΕΑΝΑ από το 2002: «Μπράβο, Χρήστο, πολύ ωραίο σχέδιο. Εχει ταλέντο ο μικρός».
Επιστρέφοντας στο γραφείο του εξηγεί ότι τα παιδιά, όπως και τα περίπου 700 μέλη του κέντρου, αντιμετωπίζουν σοβαρά κινητικά ή νοητικά προβλήματα και ορισμένα έχουν υποβληθεί σε δύσκολες και επίπονες εγχειρήσεις. «Κι όμως, δεν φαίνεται σχεδόν καθόλου. Χρόνια το φωνάζω, δεν πρέπει να φαίνεται η αναπηρία. Οσοι επιδιώκουν κάτι τέτοιο το κάνουν συνήθως για άλλους σκοπούς ή συχνάζουν σε δεξιώσεις για κυρίες με ακριβά κοσμήματα. Το καλύτερο φάρμακο για την αναπηρία είναι η δημιουργία, η δουλειά. Να νιώθεις χρήσιμος, να βλέπεις τους κόπους σου να ανταμείβονται».
Στον εκθεσιακό χώρο του κτιρίου δεκάδες χιλιάδες χειροτεχνίες περιμένουν τους επισκέπτες, που θέλουν να επιβραβεύσουν και να ενισχύσουν οικονομικά την προσπάθεια των μελών του κέντρου. Γλάστρες και κουμπαράδες των 5-20 ευρώ, κηροπήγια και καντήλια των 5 ευρώ, κορνίζες και βάζα των 10 ευρώ, πίνακες ζωγραφικής, χρωματιστά βότσαλα και κοχύλια, σταυροί, φυλαχτά, δεντράκια από χαλκό, εικόνες αγίων πάνω σε κεραμίδια από σπίτια που γκρεμίστηκαν στον σεισμό του 1999. «Τα περισσότερα πωλούνται στις εκθέσεις που διοργανώνουμε κατά καιρούς. Στην τελευταία μας έκθεση όμως βγάλαμε μόνο 10 ευρώ σε έξι ημέρες! Δεν πάνε καλά τα οικονομικά μας».
Η πορεία του ΚΕΑΝΑ από το 2002 ως σήμερα είναι γεμάτη δάνεια, χρέη και υποσχέσεις για δωρεές που δεν τηρήθηκαν ποτέ. «Ξεκινήσαμε σε ενοικιαζόμενες εγκαταστάσεις, δεν πήραμε ποτέ κρατική επιχορήγηση ούτε συμμετείχαμε σε ευρωπαϊκά προγράμματα. Υστερα από πολλές περιπέτειες και δικαστήρια, το 2007 ο δήμος μάς παραχώρησε τελικά ένα κτίριο. Αλλά τα προβλήματα παραμένουν». Τα λειτουργικά έξοδα και το κόστος συντήρησης των εργαστηρίων Κεραμικής, Χαλκογραφίας, Ξυλογλυπτικής και Χειροτεχνίας πλησιάζουν τις 4.000 ευρώ τον μήνα. «Αυτή τη στιγμή δεν έχουμε χρήματα ούτε για καινούργιες μπογιές. Τις χριστουγεννιάτικες και πασχαλινές κάρτες που δώσαμε τα τελευταία δύο χρόνια στον δήμο δεν τις έχουμε πληρωθεί ακόμα. Και έχουμε και τις κλοπές, τέσσερις φορές μάς έχουν σπάσει τις πόρτες».
Απέναντι από την αίθουσα ζωγραφικής λειτουργεί κάθε Τετάρτη και Παρασκευή και εργαστήριο ηλεκτρονικών υπολογιστών. «Εδώ έρχονται άνθρωποι που αναγκάστηκαν να αφήσουν το σχολείο και μαθαίνουν να γράφουν και να διαβάζουν». Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης «σερφάρισμα» στο Διαδίκτυο, σύνταξη e-mail και χρήση προγραμμάτων όπως το word και το excel. Στο τέλος κάθε διδακτικής χρονιάς οι «μαθητές» παίρνουν σαν δώρο έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Οι «απώλειες» καλύπτονται από τις πωλήσεις των μπιμπελό και, πιο σπάνια, από χορηγίες απλών πολιτών.
«Στα μαθήματα μας βοηθούν μια καθηγήτρια πληροφορικής και ένας καθηγητής ζωγραφικής. Αν είχαμε χρήματα θα κοιτούσαμε και για άλλους δύο εκπαιδευτικούς». Κάθε καλοκαίρι εκδίδεται και ένα λεύκωμα με ποιήματα και παραμύθια, γραμμένα και εικονογραφημένα από τα μέλη του ΚΕΑΝΑ. «Βγάζουν την ψυχή τους στο χαρτί. Βλέπω την όρεξή τους για δουλειά, το πείσμα, τις επιτυχίες τους και σκέφτομαι καμιά φορά εκείνους που ζητιανεύουν στους δρόμους. Μία φορά περπάτησα από την Ομόνοια ως τη Βουλή και μέτρησα 37 επαίτες. Λυπάμαι που υποτιμούν τόσο πολύ τον εαυτό τους. Αν συγκεντρώνονταν όλοι σε έναν χώρο θα μπορούσαν να κάνουν θαύματα».
Ο «βασιλιάς» του γύψου, Αλέξανδρος, πρώτος έρχεται και τελευταίος φεύγει
Το εργαστήριο κεραμικής είναι το «βασίλειο» του Αλέξανδρου Ευθυμιάδη. «Εδώ δεν μπαίνει κανείς άλλος» λέει. Σπρώχνει την πόρτα και πιάνει αμέσως δουλειά. Διαλύει τον γύψο σε νερό και γεμίζει καλούπια για βότσαλα και αγαλματίδια. «Θέλουν 17 λεπτά για να στεγνώσουν. Αλλά τώρα που κάνει ζέστη σε 10 λεπτά είναι έτοιμα». Ο Αλέξανδρος επισκέπτεται καθημερινά το ΚΕΑΝΑ από την πρώτη ημέρα της λειτουργίας του. «Πρώτος έρχομαι, τελευταίος φεύγω». Πριν από λίγα χρόνια ένας γιατρός από την Αμερική υποσχέθηκε να γιατρέψει το πληγωμένο δεξί του χέρι με αμοιβή 3.000 ευρώ. «Ελεγε σε όλους ότι μπορούσε να τους κάνει καλά. Δεν τον πίστεψα, αλλά είπα να δοκιμάσω. Οταν ζήτησα διαβεβαιώσεις για την επιτυχία της εγχείρησης ο γιατρός άρχισε να… τα μασάει. Υστερα έμαθα από ασθενείς του ότι ήταν απατεώνας, από αυτούς που πουλάνε ελπίδα».
Με τα δάχτυλα του αριστερού χεριού του ελέγχει αν έχει στεγνώσει ο γύψος. «Ετοιμα είναι». Βγάζει ένα αγαλματίδιο από το καλούπι και το βουτάει σε μπεζ μπογιά. «Για να φαίνεται παλιό». Υστερα λιμάρει τα βότσαλα με τροχό για να γίνουν λεία. «Εδώ τελειώνει η δική μου δουλειά. Αναλαμβάνουν τα παιδιά που ζωγραφίζουν. Χωρίς συνεργασία δεν γίνεται τίποτα». Τα ράφια γύρω από τα γραφείο του είναι γεμάτα από εικόνες αγίων και μινιατούρες από γύψο και πηλό που έχει φτιάξει ο ίδιος. «Αυτό είναι πολύ βαρύ, σαν το τραπέζι» δείχνει μια κατασκευή από πηλό που απεικονίζει τον Μυστικό Δείπνο. Κάθεται στην καρέκλα του, ανοίγει τον ηλεκτρονικό του υπολογιστή και σχεδιάζει τις επόμενες εξορμήσεις του στις παραλίες της Κινέττας και των Αγίων Θεοδώρων. «Σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο είμαι εκεί. Παλιότερα πηγαίναμε όλοι μαζί για μπάνιο, περνούσαμε ωραία. Τώρα δεν έχουμε χρήματα. Αλλά ώσπου να τελειώσει το καλοκαίρι κάτι μπορεί να γίνει».
Εχασε το σπίτι του σε πλειστηριασμό λόγω της μεγάλης του αφοσίωσης στο ΚΕΑΝΑ
Γεννημένος το 1956 και πατέρας πέντε παιδιών (17-31 ετών), είδε τη ζωή του να αλλάζει οριστικά σε πολύ μικρή ηλικία εξαιτίας ενός ιατρικού λάθους. «Πολιομυελίτιδα είχα, και ο γιατρός διέγνωσε ίωση και μου έδωσε αντιβιοτικά. Αν δεν τα είχα πάρει, όλα θα ήταν αλλιώς. Δυόμισι χρονών ήμουν τότε». Παρά την ατυχία του, ο κ. Ρεθυμνιωτάκης έμαθε να ζει με τα προβλήματά του και κατάφερε να μετατρέψει την αναπηρία του σε δύναμη ζωής. «Αν αποδεχτείς την κατάστασή σου, έχεις κάνει το πιο σημαντικό βήμα. Εχω 95% αναπηρία και περισσότερες από 30 εγχειρήσεις. Αλλά νιώθω φυσιολογικός, έτσι μεγάλωσα. Αν προσπαθήσω τώρα να πετάξω τις πατερίτσες και να περπατήσω, θα αισθανθώ ανίκανος. Οι πιο δύσκολες περιπτώσεις αναπηρίας είναι εκείνες που προκύπτουν ξαφνικά. Αν ένας άνθρωπος βρεθεί από τη μια μέρα στην άλλη καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι, θα κλειστεί στον εαυτό του, θα πάθει κατάθλιψη».
Τον Σεπτέμβριο του 1999 ο κ. Ρεθυμνιωτάκης είδε το σπίτι του στα Ανω Λιόσια και το μανάβικο που διατηρούσε στα Κάτω Πατήσια να γκρεμίζονται από τον σεισμό των 5,9 ρίχτερ που έδωσε το ρήγμα της Πάρνηθας. Πριν από δύο χρόνια, εξαιτίας της αφοσίωσής του στο ΚΕΑΝΑ, έχασε για δεύτερη φορά το σπίτι του σε πλειστηριασμό, λόγω χρεών. «Πουλήθηκε για 70.000 ευρώ. Οταν ο νέος ιδιοκτήτης έμαθε την κατάστασή μου, ήρθε στο γραφείο και μου ζήτησε να προσπαθήσω να βρω χρήματα για να το πάρω πίσω. Σήμερα εξακολουθώ να μένω στο ίδιο σπίτι, χωρίς να μου ανήκει, και το καινούργιο μανάβικο που έφτιαξα στα Ανω Λιόσια το δουλεύουν τα παιδιά μου. Φοβούνται ότι αν το αφήσουν σε μένα θα αδειάζω κάθε τόσο το ταμείο για τις ανάγκες των αναπήρων».
Γεράσιμος Κόντος
Φωτό: Χρήστος Ζήνας
Μ.Η.Τ. 232120