Ακριβές αναμνήσεις, σπάνια ντοκουμέντα και συλλεκτικές φωτογραφίες που έγιναν λεύκωμα. Ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ο Μάριος Τόκας, η Μελίνα Μερκούρη, ο Ζιλ Ντασέν.
Εικόνες με ανθρώπους που άφησαν το στίγμα τους στη νεότερη Ελλάδα. Στιγμές με χαμόγελα, χορούς, τραγούδια, προσευχές και κατάνυξη, σε ένα μέρος όπου το νερό της ξενιτιάς είναι λιγότερο γλυφό. Είναι στιγμές από τα 20 χρόνια γιορτής στο ξωκλήσι του απόδημου Ελληνισμού. Το καλοκαίρι συμπληρώθηκαν δύο δεκαετίες από τη διοργάνωση της πρώτης γιορτής για τους ξεριζωμένους Ελληνες, η οποία πραγματοποιείται δίπλα στον Αϊ-Γιάννη, στα Μακρίσια, το όμορφο χωριό του νομού Ηλείας. Εκεί, σε απόσταση περίπου πέντε χιλιομέτρων από την Αρχαία Ολυμπία, γίνεται κάθε χρόνο (συνήθως το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου) μια σειρά πολιτιστικών και θρησκευτικών εκδηλώσεων για τους Ελληνες της διασποράς. Τίτλος της «Οταν γιορτάζουν οι θεοί» και στο πλαίσιό της έχουν τιμηθεί κατά καιρούς σημαντικοί Ελληνες, που συντέλεσαν με το έργο τους στην προβολή του πολιτισμού μας διεθνώς. Τον τίτλο του φεστιβάλ τον εμπνεύστηκε -λόγω του ολυμπιακού πνεύματος που υπάρχει… διάχυτο στην περιοχή- ο Γιάννης Τζουανόπουλος, καλλιτεχνικός διευθυντής των εκδηλώσεων και δημιουργός (σε συνεργασία με το Ιδρυμα Ευγενίδου) του ομώνυμου γενέθλιου λευκώματος που κυκλοφόρησε πριν από μερικές εβδομάδες.
«Σε αυτά τα 20 χρόνια πορείας, κοιτώντας πίσω επιλέγω και κρατώ τις κορυφαίες στιγμές, τις σπουδαίες προσωπικότητες που τίμησαν τη γιορτή μας» γράφει ο ίδιος στον πρόλογό του. «Τη χαρά του Ελληνισμού, της διασποράς. Κρατώ τη λαχτάρα των ανθρώπων για μια γιορτή που θεωρούν δική τους και αφήνω πίσω τις δυσκολίες, τα προβλήματα, τους ανταγωνισμούς, τις αντιξοότητες, τις μικρότητες, τις αντιπαλότητες. Τους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες δεν τους υπολόγισα, γιατί ποτέ δεν τους κουβάλησα μαζί μου» συνεχίζει ποιητικά. Ο Γ. Τζουανόπουλος έγινε ευρύτερα γνωστός ως «η φωνή της διασποράς» λόγω της εκπομπής του «Ζωντανή Γραμμή», που μεταδίδεται κάθε Σάββατο βράδυ εδώ και 21 χρόνια από το Δεύτερο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας. Η εκπομπή, εκτός από την Ελλάδα, εκπέμπει σχεδόν σε όλο τον κόσμο, δίνοντας βήμα σε «ελεύθερους πολιορκημένους» πατριώτες στις χώρες της ξενιτιάς και ανεμόδαρτους ναυτικούς που βρίσκονται μακριά από την πατρίδα για λόγους βιοπορισμού. «Επικοινωνούν μαζί μας Ελληνες από όλον τον κόσμο, από την Αυστραλία, τη Μόσχα, τη Βενεζουέλα, τον Καναδά…» λέει ο ίδιος στη «δημοκρατία», σχολιάζοντας και το καινούργιο μεγάλο κύμα μετανάστευσης των Ελλήνων. «Εκείνα τα χρόνια οι νέοι λέγανε φεύγοντας “μανούλα, φεύγω, θα σου στείλω γράμμα”, τώρα λένε “μανούλα, φεύγω, θα τα λέμε στο skype”».
Η «Ζωντανή Γραμμή» έγινε η αφορμή για την οργάνωση της γιορτής για τον απόδημο Ελληνισμό, που εξελίχθηκε με τα χρόνια σε θεσμό, φιλοξενώντας σε ετήσια βάση σημαντικές προσωπικότητες του καλλιτεχνικού κόσμου. Σε όλους αυτούς που σημάδεψαν την εικοσαετή πορεία των εκδηλώσεων στο ξωκλήσι της ξενιτιάς του Αϊ-Γιάννη, στα Μακρίσια, είναι αφιερωμένο το λεύκωμα «Οταν γιορτάζουν οι θεοί». Μίκης Θεοδωράκης, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Μίμης Πλέσσας, Κώστας Γαβράς, Μιχάλης Κακογιάννης, Δημήτρης Μυταράς, ο Γιάννης Παπαϊωάννου, Κώστας Βίρβος, Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου. Και τόσοι άλλοι…
Το 2004 ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης τιμήθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού, στο πλαίσιο της γιορτής του απόδημου Ελληνισμού στον Αϊ-Γιάννη, στα Μακρίσια, με τον τίτλο του «ολυμπιονίκη του τραγουδιού». Αυτή ήταν και η τελευταία εμφάνισή του επί σκηνής. Η ιστορία του θεσμού «Οταν γιορτάζουν οι θεοί» όμως έχει κι άλλα σημαντικά κεφάλαια. Μεταξύ αυτών, το αφιέρωμα στον Βασίλη Τσιτσάνη, για τις ανάγκες του οποίου ένωσαν τις φωνές τους στις εκδηλώσεις η Βίκυ Μοσχολιού, ο Σταμάτης Κόκοτας, η Μαίρη Λίντα, η Πόλυ Πάνου και ο Μίκης Θεοδωράκης.
Ηλίας Μαραβέγιας
