H δολοφονία των τριών Κούρδων ακτιβιστριών την περασμένη εβδομάδα στο Παρίσι αύξησε τους φόβους ότι ο πραγματικός στόχος ήταν οι ειρηνευτικές συνομιλίες που ξεκίνησαν μεταξύ της Τουρκίας και των Κούρδων του PKK.
Oμως η ίδια η ειρηνευτική διαδικασία, όπως εσφαλμένα ίσως ονομάστηκε, είχε καταρρεύσει πριν καν αρχίσει και σίγουρα πολύ πριν από τις δολοφονίες στο Παρίσι. Κι αυτό γιατί στερείται, όπως αρκετοί αναλυτές επισημαίνουν, ειλικρινών προθέσεων. Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ισχυρίζεται ότι επιδιώκει μια συμφωνία που θα τερματίσει τα 30 χρόνια πολέμου μεταξύ του τουρκικού κράτους και των ανταρτών του PKK. Ομως, όπως χαρακτηριστικά ανέφεραν οι «Νew York Times» σε άρθρο γνώμης, ο Ερντογάν δεν έχει λάβει σοβαρές αποφάσεις που είναι η προϋπόθεση για μια αξιόπιστη ειρηνευτική διαδικασία. Εως ότου αντιληφθεί και αναγνωρίσει ότι το κουρδικό πρόβλημα είναι θέμα πολιτικό και θέμα ταυτότητας, και όχι απλώς θέμα αντάρτικου και παράδοσης των όπλων, καμία προσπάθεια ειρηνευτικής συμφωνίας δεν μπορεί να προχωρήσει.
Ο Χακάν Φιντάν είναι ο επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών και έχει αναλάβει τις συνομιλίες με τον φυλακισμένο ηγέτη του PKK Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Δεν είναι η πρώτη φορά. Από τον Φεβρουάριο του 1999 έως σήμερα οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες είναι από τους συχνούς επισκέπτες του Οτσαλάν στις φυλακές Ιμραλί. Το πρόβλημα είναι ότι ο Οτσαλάν ίσως να μην είναι το κατάλληλο πρόσωπο για να διαπραγματευτεί κανείς. Κρατείται εδώ και 14 χρόνια σε συνθήκες απόλυτης απομόνωσης σε ένα νησί, αποκομμένος από τον έξω κόσμο. Μόλις πριν από λίγες ημέρες του επετράπη για πρώτη φορά τηλεόραση στο κελί του. Οι όποιες επισκέψεις πρέπει πρώτα να πάρουν έγκριση, κάτι που σπάνια συμβαίνει. Κανείς δεν γνωρίζει εάν πράγματι ο Οτσαλάν έχει την πλήρη εικόνα για τις εξελίξεις στις κουρδικές περιοχές και φυσικά κανείς δεν γνωρίζει εάν έχει τον έλεγχο.
Για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν η μόνη λύση για να μείνει στην Ιστορία ως ο πρωθυπουργός που ευθύνεται όχι μόνο για το οικονομικό θαύμα της Τουρκίας αλλά και για την προσπάθεια επίλυσης του Κουρδικού είναι να αναγνωρίσει ότι η ειρήνευση περνά μέσα από την πολιτική. Ο Ερντογάν γνωρίζει ότι δεν θα χαρακτηριστεί ο πιο επιτυχημένος ηγέτης μετά τον Κεμάλ Ατατούρκ, αν και έχει τις προϋποθέσεις, εάν δεν καταφέρει να δώσει λύση στο πρόβλημα των περίπου 15.000.000 Κούρδων της Τουρκίας. Αυτός είναι, άλλωστε, ο λόγος -ή ένας από τους βασικούς λόγους- που έχει ήδη ανοίξει διάλογο σε πολλά επίπεδα με το ΡΚΚ και άλλες οργανώσεις. Και είναι εντυπωσιακό ότι καταφέρνει να ελέγξει τις αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας, παρά την κλιμάκωση των επιθέσεων από το ΡΚΚ στον τουρκικό στρατό. Σε αυτήν την προσπάθειά του, ο Ερντογάν έχει βρει «σύμμαχο» τον Οτσαλάν, γεγονός που ρίχνει ακόμη πιο βαριά τη σκιά γύρω από τον ρόλο του φυλακισμένου ηγέτη του PKK, για τον οποία πολλά λέγονται, όχι μόνο από τους Τούρκους εθνικιστές αλλά από τους ίδιους τους συντρόφους του.
Το τέλος αυτής της διαμάχης, που έχει στοιχίσει τη ζωή σε 40.000 ανθρώπους και έχει απειλήσει πολλές φορές την επιρροή της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, είναι να δοθεί στους Κούρδους επαναστάτες ένας καλός λόγος για να καταθέσουν τα όπλα.
Το Κουρδικό μπήκε σε μια ουσιαστική φάση διεθνοποίησης μετά το τέλος του πολέμου στον Περσικό Κόλπο το 1991. Τότε ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών υιοθέτησε ορισμένες αποφάσεις, όπως ήταν η 688 του Συμβουλίου Ασφαλείας, η οποία καταδίκαζε την «καταπίεση των πολιτών», κυρίως στην περιοχή των Κούρδων, και ζητούσε από το Ιράκ «να τερματίσει αμέσως την καταστολή». Ηταν η πρώτη φορά που ο ΟΗΕ μέσω του Συμβουλίου Ασφαλείας επενέβη άμεσα σε θέματα ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η θετική στάση του ΟΗΕ απέναντι στο Κουρδικό έδωσε ελπίδες. Το καθεστώς της αυτοδιοίκησης που παραχωρήθηκε στους Κούρδους του Βορείου Ιράκ γέννησε ελπίδες στα περίπου 25.000.000 των ομοεθνών τους που ζουν στην Τουρκία, στη Συρία, στο Ιράκ και το Ιράν. Ομως η πραγματικότητα ήταν διαφορετική. Οι Κούρδοι της Τουρκίας πίστεψαν στις δελεαστικές υποσχέσεις των ΗΠΑ και των μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών και εισήλθαν στο βόρειο Ιράκ. Στο μεταξύ, η Τουρκία είχε λάβει πράσινο φως να καταδιώκει και να εξοντώνει τους Κούρδους που κρύβονταν στο Ιράκ.
Η δολοφονία των τριών γυναικών στο Παρίσι και ο ρόλος των μυστικών υπηρεσιών
Ο Ερντογάν αμέσως μετά τις δολοφονίες στο Παρίσι έσπευσε να μιλήσει για ξεκαθάρισμα λογαριασμών στο εσωτερικό του ΡΚΚ και των Κούρδων. Οι Κούρδοι, από την πλευρά τους, έκαναν λόγο για σχέδιο των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών για να απαλλαχθούν από «ενοχλητικούς». Ποιοι είναι οι ένοχοι; Το ερώτημα παραμένει για την εκτέλεση τριών κορυφαίων στελεχών του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος στο Παρίσι, μία εκ των οποίων -η Σακινέ Τσανζίζ ή Σάρα- ήταν ιδρυτικό στέλεχος του ΡΚΚ, στενή συνεργάτιδα του Αμπντουλάχ Οτσαλάν και η φωνή της οργάνωσης στην Ευρώπη. Οι τρεις κηδεύτηκαν στο Ντιγιάρμπακιρ παρουσία δεκάδων χιλιάδων Κούρδων. Δεν υπήρξαν επεισόδια και, όπως πολύ σωστά το έθετε ο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ στο τελευταίο άρθρο του στη «Χουριέτ» λίγες ώρες πριν πεθάνει, αυτό ήταν το μεγάλο τεστ του PKK για το τι πραγματικά πιστεύει για τη διαδικασία του Ιμραλί.
Σε κάθε περίπτωση, είναι σαφές ότι έχουν δρομολογηθεί εξελίξεις στην υπόθεση του κουρδικού προβλήματος. Οι διαπραγματεύσεις με την τουρκική κυβέρνηση ξεκίνησαν τον περασμένο Νοέμβριο, αφού πρώτα ο Οτσαλάν διέταξε μέσω του αδελφού του Μεχμέτ τους φυλακισμένους του PKK να διακόψουν την απεργία πείνας που βρισκόταν τότε σε εξέλιξη. Την ίδια στιγμή, ο εκ των συμβούλων της τουρκικής κυβέρνησης για το κουρδικό ζήτημα Γιαλσίν Ακντογκάν δήλωσε βέβαιος ότι τα γεγονότα στο Παρίσι δεν θα εκτροχιάσουν την ειρηνευτική διαδικασία. «Κάποιοι προσπαθούν να βάλουν ένα πρόωρο τέλος στις διαπραγματεύσεις, αλλά θα αποτύχουν παταγωδώς» πρόσθεσε ο ίδιος.
Η λεπτή ισορροπία στη γη του πυρός
Μετά την Αραβική Ανοιξη οι εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή αφορούν και τους Κούρδους. Οι Κούρδοι της Τουρκίας, οι Κούρδοι της Συρίας και το PKK είναι τρία αγκάθια με τα οποία παλεύει η Αγκυρα. Το κουρδικό ζήτημα παίζει σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις στη Συρία και την επόμενη μέρα, καθώς η εκεί κουρδική ηγεσία διαπραγματεύεται τη μελλοντική θέση της. Στο βόρειο Ιράκ οι Κούρδοι διεκδικούν την πλήρη αυτονομία τους από τη Βαγδάτη και δείχνουν τον δρόμο στα 25.000.000 των Κούρδων που δεν έχουν πατρίδα. Η πρόσφατη συμφωνία των Κούρδων του βορείου Ιράκ με την Αγκυρα για την απευθείας εξαγωγή πετρελαίου μέσω Τουρκίας, χωρίς τη διαμεσολάβηση της Βαγδάτης, αποτελεί ένα καίριο βήμα προς την πλήρη ανεξαρτησία.
Η Τουρκία προφανώς και διεκδικεί ρόλο σε αυτήν τη διαδικασία. Η θέση της Αγκυρας στον νέο γεωπολιτικό χάρτη της Μέσης Ανατολής και της Μεσοποταμίας εξαρτάται από πολύ λεπτές ισορροπίες.