14 Σεπτεμβρίου 1944. Ο χρόνος στα Γιαννιτσά παγώνει. Οι μέρες που προηγήθηκαν οδήγησαν στη μαζική εκτέλεση 120 κατοίκων από τον γερμανικό στρατό κατοχής.
Τον Σεπτέμβριο του 1943 οι Γιαννιτσιώτες άρχισαν να διαμαρτύρονται και να αντιδρούν στην πρόθεση των Γερμανών να παραδώσουν την κεντρική Μακεδονία στους Βουλγάρους. Τα αντίποινα για τις διαμαρτυρίες δεν αργούν. Τον Νοέμβριο οι Γερμανοί συλλαμβάνουν 50 πολίτες, τους οποίους μεταφέρουν στο στρατόπεδο Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη. Αρχές του 1944 εκτελούν τους 13, ενώ οι υπόλοιποι αφήνονται ελεύθεροι ύστερα από πολλά βασανιστήρια.
Την ίδια περίοδο γερμανικά στρατεύματα εισβάλλουν για πρώτη φορά στο χωριό Ελευθεροχώρι Γιαννιτσών. Επιδίδονται σε πλιάτσικο, αρπάζουν και καταστρέφουν. Στις 23 Μαρτίου 1944 οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους εκτελούν κατοίκους του Ελευθεροχωρίου και πυρπολούν το χωριό, που ερημώνει.
Στις 5 Αυγούστου 1944 ο Αυστριακός στρατιώτης Otmar Dorne εγκαταλείπει τον γερμανικό στρατό κατοχής και εντάσσεται στο 30ό Σύνταγμα του ΕΛ.ΑΣ. Το γεγονός της αυτομόλησης του Dorne αλλά και η παρουσία του λοχία των S.S. Φριτς Σούμπερτ (γνωστού από τη θηριωδία του Χορτιάτη) οδήγησαν στην ομαδική εκτέλεση της 14ης Σεπτεμβρίου 1944 στα Γιαννιτσά.
Συνολικά 112 άνθρωποι εκτελέστηκαν, αφού πρώτα βασανίστηκαν με σιδηροσωλήνες. Τα βασανιστήρια που υπέστησαν ήταν φρικτά. Γυναίκες βιάστηκαν, άλλες κατακρεουργήθηκαν. Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες πολίτες ήταν και ο δήμαρχος Γιαννιτσών Θωμάς Μαγκριώτης, που εκτελέστηκε στον παλιό μύλο της οδού Ζαμίδη.
Οι Γιαννιτσιώτες τιμούν αύριο τη μνήμη των προγόνων τους με μνημόσυνο και άλλες εκδηλώσεις. Και φέτος διοργανώνεται ο Δρόμος Θυσίας 2013 – PELLA HALF MARATHON, στον οποίο συμμετέχουν περισσότεροι από 700 δρομείς.
Θάνος Χερχελετζής
