Οποιο αποτέλεσμα και αν προκύψει είναι βέβαιο ότι από τη Δευτέρα οι εξελίξεις θα είναι ραγδαίες στο πολιτικό σκηνικό και όχι μόνο. Ποιες επιλογές θα έχει ο πρωθυπουργός και τι θα συμβεί με τη συμφωνία
Από τα ξημερώματα της Κυριακής οι κάλπες περιμένουν τους Ελληνες (εκτός θεαματικού απροόπτου της τελευταίας κυριολεκτικά στιγμής) για το δεύτερο μεταπολιτευτικό δημοψήφισμα. Το πρώτο, του 1974, αφορούσε το πολιτειακό και αυτό -ύστερα από 41 χρόνια- το οικονομικό και κοινωνικό μέλλον της χώρας. Οποιο αποτέλεσμα και αν προκύψει, πάντως, θεωρείται βέβαιο ότι από τη Δευτέρα οι εξελίξεις θα είναι ραγδαίες στο πολιτικό σκηνικό και όχι μόνο. Ηδη τα κομματικά επιτελεία ετοιμάζονται για τις επιπτώσεις που θα έχει τόσο το «ναι» όσο και το «όχι».
Υστερα από μια εβδομάδα έντονων διακυμάνσεων στις δημοσκοπήσεις, για την κυβέρνηση -που μετρά όμως από την Πέμπτη τις πρώτες απώλειες τεσσάρων βουλευτών εκ μέρους των ΑΝ.ΕΛ., οι οποίοι διαφοροποιήθηκαν- η μόνη καθαρή ετυμηγορία που θα της επιτρέψει να παραμείνει στην εξουσία δίχως άμεσο πρόβλημα είναι η σαφής επικράτηση του «όχι». Αν και δεν είναι σαφές τι θα σημάνει αυτό για τις σχέσεις της χώρας με τους δανειστές, για τους κ. Τσίπρα και Καμμένο θα πρόκειται για μια πολιτική νίκη. Οσο μεγαλύτερο είναι μάλιστα το ποσοστό τόσο ισχυρότερη θα είναι και η νίκη. Ενα οριακό αποτέλεσμα (ανεξάρτητα από το ποια απάντηση θα έχει το προβάδισμα) προοιωνίζεται οπωσδήποτε διατήρηση της έντασης στον δημόσιο βίο της χώρας και παράταση της αστάθειας.
Η κυβέρνηση ελπίζει ότι το «όχι» της κάλπης θα αποτελέσει μοχλό ακόμη μεγαλύτερης διαπραγματευτικής πίεσης προς τους δανειστές, ώστε να προκύψει επιτέλους συμφωνία. Από την πλευρά τους εκείνοι, όμως, φροντίζουν να στέλνουν ασαφή μηνύματα και να απειλούν ότι αυτό μπορεί να σηματοδότησει και την αρχή για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν είναι από νομικής πλευράς εύκολο, αλλά επί της ουσίας το ζητούμενο είναι κατά πόσο οι εταίροι θα επιλέξουν τη συνέχιση της οικονομικής ασφυξίας της χώρας μας προκειμένου να την υποχρεώσουν είτε σε μια απόλυτη συνθηκολόγηση είτε στο να δρομολογήσει μόνη της τις διαδικασίες αποχώρησης.
Το πιο ευνοϊκό σενάριο θεωρείται να συνεχιστούν, παρά το «όχι», οι διαπραγματεύσεις για την επίτευξη συμφωνίας. Από το περιεχόμενο μιας τέτοιας συμφωνίας (όπως φυσικά και από τον χρόνο που θα χρειαστεί για την επίτευξή της) θα εξαρτηθούν τα επόμενα βήματα. Ο Ντάισελμπλουμ έχει ήδη προειδοποιήσει ότι σε κάθε περίπτωση θα περιέχει «σκληρότερους» όρους και, δεδομένου ότι το προηγούμενο πρόγραμμα έληξε, θα χρειαστούν διαπραγματεύσεις από την αρχή, δίχως να είναι ευκρινές τι θα γίνει και με το ΔΝΤ.
Ολα αυτά έχουν τη σημασία τους γιατί θα επηρεάσουν καθοριστικά και το πολιτικό κλίμα της επόμενης ημέρας. Ηδη αρκετοί υποστηρίζουν ότι ακόμη και μια νίκη του «όχι», το βράδυ της Κυριακής, δεν θα αρκέσει για πολύ στην κυβέρνηση, η οποία έχει τραυματιστεί σημαντικά σε πολλά σημεία. Το πρώτο ζήτημα που θα τεθεί επί τάπητος συνδέεται με το πώς και με ποιους διαμορφώνεται πλέον η κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Πολύ πιθανό επίσης είναι να πραγματοποιηθεί και ένας ευρύς ανασχηματισμός, που θα περιλαμβάνει την αντικατάσταση του Γιάνη Βαρουφάκη από το υπουργείο Οικονομικών. Δεν λείπουν όμως και αυτοί που εκτιμούν ότι ο κ. Τσίπρας θα προχωρήσει γρήγορα (ίσως και έως το φθινόπωρο) και σε εθνικές εκλογές για αρκετούς λόγους. Ο πιο σημαντικός θεωρείται η ανανέωση της λαϊκής εντολής, αν και στην πραγματικότητα θα πρόκειται για την ανασύνθεση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του (με τη βοήθεια της λίστας) προκειμένου να μπορέσει να ψηφίσει τους εφαρμοστικούς νόμους που θα απορρέουν από τη νέα συμφωνία. Επίσης, στην περίπτωση αυτή θα φανεί αν ο ΣΥΡΙΖΑ καταφέρει να παραμείνει συμπαγής, κάτι που έως τώρα έχει γίνει με δυσκολία.
Οι πληροφορίες της «κυριακάτικης δημοκρατίας» αναφέρουν μάλιστα ότι προτού ριφθεί ο κύβος για το δημοψήφισμα, ο κ. Τσίπρας συζήτησε με τους συνεργάτες του την εναλλακτική λύση των εκλογών, η οποία όμως απορρίφθηκε επειδή, λόγω του μήνα που υποχρεωτικά μεσολαβεί ως τις κάλπες, θα συνοδευόταν από πολλές αβεβαιότητες.
Το απόλυτα δυσμενές σενάριο έχει να κάνει με το ενδεχόμενο μιας οριστικής ρήξης στον απόηχο του «όχι». Αυτό είναι αδύνατο να το αποτυπώσει κανείς, καθώς έως τώρα δεν υπάρχει προηγούμενο αποχώρησης χώρας από τη ζώνη του ευρώ. Και επί του παρόντος όλοι προτιμούν να το παρουσιάζουν ως θεωρητικό ενδεχόμενο, όσο και αν προβάλλεται από διάφορες πλευρές εντός και εκτός Ελλάδας στο πλαίσιο του επικοινωνιακού και ψυχολογικού πολέμου εν όψει του δημοψηφίσματος.
Αλλη τροχιά θα λάβουν οι εξελίξεις αν το βράδυ της Κυριακής επικρατήσει το «ναι». Καταρχάς, η κυβέρνηση και προσωπικά ο πρωθυπουργός Αλ. Τσίπρας θα έχουν υποστεί μια μεγάλη πολιτική ήττα, η οποία θα δρομολογήσει εξελίξεις. Ο ίδιος ο κ. Τσίπρας στη συνέντευξή του στην ΕΡΤ, στις αρχές της εβδομάδας, είπε ότι θα σεβαστεί το αποτέλεσμα, αλλά ο ίδιος δεν μπορεί να υπηρετήσει το «ναι» καθώς δεν είναι πρωθυπουργός παντός καιρού. Αυτό που κατάλαβαν όλοι ήταν ότι σε μια τέτοια περίπτωση θα υποβάλει τη Δευτέρα την παραίτησή του, αν και τις επόμενες ημέρες το Μέγαρο Μαξίμου προκάλεσε σύγχυση για τις τελικές προθέσεις του. Αρχισαν να διακινούνται απόψεις σύμφωνα με τις οποίες η κυβέρνηση, παρά το πιθανό «ναι», δεν χάνει τη δεδηλωμένη στη Βουλή και ότι εφόσον ο λαός επιλέξει να δεχτεί την πρόταση των δανειστών, μπορούν να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις για το περιεχόμενο της νέας συμφωνίας με σκοπό τη διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών τον Σεπτέμβριο. Οι περισσότεροι, ωστόσο, συμφωνούν ότι η δυναμική των πραγμάτων θα είναι τέτοια που οι εξελίξεις δεν θα καθυστερήσουν καθόλου. Ο κ. Τσίπρας, βλέποντας και τις τάσεις των τελευταίων δημοσκοπήσεων πριν από το άνοιγμα της κάλπης, πρέπει να είναι έτοιμος για την επόμενη κίνησή του.
Σε γενικές γραμμές, το ερώτημα που προκύπτει είναι αν θα δεχτεί -με βάση και το αποτέλεσμα- τον σχηματισμό άλλης κυβέρνησης από την παρούσα Βουλή ή θα επιλέξει να οδηγήσει τη χώρα σε άμεσες εκλογές, με πιο κοντινή ημερομηνία την Κυριακή 2 Αυγούστου!
Στην περίπτωση των εκλογών, κατά το Σύνταγμα θα πρέπει να εφαρμοστεί έστω και επί τροχάδην η διαδικασία των διερευνητικών εκλογών και αμέσως μετά το άκαρπο αποτέλεσμα να οριστεί ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός ένας εκ των προέδρων των τριών ανώτατων δικαστηρίων της χώρας. Αυτό εξαρτάται ουσιαστικά από την πολιτική βούληση του κ. Τσίπρα και του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς -στον βαθμό που δεν αναπτυχθούν φυγόκεντρες τάσεις και διασπάσεις στο εσωτερικό του- το κλειδί των εξελίξεων περνά από τους 149 βουλευτές του. Δίχως τη σύμφωνη γνώμη του πρώτου κόμματος είναι αδύνατος ο σχηματισμός άλλης κυβέρνησης από την παρούσα Βουλή και επομένως η προσφυγή στις κάλπες (με τα κόμματα της αντιπολίτευσης που στηρίζουν σήμερα το «ναι» να οδηγούνται κατά πάσα πιθανότητα σε εκλογική σύμπραξη υπό την ομπρέλα ενός «ευρωπαϊκού μετώπου») αναπόφευκτη.
Ακούγοντας το τηλεοπτικό διάγγελμα του κ. Τσίπρα την Τετάρτη, οι πιο παρατηρητικοί διαπίστωσαν μάλιστα ότι ο πρωθυπουργός προετοίμαζε τα επιχειρήματα που θα του χρειαστούν εν όψει μιας πιθανής προεκλογικής περιόδου εναντίον όσων από το εσωτερικό και το εξωτερικό προκάλεσαν, κατά τη δική του άποψη, την «πτώση» της πρώτης κυβέρνησης της Αριστεράς. Επίσης, δεν λείπουν και εκείνοι που, όσο κι αν είναι πρόωρο, προβλέπουν ότι μπορεί ο κ. Τσίπρας να οδηγηθεί -στον απόηχο του «ναι»- σε εκλογές, στις οποίες θα έρθει πάλι πρώτο κόμμα ο ΣΥΡΙΖΑ, και θα κληθεί να υλοποιήσει μια συμφωνία που θα έχει εγκρίνει (έστω στο περίγραμμά της) ο ίδιος ο ελληνικός λαός με το δημοψήφισμα!
Κυβέρνηση ειδικού σκοπού με συγκεκριμένη διάρκεια
Τι μπορεί να συμβεί στην περίπτωση που ο κ. Τσίπρας δεν επιλέξει, υπό το βάρος των δραματικών περιστάσεων, την οδό των εκλογών; Διατηρώντας και το πρωί της Δευτέρας την εμπιστοσύνη της Βουλής ως πρωθυπουργός, έχει τη δυνατότητα να πάρει πολιτικές πρωτοβουλίες (μαζί με το ανάλογο πολιτικό ρίσκο για τον εαυτό του) επισκεπτόμενος τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Με βάση το άρθρο 37 του Συντάγματος ο Πρ. Παυλόπουλος έχει την αρμοδιότητα να επιδιώξει τον σχηματισμό μιας νέας κυβέρνησης με την εμπιστοσύνη της Βουλής, που κατ’ άλλους θα ονομάζεται κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας και κατ’ άλλους κυβέρνηση ειδικού σκοπού, προκειμένου να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές για την επίτευξη συμφωνίας. Στο πλαίσιο αυτό μπορεί να υπάρξει και σύγκληση του συμβουλίου των πολιτικών αρχηγών. Η κυβέρνηση που θα προκύψει (και ενδεχομένως συμφωνηθεί ότι θα έχει συγκεκριμένο όριο ζωής) πρέπει να απευθυνθεί στη Βουλή εντός 15 ημερών και να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης. Σύμφωνα με το άρθρο 84 του Συντάγματος «πρόταση εμπιστοσύνης δεν μπορεί να γίνει δεκτή, αν δεν εγκριθεί από την απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων βουλευτών, η οποία όμως δεν επιτρέπεται να είναι κατώτερη από τα δύο πέμπτα του όλου αριθμού των βουλευτών». Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται θετική ψήφος από τουλάχιστον 120 βουλευτές για να έχει η νέα κυβέρνηση την εμπιστοσύνη της Βουλής.
Με βάση τη σημερινή δύναμη των κομμάτων, ο ΣΥΡΙΖΑ διαθέτει 149 βουλευτές, οι ΑΝ.ΕΛ. 13, η Ν.Δ. 76, η Χρυσή Αυγή 17, το Ποτάμι 17, το ΚΚΕ 15 και το ΠΑΣΟΚ 13. Επομένως, για να μπορέσει να σταθεί μια τέτοια μεταβατική κυβέρνηση, χρειάζεται τη θετική ψήφο τουλάχιστον ενός τμήματος του ΣΥΡΙΖΑ. Αν δηλαδή στηριχθεί από όλους τους βουλευτές της Ν.Δ., του Ποταμιού και του ΠΑΣΟΚ, απαιτούνται οπωσδήποτε και 14 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ καθώς και η ανοχή τουλάχιστον άλλων 61. Δεν αποκλείεται να υπάρξει ως εκ τούτου και διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ, αφού η αριστερή πτέρυγά του προτιμά την προσφυγή στις εκλογές.
Εκτός από τη σύνθεση της κυβέρνησης, σημασία έχει και ποιος θα τεθεί επικεφαλής εφόσον ο κ. Τσίπρας αποχωρήσει από το Μέγαρο Μαξίμου. Ηδη στα πολιτικά παρασκήνια αναφέρεται ότι πρέπει να είναι πρόσωπο που θα τυγχάνει (και) της αποδοχής -αν όχι της προτίμησης- των δανειστών. Το ένα σενάριο κάνει λόγο για τεχνοκράτη τύπου Λ. Παπαδήμου. Οι σχετικές συζητήσεις παραπέμπουν στον Γ. Στουρνάρα, αν και για τους γνωρίζοντες η υποψηφιότητά του έχει αποδυναμωθεί σημαντικά. Η δεύτερη εκδοχή αφορά πρόσωπο προερχόμενο από τον ΣΥΡΙΖΑ με μετριοπαθείς απόψεις, ώστε να μπορεί να γίνει ευρύτερα αποδεκτός. Εν προκειμένω, «φωτογραφίζεται» το όνομα του νυν αντιπροέδρου της κυβέρνησης Γ. Δραγασάκη. Και η τρίτη λύση είναι να συμφωνηθεί πολιτικό πρόσωπο που δεν θα προέρχεται μεν από τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά θα αποτελεί μια επιλογή ανάλογη με εκείνη που έγινε για την Προεδρία της Δημοκρατίας με τον Προκόπη Παυλόπουλο. Στην περίπτωση αυτή ακούγεται το όνομα του Δ. Αβραμόπουλου.
Δεν τράβηξε την… πρίζα ο EFSF
Θετική εξέλιξη στον ορυμαγδό των αρνητικών ειδήσεων για την οικονομία της Ελλάδας αποτελεί η απόφαση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (EFSF) να μην τραβήξει την… πρίζα, καθιστώντας άμεσα απαιτητά τα δάνεια του Ελληνικού Δημοσίου. Οπως αποφάσισε, διατηρεί το δικαίωμά του να το πράξει, όχι όμως επί του παρόντος, παρακολουθώντας συνεχώς την κατάσταση και κρίνοντας από τις εξελίξεις που θα υπάρξουν από τη Δευτέρα και μετά. Συγκεκριμένα, το διοικητικό συμβούλιο του EFSF, αποδεχόμενο τη σχετική εισήγηση του επικεφαλής του Κλάους Ρέγκλινγκ, αποφάσισε να μην προβεί σε ενέργειες που θα «έπνιγαν» την ελληνική οικονομία απαιτώντας άμεσα εξόφληση των δανείων, αλλά επιφυλάσσεται αναλόγως και των εξελίξεων που θα ακολουθήσουν.
Ανδρέας Καψαμπέλης
