Η πρώτη φάση της συμφωνίας Τραμπ τίθεται σε εφαρμογή: αποχώρηση ισραηλινών δυνάμεων, απελευθέρωση ομήρων και αρχή μεταβατικής διοίκησης
Η πρώτη ορατή έξοδος από έναν πόλεμο που στοίχισε τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες Παλαιστίνιους και βύθισε το Ισραήλ σε βαθιά υπαρξιακή κρίση ξεκινά να παίρνει μορφή.
Μετά από δύο χρόνια αιματοχυσίας, δεκάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι άρχισαν να επιστρέφουν προς τη βόρεια πλευρά του θύλακα, έπειτα από την ανακοίνωση του ισραηλινού στρατού ότι έχει τεθεί σε ισχύ η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, όπως προβλέπεται στο ειρηνευτικό σχέδιο του Ντόναλντ Τραμπ.
Η συμφωνία, με πρωτοβουλία Ντόναλντ Τραμπ, υπόσχεται την απελευθέρωση των ομήρων, την αναδιάταξη ισραηλινών δυνάμεων και την είσοδο μαζικής ανθρωπιστικής βοήθειας, σηματοδοτώντας το πρώτο βήμα εξόδου από την καταστροφική σύγκρουση που ξέσπασε τον Οκτώβριο του 2023.
Από την επίθεση στη Ντόχα στη «στροφή» της διπλωματίας
Η ισραηλινή αεροπορική επίθεση εναντίον στελεχών της Χαμάς στο Κατάρ, στις 9 Σεπτεμβρίου, φάνταζε σαν το τελικό χτύπημα σε μια διαδικασία που ήδη ψυχορραγούσε. Η παραβίαση της κυριαρχίας ενός συμμάχου των ΗΠΑ και ο κίνδυνος περιφερειακής ανάφλεξης δημιούργησαν μια επικίνδυνη ατμόσφαιρα, αλλά ταυτόχρονα έγιναν καταλύτης για την παρέμβαση Τραμπ.
Με την προσωπική του διπλωματία, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ μετέτρεψε την κρίση σε ευκαιρία, θέτοντας ως προτεραιότητα την ολοκλήρωση ενός σχεδίου ειρήνης που περιλαμβάνει:
Άμεση κατάπαυση του πυρός
Απελευθέρωση όλων των Ισραηλινών ομήρων
Σταδιακή αποχώρηση ισραηλινών δυνάμεων
Ενίσχυση ανθρωπιστικής βοήθειας με πολυεθνική εποπτεία
Η πίεση προς το Ισραήλ για υποχώρηση συνδυάστηκε με την ανάγκη η Χαμάς να δεχθεί ανταλλάγματα, κυρίως την απελευθέρωση ομήρων και την παραχώρηση τμήματος της διοίκησης της Γάζας σε μεταβατικό σχήμα τεχνοκρατών.
Η «Συμφωνία των 20 Σημείων»: Η πρώτη φάση
Η συμφωνία λειτουργεί με ακρίβεια στρατηγικού σχεδίου:
Κατάπαυση του πυρός με άμεση ισχύ και αποχώρηση ισραηλινών δυνάμεων σε προκαθορισμένες ζώνες.
Απελευθέρωση ομήρων: οι 20 επιζώντες Ισραηλινοί όμηροι έχουν 72 ώρες για απελευθέρωση, ενώ ακολουθεί η παράδοση σωρών των νεκρών.
Ανταλλαγή κρατουμένων: περίπου 250 Παλαιστίνιοι με ισόβια και 1.700 ακόμη από τη Γάζα θα απελευθερωθούν.
Ανθρωπιστική βοήθεια: αρχικά 400 φορτηγά ημερησίως, σταδιακά αυξανόμενα στα 600, υπό διεθνή εποπτεία.
Η εφαρμογή της πρώτης φάσης θα επιβλέπεται από πολυεθνική δύναμη περίπου 200 στρατιωτών υπό την καθοδήγηση των ΗΠΑ, με συμμετοχή Αιγύπτου, Κατάρ, Τουρκίας και ΗΑΕ. Σκοπός τους είναι να διασφαλίσουν ότι δεν θα υπάρξουν παραβιάσεις ή επαναλαμβανόμενες εντάσεις.
Σταδιακή αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων
Σύμφωνα με ισραηλινά μέσα ενημέρωσης, ο στρατός ξεκίνησε την σταδιακή απόσυρση από τον θύλακο, με στόχο την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης εντός 24 ωρών. Οι δυνάμεις αποχωρούν από Ράφα και Χαν Γιουνίς στο νότο, καθώς και από περιοχές στα βόρεια, προσεγγίζοντας τα σύνορα με το Ισραήλ, όπως προβλέπει το σχέδιο Τραμπ.
Η αποχώρηση αποκάλυψε το μέγεθος της καταστροφής στη Γάζα. Ολόκληρες συνοικίες, όπως η περιοχή γύρω από το τζαμί Saeed Siyam στο Sheikh Radwan, έχουν ισοπεδωθεί. Οι δρόμοι έχουν καταστραφεί, τα σπίτια γκρεμιστεί ή καθίστανται ακατοίκητα. Οι αρχές πολιτικής άμυνας προειδοποιούν τους κατοίκους να μην επιστρέψουν σε αυτές τις περιοχές μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία και να υπάρξει επίσημη επιβεβαίωση.
Η νέα διοίκηση: μεταβατικό σχήμα και «Board of Peace»
Μετά την αποχώρηση, ένα μεταβατικό σχήμα Παλαιστινίων τεχνοκρατών αναλαμβάνει προσωρινά τη διακυβέρνηση, υπό την επίβλεψη του «Board of Peace», επικεφαλής του οποίου είναι ο Τραμπ και συμμετέχουν διεθνείς προσωπικότητες, όπως ο πρώην πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Τόνι Μπλερ.
Η Χαμάς δεν θα έχει μελλοντικό ρόλο στη διοίκηση, απευθείας ή έμμεσα. Όσα μέλη δεσμευτούν για ειρηνική συνύπαρξη θα τύχουν αμνηστίας ή ασφαλούς διέλευσης σε άλλη χώρα. Κανένας Παλαιστίνιος δεν θα αναγκαστεί να εγκαταλείψει τη Γάζα, ενώ όσοι θέλουν να φύγουν, θα έχουν το δικαίωμα επιστροφής.
Στο οικονομικό πεδίο, προβλέπεται πλάνο ανασυγκρότησης και ανάπτυξης, με ειδική ομάδα εμπειρογνωμόνων να επιβλέπει τη διαχείριση των αραβικών κεφαλαίων και των δυτικών πόρων.
Τα μεγάλα αγκάθια της εφαρμογής
Παρά την εμφανή πρόοδο, υπάρχουν τρία κρίσιμα ζητήματα:
Χρονοδιάγραμμα αποχώρησης: τρεις ζώνες (53% → 40% → 15%) αφήνουν περιθώρια ασάφειας που μπορεί να οδηγήσουν σε καθυστερήσεις.
Αφοπλισμός της Χαμάς: το βαθύ δίκτυο της Χαμάς μπορεί να συνεχίσει χαμηλής έντασης επιθέσεις. Χωρίς μηχανισμό επιτήρησης, η συμφωνία κινδυνεύει να αποτύχει.
Διοίκηση και νομιμοποίηση: η Χαμάς δεν παραδέχεται δημόσια την αποπομπή της, ενώ οι τεχνοκράτες χρειάζονται γρήγορη αναγνώριση και πόρους για να διατηρήσουν μισθούς, ρεύμα και νερό.
Διεθνής συνασπισμός: Ευρώπη και Κόλπος
Η ευρωαραβική σύγκλιση είναι βασικό στοιχείο της συμφωνίας. Ο Εμανουέλ Μακρόν ανέλαβε πολιτικό ρίσκο για να προωθήσει τη γραμμή της επαναφοράς της προοπτικής παλαιστινιακού κράτους. Οι Σαουδάραβες λειτούργησαν ως βαρόμετρο: ναι στην ανοικοδόμηση, όχι σε de-jure νομιμοποίηση της Χαμάς.
Αυτό το μπλοκ, σε συνδυασμό με τον ρεαλισμό Τραμπ, δημιούργησε μια ασφάλεια ότι η συμφωνία θα έχει πολιτική και οικονομική υποστήριξη. Οι Άραβες αναλαμβάνουν ρόλο ασφάλειας/χρηματοδότη, η Ευρώπη περιορίζει τον κίνδυνο προσφυγικών κυμάτων, οι ΗΠΑ κλείνουν ένα ενεργειακά και στρατηγικά κρίσιμο μέτωπο.
Οι πρώτες 72 ώρες: τεστ αξιοπιστίας
Οι πρώτες τρεις ημέρες της εφαρμογής θα είναι κρίσιμες. Η απελευθέρωση των ομήρων χωρίς «παρελάσεις» και με την Ερυθρά Ημισέληνο/Ερυθρό Σταυρό στην πρώτη γραμμή θα δείξει την αξιοπιστία της συμφωνίας.
Αν υπάρξει ακόμα και μια μικρή στρατιωτική ή επικοινωνιακή αντίδραση της Χαμάς, οι σκληρές πτέρυγες στο Ισραήλ μπορεί να υπονομεύσουν την πολιτική αντοχή της εκεχειρίας. Η σταθερότητα στον Λίβανο και άλλες παράπλευρες ζώνες είναι επίσης κρίσιμη για τη συνολική επιτυχία.
Το πολιτικό αποτύπωμα
Για Τραμπ, πρόκειται για τη σημαντικότερη διπλωματική στιγμή της δεύτερης θητείας του, ενώ για το Ισραήλ σηματοδοτεί μια αναγκαία υποχώρηση από την «ολική συντριβή» της Χαμάς. Για τους Παλαιστίνιους, αποτελεί την πρώτη ευκαιρία για θεσμική οργάνωση μετά από δύο χρόνια καταστροφής.
Το ηθικό κόστος δεν εξαφανίζεται, αλλά η πολιτική υποχρέωση είναι να μειωθεί ο πόνος των ζωντανών. Η συμφωνία της Γάζας, με ρητές ρήτρες και μετρήσιμους δείκτες, δημιουργεί ένα ρεαλιστικό παράθυρο εφαρμογής και ανοίγει τον δρόμο για σταθεροποίηση και ανασυγκρότηση.
Η δύσκολη επόμενη φάση
Η πρώτη φάση της συμφωνίας δείχνει ότι η Γάζα μπορεί να περάσει από τον πόλεμο στην προσωρινή ειρήνη, αλλά η πλήρης εφαρμογή εξαρτάται από:
Ακριβή χρονοδιάγραμμα αποχώρησης των ισραηλινών δυνάμεων
Ολοκληρωτικό αφοπλισμό της Χαμάς ή τουλάχιστον ουσιαστική μείωση της ισχύος της
Σταθερή και λειτουργική μεταβατική διοίκηση
Η ιστορία θα κρίνει αν η συμφωνία θα αποτελέσει το πρώτο βήμα για μια πιο μόνιμη λύση ή θα μείνει ένα ημιτελές σχέδιο. Προς το παρόν, όμως, η Γάζα βλέπει για πρώτη φορά μετά από δύο χρόνια καταστροφής ένα φως ελπίδας, με μια συμμαχία έτοιμη να στηρίξει τη νέα πορεία.
