Ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία και στο Ισραήλ, ο Αμερικανός πρόεδρος πρέπει να κάνει μια δύσκολη επιλογή
Ο Ντόναλντ Τραμπ υποδέχτηκε την Τρίτη τον Σαουδάραβα πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν στον Λευκό Οίκο, λίγους μήνες μετά την τελευταία τους συνάντηση στο Ριάντ. Στη συνέχεια την Τετάρτη συμμετείχαν σε ένα επιχειρηματικό φόρουμ, που διοργάνωσε το υπουργείο Επενδύσεων του βασιλείου και το Αμερικανο-σαουδαραβικό Εμπορικό Επιμελητήριο.
- Από τη Μαρία Δεναξά
Τραμπ και Σαλμάν, εκτός από τις «χρυσές» διμερείς συμφωνίες που υπέγραψαν, εντυπωσίασαν άλλη μια φορά με τη μεταξύ τους οικειότητα, σχεδόν σαν να διαγωνίζονταν ποιος θα εντυπωσιάσει περισσότερο τον άλλο. Ο ένας με τα πετρελαιοδολάριά του, ο άλλος με την αυτοπεποίθησή του.
Ο Αμερικανός πρόεδρος είναι γνωστό πως έχει πολλούς «εκλεκτούς» μεταξύ των διεθνών ηγετών. Μερικοί είναι νέοι, όπως ο Φινλανδός πρόεδρος Αλεξάντερ Στουμπ, άλλοι είναι σχεδόν παλαίμαχοι της πολιτικής, όπως ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν. Κανένας, όμως, δεν φτάνει στο επίπεδο προτίμησης που έχει ο Αμερικανός πρόεδρος για τον επικεφαλής της Σαουδικής Αραβίας.
Από την πρώτη του θητεία ο Ντόναλντ Τραμπ αντιμετωπίζει τον Σαουδάραβα πρίγκιπα σαν έναν «ξεχωριστό» άνθρωπο. Σε αυτόν τηλεφώνησε πρώτα μετά την ορκωμοσία του τον Ιανουάριο. Στη χώρα του επέλεξε να πραγματοποιήσει τα πρώτα επίσημα ταξίδια του τον Μάιο του 2017 και το 2025. Με σχεδόν σαράντα χρόνια διαφορά ηλικίας, ο Αμερικανός πρόεδρος βλέπει κάτι από τον εαυτό του στον μπιν Σαλμάν: μοιράζονται την ίδια αγάπη για το χρυσό, την ίδια κλίση στις business και τις φιλοδοξίες που υπερβαίνουν τα σύνορα των χωρών τους.
Αφού τον υποδέχθηκαν σαν βασιλιά στο Ριάντ τον Μάιο, ο Ντόναλντ Τραμπ έκανε τα πάντα για να τιμήσει τον Σαουδάραβα φίλο του: τελετή υποδοχής με κάθε επισημότητα, διμερής συνάντηση στο Οβάλ Γραφείο, ιδιωτικό γεύμα, δείπνο προς τιμήν του που επιμελήθηκε η Μελάνια Τραμπ, η οποία εντυπωσίασε με το σμαραγδί φόρεμά της… Σε όλα έχει δοθεί το απαραίτητο βάρος, καθώς επρόκειτο για την πρώτη επίσημη επίσκεψη του πρίγκιπα διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας στις ΗΠΑ από τη δολοφονία του δημοσιογράφου της «Washington Post» Τζαμάλ Κασόγκι, το 2018. Γι’ αυτό το ευαίσθητο ζήτημα ο Τραμπ έσπευσε ξανά να καλύψει τον Σαλμάν, επαναλαμβάνοντας ότι «δεν είχε γνώση» της υπόθεσης.
Σε σχεδόν κάθε συνάντηση του Αμερικανού προέδρου με ξένο ηγέτη ανακοινώνονται συμφωνίες. Με τον Σαουδάραβα πρίγκιπα αυτό συμβαίνει ακόμα πιο συχνά. Μετά την ανακοίνωση για επενδύσεις από τη Σαουδική Αραβία, ύψους 600 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις ΗΠΑ τον Μάιο, ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν προκάλεσε αίσθηση με την υπόσχεση επενδύσεων, ύψους ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων, αλλά και με τη δήλωση για την αναγνώριση του Ισραήλ «το συντομότερο δυνατόν», εφόσον όμως υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες.
Η επίσκεψη αποτέλεσε ευκαιρία συζήτησης και για το πολυτελές αναπτυξιακό έργο της πόλης Ντιρίγια, στο οποίο ο Αμερικανός πρόεδρος επιθυμεί διακαώς να συμμετέχει η Trump Organization, που σήμερα διοικείται από τους γιους του. Από την πλευρά της, η Σαουδική Αραβία επιδίωξε και εξασφάλισε, κατά την επίσκεψη, μια αμυντική συμφωνία με αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας, καθώς και υπόσχεση για την πώληση μαχητικών F-35.
Πρόκειται για μακροχρόνια αιτήματα του βασιλείου που έγιναν δεκτά, καθώς θέλει να διασφαλίσει την ασφάλεια και τη σταθερότητα της περιοχής, ώστε να συνεχίσει το πρόγραμμα «Vision 2030», μια φιλόδοξη στρατηγική που στοχεύει να μετατρέψει τη χώρα σε οικονομικό, διπλωματικό και πολιτιστικό φάρο. Αλλά για το Ισραήλ αυτά αποτελούν αιτίες έντασης ιδίως τα F-35, τα οποία είναι ο μόνος κάτοχος στην περιοχή και στα οποία οφείλει τη στρατιωτική του υπεροχή.
Γι’ αυτόν τον λόγο οι ΗΠΑ, ακόμα και από την πρώτη θητεία του Τραμπ, συνέδεαν αυτές τις παραχωρήσεις με μια εξομάλυνση των σχέσεων ανάμεσα στο Ισραήλ και στη Σαουδική Αραβία. Η κυβέρνηση Μπάιντεν και ο μπιν Σαλμάν ήταν έτοιμοι να κάνουν αυτό το βήμα, όμως ο πόλεμος στη Γάζα διέλυσε κάθε ελπίδα.
Εξομάλυνση σχέσεων
Δύο χρόνια αργότερα ο Ντόναλντ Τραμπ εξακολουθεί να πιστεύει σε μια μελλοντική εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας, θεωρώντας τις Συμφωνίες του Αβραάμ το μεγάλο επίτευγμα της πρώτης θητείας του και τη Σαουδική Αραβία μια σημαντική χώρα για τα γεωστρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Ωστόσο, σε αντίθεση με τον Τζο Μπάιντεν, σήμερα είναι πιο πρόθυμος να αποδεχτεί τα αιτήματα της Σαουδικής Αραβίας χωρίς να ζητήσει ουσιαστικό αντάλλαγμα τουλάχιστον προς το παρόν.
Από τη μία πλευρά, πιστεύει ότι το Ριάντ δεν έχει λόγο να αντιταχθεί στην αποκλιμάκωση των σχέσεων με το Τελ Αβίβ, καθώς ο πόλεμος στη Γάζα «δεν αποτελεί πλέον πρόβλημα», όπως δήλωσε στο «Time», και το σχέδιό του των είκοσι σημείων εγγυάται το μέλλον των Παλαιστινίων. Από την άλλη, γνωρίζει πως ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, παρά τις θετικές δηλώσεις, δεν είναι ακόμη εξ ολοκλήρου έτοιμος για το μεγάλο βήμα. Οι αιματοβαμμένες εικόνες στη Γάζα παραμένουν βαθιά χαραγμένες στη μνήμη του λαού της Σαουδικής Αραβίας.
Επιπλέον, υπάρχει ένα τεράστιο εμπόδιο: το Ισραήλ αρνείται οποιαδήποτε δημιουργία παλαιστινιακού κράτους, ακόμα και με αντάλλαγμα την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ριάντ, που το έχει θέσει ως προϋπόθεση. Για τον Ντόναλντ Τραμπ αυτό αποτελεί πρόβλημα. Ποιον θα πρέπει να πιέσει για να πετύχει τον στόχο του; Το Ισραήλ ή τη Σαουδική Αραβία;
Η συνεργασία Ουάσινγκτον και Ριάντ γίνεται πιο στενή από ποτέ!
Παρά τη δυσαρέσκεια του εβραϊκού κράτους, το οποίο θεωρεί τον Αμερικανό πρόεδρο τον καλύτερό του φίλο, τίποτα δεν δείχνει ότι η απάντηση θα είναι ευνοϊκή για το Ισραήλ. Ο Ντόναλντ Τραμπ αντιμετωπίζει ένα οικείο σενάριο: ακόμα μια φορά ο Ισραηλινός σύμμαχός του περιπλέκει τις σχέσεις του με τους εταίρους του στον Κόλπο και παρεμποδίζει τις προσπάθειές του για ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Τον Σεπτέμβριο τα πλήγματα στην Ντόχα είχαν ήδη κλονίσει τις σχέσεις με το Κατάρ, το οποίο άρχισε να αμφιβάλει για την ειλικρίνεια και την αξιοπιστία του Αμερικανού προέδρου απέναντί του.
Ωστόσο, η υπόθεση του Κατάρ επέτρεψε να ξεκαθαριστεί η γραμμή του Λευκού Οίκου: όταν πρέπει να επιλέξει μεταξύ των χωρών του Κόλπου και του Ισραήλ, συχνά προτιμά τις πρώτες. Αντί να στηρίξει τον Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο Ντόναλντ Τραμπ όχι μόνο αποστασιοποιήθηκε, αλλά έσπευσε να προσφέρει στην Ντόχα ένα εκτελεστικό διάταγμα για τη θέσπιση ενός μηχανισμού αμοιβαίας άμυνας, αντίστοιχου με το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ.
Στη συνέχεια συναντήθηκε με τις ηγεσίες αρκετών αραβικών χωρών στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, για να εκπονήσει το ειρηνευτικό σχέδιο των είκοσι σημείων για τη Γάζα, στο οποίο πρόσφερε αρκετές παραχωρήσεις: σταδιακή απόσυρση των ισραηλινών δυνάμεων, παραμονή του άμαχου πληθυσμού στον θύλακα, επανέναρξη ανθρωπιστικής βοήθειας και, κυρίως, απαγόρευση στο Ισραήλ να προσαρτήσει τη Δυτική Οχθη.
Ολα αυτά πιέζοντας τον «Μπίμπι», ο οποίος αναγκάστηκε να διατηρήσει μια εύθραυστη κατάπαυση του πυρός, στην οποία αντιτίθεται η ίδια του η συμμαχία. Η μακροπρόθεσμη συμφωνία αμοιβαίας αμυντικής συνδρομής με τις ΗΠΑ, με την προσεχή αναγόρευση της Σαουδικής Αραβίας σε «μείζονα σύμμαχο μη μέλος του ΝΑΤΟ», όπως και η υπόσχεση για την πώληση των F-35 στον Σαλμάν αποτελούν ήδη σημαντική ένδειξη της σημασίας που δίνουν οι ΗΠΑ σε αυτή τη χώρα του Κόλπου.
Μένει να φανεί αν ο Ντόναλντ Τραμπ, γνωστός για την απρόβλεπτη φύση του, είναι πράγματι έτοιμος να του τα προσφέρει. Αν και όταν πρόκειται για τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, έχει ήδη δείξει πως δυσκολεύεται να πει «όχι». «Είναι αλήθεια, τον συμπαθώ πολύ» είχε δηλώσει στο Ριάντ τον Μάιο. «Τον συμπαθώ υπερβολικά. Γι’ αυτό του δίνω τόσα πολλά» είπε. Αλλωστε, δεν είναι και λίγο να είσαι ο αγαπημένος του ισχυρότερου ανθρώπου στον πλανήτη.
