Εως τις 11 Ιανουαρίου 2026 θα διαρκέσει η έκθεση «Cecil Beaton’s Fashionable World», η πρώτη που εστιάζει αποκλειστικά στη συνεισφορά του στη μόδα.
Να είσαι τολμηρός, διαφορετικός, μη πρακτικός, να είσαι οτιδήποτε θα επιβεβαιώσει την ακεραιότητα του σκοπού σου και της μοναδικής σου ματιάς απέναντι σε όλα αυτά τα συνηθισμένα πλάσματα».
- Από τη Γιώτα Βαζούρα
Σε αυτά τα εμφατικά λόγια θα μπορούσε να πει κανείς πως συμπυκνώνεται όλη η κοσμοθεωρία του δανδή, ονειροπόλου και αιχμηρού παρατηρητή Σέσιλ Μπίτον: ενός έντονα δημιουργικού ανθρώπου, που δεν αρκέστηκε ποτέ σε μόνο έναν ρόλο, μιας και υπήρξε φωτογράφος, σχεδιαστής, συγγραφέας, κοσμοπολίτης, μα πάνω απ’ όλα ένας μάγος της εικόνας, που μεταμόρφωσε τη μόδα και ανήγαγε το πορτρέτο σε καθαρή τέχνη.
Από τις 9 Οκτωβρίου 2025 έως τις 11 Ιανουαρίου 2026 η National Portrait Gallery φιλοξενεί την έκθεση «Cecil Beaton’s Fashionable World», την πρώτη που εστιάζει αποκλειστικά στη συνεισφορά του στη μόδα. Επιμελημένη από τον ιστορικό φωτογραφίας και συντάκτη της «Vogue» Robin Muir, η έκθεση συγκεντρώνει περίπου 250 εκθέματα -φωτογραφίες, σχέδια, επιστολές, κοστούμια- και προσκαλεί το κοινό σε ένα ταξίδι μέσα από τις πιο καθοριστικές στιγμές της καριέρας του διάσημου καλλιτέχνη.
Ο Μπίτον φωτογράφισε σχεδόν όλους τους μύθους του 20ού αιώνα: από τη Μέριλιν Μονρόε, την Οντρεϊ Χέπμπορν, τη Μαρία Κάλλας, την Γκρέτα Γκάρμπο και τον Μάρλον Μπράντο, έως τη βασίλισσα Ελισάβετ Β΄ και την πριγκίπισσα Μαργαρίτα, αλλά και μεγάλες μορφές της τέχνης, όπως ο Λούσιαν Φρόιντ και ο Σαλβατόρ Νταλί. Η ματιά του δεν ήταν ποτέ εκείνη της απλής καταγραφής· οι φωτογραφίες του είχαν σκηνοθετικό ταμπεραμέντο και είχαν πάνω απ’ όλα μια θεατρική αφήγηση που έδινε στους φωτογραφημένους του τη λάμψη που άξιζαν – ή, τουλάχιστον, τη λάμψη που εκείνος ήθελε να τους χαρίσει. Το στιλ της φωτογραφίας του είχε τη δική του υπογραφή -είναι εύκολα αναγνωρίσιμο έως σήμερα-, μια και οι φωτογραφίες του εστίαζαν όχι μόνο στον κεντρικό πρωταγωνιστή, αλλά σε ολόκληρο το κάδρο της εικόνας.
Κρατώντας πάντα μία κάμερα στο χέρι και με βλέμμα από το οποίο ανάβλυζαν πηγαία η θεατρικότητα και η κομψότητα, ο Μπίτον «ύφαινε» έναν ολόκληρο κόσμο όπου το γκλαμ συναντούσε την αλήθεια και το εφήμερο της μόδας γινόταν αιώνιο. Ο Μπίτον άρχισε να φωτογραφίζει τη μητέρα και τις αδερφές του από παιδί ακόμη, με τις αδερφές του πάντα να θυμούνται τις ατελείωτες ώρες για τις οποίες πόζαραν στον τελειομανή Σέσιλ. Αν και προερχόταν από μεσοαστική οικογένεια, ο Μπίτον πάντα αισθανόταν ντροπή για την καταγωγή του. Από μικρή ηλικία ένιωθε σαν να μην ταιριάζει, πως ήταν παρεξηγημένος ακόμα και από τους ίδιους τους γονείς του: «Κανένας από την οικογένειά μου δεν καταλαβαίνει ποιος είμαι και τι λαχταρώ» θα γράψει ο ίδιος. Γι’ αυτό και όταν γνώρισε τους Young Things, μια μποέμικη ομάδα Λονδρέζων κοσμικών και αριστοκρατών που είχε ως σύνθημά της τη φράση «carpe diem», αισθάνθηκε ότι επιτέλους μπορούσε να ανήκει κάπου όπου πραγματικά τον καταλάβαιναν.
Χάρη στην απαράμιλλη βρετανική του φινέτσα, τη φαντασία, αλλά και την τόλμη του, ο Μπίτον από πολύ νωρίς ξεκίνησε να συνεργάζεται με τη «Vogue». Το γνωστό περιοδικό τον προσλάμβανε τακτικά ως φωτογράφο. Στα 25 του χρόνια κατευθύνθηκε προς τη Νέα Υόρκη και το 1929 προς το Χόλιγουντ, όπου σταδιακά άρχισε να δημιουργεί ένα πλούσιο portfolio γεμάτο φωτογραφίες και πορτρέτα των σταρ. Εξίσου σημαντική -αν και λιγότερο γνωστή- ήταν η δράση του ως καταξιωμένου, αν και αντισυμβατικού, πολεμικού φωτογράφου. Εξοπλισμένος με μία μόνο φωτογραφική μηχανή Rolleiflex, o Μπίτον, που φωτογράφισε τον β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο για λογαριασμό του βρετανικού υπουργείου Πληροφοριών, ταξίδεψε σε όλη τη Βρετανία, στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική, στην Ινδία, στη Βιρμανία και την Κίνα, αποτυπώνοντας έναν κόσμο που βρισκόταν στο χείλος ριζικών αλλαγών. Οι φωτογραφίες του δημοσιεύτηκαν σε βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες σε όλο τον κόσμο, ενώ τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Μπίτον χαρακτήρισε τις πολεμικές του φωτογραφίες το πιο σημαντικό φωτογραφικό του έργο, μια συλλογή που περιλαμβάνει περίπου 7.000 φωτογραφίες και φυλάσσεται σήμερα στο Αρχείο Φωτογραφιών του Imperial War Museum.
Ως επίσημος φωτογράφος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου αποτύπωσε μια μοναρχία πιο ανθρώπινη· δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως τον Μπίτον είχε προσλάβει η βασιλική οικογένεια στα μέσα της δεκαετίας του ’40, όταν είχε ανάγκη, έπειτα από μια σειρά σκανδάλων, να αποκτήσει μια πιο προσιτή εικόνα για το κοινό. Ηταν ο Σέσιλ που τράβηξε τις διάσημες φωτογραφίες του γάμου του δούκα και της δούκισσας του Ουίνδσορ και φωτογράφισε την πριγκίπισσα Μαργαρίτα με ένα κρεμ φόρεμα Dior στα 21α γενέθλιά της το 1951, φωτογραφία η οποία έγινε ένα από τα πιο εμβληματικά βασιλικά πορτρέτα του 20ού αιώνα. Αγαπημένο του μοντέλο ήταν πάντα η βασίλισσα Ελισάβετ. Ο Μπίτον συνέχισε να φωτογραφίζει τη μοναρχία μέχρι το έτος πριν από τον θάνατό του, το 1980, δημιουργώντας σταδιακά μια μοντέρνα εικόνα των Ουίνδσορ, που τους έσωσε από την κακή φήμη – και εξασφάλισε στον ίδιο τον τίτλο του ιππότη.
Αλλά ο Μπίτον δεν ήταν μόνο δημιουργός· ήταν και κοσμικό φαινόμενο. Στις δεξιώσεις εμφανιζόταν με την ίδια θεατρικότητα που είχε και στις φωτογραφίες του, φορώντας πάντα κάτι εκκεντρικό, έτοιμος να εντυπωσιάσει. Οι φιλίες του -με την Γκρέτα Γκάρμπο, τον Αντι Γουόρχολ, τη Βίβιαν Λι και τον Λόρενς Ολίβιε- ήταν γεμάτες θαυμασμό, αλλά συχνά και ένταση. Αυτό αποδεικνύει άλλωστε και η γραφή του, μέσα από τα περίφημα ημερολόγιά του: από τις σελίδες των ημερολογίων του, με γραφή κομψή και δηκτική, φαίνεται πως είναι ένας πανέξυπνος άνθρωπος που σχολίαζε με ειλικρίνεια, ακόμα και σκληρότητα, τους ανθρώπους που τον περιέβαλλαν, ενώ ταυτόχρονα τους λάτρευε μέσα από τον φωτογραφικό του φακό. Ηταν ο άνθρωπος που μπορούσε να γοητεύσει μια βασίλισσα, να σατιρίσει έναν δούκα και να διασκεδάσει μια ολόκληρη αίθουσα γεμάτη καλλιτέχνες, συγγραφείς και αριστοκράτες.
Η προσωπική του ζωή ήταν το ίδιο πλούσια: κινούνταν στους καλύτερους κύκλους και είχε σχέσεις με διάφορους άνδρες και γυναίκες, ενώ λέγεται πως η Γκρέτα Γκάρμπο, με την οποία είχε σχέση στα μέσα της δεκαετίας του ’40, ήταν πιθανώς ο έρωτας της ζωής του. Ηθελε να την παντρευτεί, σύμφωνα με το ντοκιμαντέρ «Beneath the Glitter», θεωρώντας την το κομμάτι που έλειπε από την τέλεια κοινωνική του εικόνα, αλλά για την Γκάρμπο η σχέση με τον Σέσιλ ήταν πολύ πιο περιστασιακή από ό,τι θα ήθελε ο διάσημος φωτογράφος. Πέρα από τη φωτογραφία, επέκτεινε τις δραστηριότητές του και στο θέατρο, σχεδιάζοντας κοστούμια και σκηνικά. Το 1958 είχε αποσπάσει το βραβείο Οσκαρ για τα κουστούμια του στην ταινία «Gigi» (1958), ενώ είχε κερδίσει και ακόμα δύο βραβεία για τη σκηνογραφία και τα κοστούμια της ταινίας «My Fair Lady» (1964) με πρωταγωνίστρια την Οντρεϊ Χέπμπορν
Ομως, πέρα από τις διακρίσεις, τα Οσκαρ και τη δόξα, το έργο του και η κληρονομιά του ήταν κυρίως αυτή η αίσθηση του κόσμου που δημιούργησε: ενός κόσμου όπου η φαντασία νικούσε πάντα τη φθορά, όπου η ζωή ήταν πιο κομψή, πιο θεατρική, πιο όμορφη απ’ όσο είναι στην πραγματικότητα. Αέναος λάτρης της ομορφιάς και ο ίδιος, ήταν αναμενόμενο να δυσκολευτεί να διαχειριστεί και τη δική του αναπόφευκτη απώλεια της νεότητας. Το 1974, όντας ήδη σε προχωρημένη ηλικία, υπέστη ένα άλλο πλήγμα, όχι μόνο σωματικό, αλλά και ψυχολογικό, με ένα εγκεφαλικό επεισόδιο που τον άφησε μόνιμα παράλυτο στο δεξί μέρος του σώματός του. Παρ’ όλα αυτά, ο Μπίτον συνέχισε ένα επίπονο πρόγραμμα εργασίας, μαθαίνοντας να γράφει και να ζωγραφίζει με το αριστερό του χέρι, έχοντας μάλιστα προσαρμόσει τις φωτογραφικές του κάμερες.
Ο διάσημος δημιουργός τελικά απεβίωσε στις 18 Ιανουαρίου 1980 στο Reddish House, το σπίτι του στο Broad Chalke του Wiltshire, τέσσερις ημέρες μετά τα 76α γενέθλιά του, αφήνοντας πίσω του μια πλούσια πολιτιστική παρακαταθήκη: ένα πολυδιάστατο έργο, μέρος του οποίου φανερώνεται και στη συγκεκριμένη έκθεση, η οποία στην πραγματικότητα αποτελεί φόρο τιμής σε έναν άνθρωπο που, με τον τρόπο του, όρισε τι σημαίνει στιλ και αισθητική στον 20ό αιώνα και «μετέτρεψε» τη φωτογραφία σε γλώσσα του ονείρου.
Info: Η έκθεση με τίτλο «Cecil Beaton’s Fashionable World» θα φιλοξενηθεί στη National Portrait Gallery του Λονδίνου έως τον Ιανουάριο του 2026.
