Η -ύψιστου πολιτικού «σασπένς»- υποκλοπή της τηλεφωνικής συνδιάλεξης των στελεχών του ΔΝΤ και η -κορυφαίας ερευνητικής και νομικής σημασίας- διαρροή από τον παράδεισο των offshore του Παναμά επισκίασαν, προσωρινά, το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα της χώρας που παραμένει το Μεταναστευτικό – Προσφυγικό.
Το πρώτο διήμερο εφαρμογής των συμφωνιών με την Τουρκία (σε διμερές επίπεδο Αθήνας – Αγκυρας και σε πολυμερές με την Ευρωπαϊκή Ενωση) δεν επιτρέπει την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Είναι πρόωρο να αξιολογηθούν οι προθέσεις του διδύμου Ερντογάν – Νταβούτογλου, είναι πολύ νωρίς να προβλεφθεί η συμμόρφωση των εταίρων στην Ε.Ε. προς την υποχρέωσή τους να δεχτούν πρόσφυγες και, ασφαλώς, είναι αδύνατον να εκτιμηθεί πώς θα κινηθούν οι χιλιάδες προερχόμενοι από την Ασία και τη Βόρεια Αφρική, καθώς και τα κυκλώματα που τους εκμεταλλεύονται. Προς το παρόν, όπως τονίζουν αρκετοί Ευρωπαίοι διπλωμάτες στην Αθήνα, «το μόνον σίγουρο είναι ότι και οι δικές μας κυβερνήσεις θα αρχίσουν να συνειδητοποιούν πώς είναι να διαπραγματεύεσαι με την Τουρκία, όπως κάνετε εσείς για δεκαετίες».
Οι ίδιοι διπλωμάτες, όπως και αρκετοί Ελληνες συνάδελφοί τους, επισημαίνουν, δυστυχώς, ότι, παρά τις ήττες του ISIS στα πεδία των μαχών της Συρίας και παρά την πρόοδο της διαδικασίας στη Γενεύη, δεν υπάρχει ακόμα ορατή πιθανότητα ειρήνευσης, η οποία θα οδηγούσε σε μείωση (όχι παύση) των μεταναστευτικών ροών. Γι’ αυτό και η Ευρωπαϊκή Ενωση, κυρίως μέσω της υψηλής εκπροσώπου Φ. Μογκερίνι και του Γερμανού υπουργού Εξωτερικών Φ. Στάινμαγερ, πιέζει τον επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Τζ. Κέρι να δεσμεύσει, στο μέτρο του δυνατού, τη Ρωσία σε μια διαδικασία έναρξης της λεγόμενης «πολιτικής μετάβασης» στη Συρία.
Ωστόσο, ο πρόεδρος Μπ. Ασαντ δεν είναι καθόλου δεκτικός και συνεργάτες του έχουν μεταφέρει σε αξιωματούχους της Ε.Ε. την κατηγορηματική άποψη ότι η Τουρκία παρεμποδίζει την υλοποίηση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ και ότι το Κατάρ «κρατάει το ταμείο» της δράσης πολλών οργανώσεων που δρουν στη Συρία. Γι’ αυτό και ο κ. Στάινμαγερ φέρεται ότι μετέφερε στον Ρώσο ομόλογό του Σ. Λαβρόφ την ανάγκη άσκησης μεγαλύτερης επιρροής προς τη Δαμασκό, αν και η απάντηση της Μόσχας μάλλον ήταν συγκρατημένη με την υπόμνηση ότι η παρούσα οργάνωση της αντιπολίτευσης δεν προσφέρει καμιά εγγύηση συνύπαρξης όλων των εθνοτικών και πολιτικών ομάδων ύστερα από μια ενδεχόμενη καθεστωτική αλλαγή.
Παράλληλα, αν και οι διαβουλεύσεις της Αθήνας με την Αγκυρα και τους περισσότερους εταίρους στην Ε.Ε. προχωρούν ικανοποιητικά, έχει παρουσιαστεί ένα σοβαρό πρόβλημα που δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας: η διαδικασία μετεγκατάστασης… παραείναι fast track, με αποτέλεσμα η ευθύνη για τους περισσότερους, αν όχι όλους, τους ελέγχους ασφαλείας να μετατίθεται από την Τουρκία προς τα κράτη-μέλη που θα δέχονται τους πρόσφυγες. Πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, όπως η γαλλική (που έχει συμπαρασταθεί σχεδόν σε όλα τα επίπεδα στην ελληνική), υπογραμμίζουν ότι μια τέτοια μετάθεση ευθύνης δεν μπορεί να γίνει δεκτή για λόγους αρχής, αλλά και πρακτικούς. Αφενός γιατί οι Αρχές Ασφαλείας των κρατών-μελών δεν θα μπορούν (ή δεν θα έχουν επάρκεια) να πραγματοποιούν τέτοιους ελέγχους και αφετέρου γιατί, αν κάποιος έχει ήδη φτάσει από την Τουρκία σε ευρωπαϊκό έδαφος και κριθεί επικίνδυνος (λόγω σχέσεων με ισλαμιστές) ή μη πληρών τα κριτήρια μετεγκατάστασης, δεν θα γίνεται δεκτός πίσω από τις αρχές της Αγκυρας.
Πρόκειται για ένα θέμα που ίσως, φαινομενικά, κρίνεται διαδικαστικό ή απλώς αστυνομικής υφής, αλλά πολλά μέλη της Ε.Ε. τονίζουν ότι είναι βαθιά πολιτικό και μπορεί να τινάξει στον αέρα τις όποιες συμφωνίες με την Τουρκία. Γιατί -καταλήγουν οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες- «δεν είναι δυνατόν η Αγκυρα να στέλνει όποιον θέλει αντί σε σας, στην Ελλάδα, σε μας». Καθόλου ενθαρρυντικό ή καθησυχαστικό.
Αλέξανδρος Τάρκας
* Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη.
Μ.Η.Τ. 232120