Αιχμηρές παρεμβάσεις από τους Κ. Καραμανλή και Ευ. Βενιζέλο στη μεγαλειώδη γιορτή για τα 15 χρόνια της εφημερίδας μας
Κρίση δημοκρατίας στην Ελλάδα αναγνώρισαν ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής και ο πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και συνταγματολόγος Ευάγγελος Βενιζέλος κατά τη διάρκεια των παρεμβάσεών τους στην εκδήλωση για τα 15 χρόνια από την ίδρυση της εφημερίδας «δημοκρατία».
Ο κ. Καραμανλής στο μήνυμά του εξέφρασε την αγωνία του για σειρά νευραλγικών θεμάτων και τοποθετήθηκε με αιχμηρό λόγο για την κρίση των θεσμών, όπως η Δικαιοσύνη και η Ελευθερία του Τύπου, που οδηγούν αναπόφευκτα στην κρίση της δημοκρατίας στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Από τη δική του πλευρά και ο κ. Βενιζέλος υπογράμμισε την ευρύτερη κρίση αξιών και θεσμών που επικρατεί στο ελληνικό στερέωμα.
Ο πρώην πρωθυπουργός άρχισε την ομιλία του αναφερόμενος στην εφημερίδα «δημοκρατία» και στον τρόπο με τον οποίο, όπως σημείωσε, κατάφερε, παρά τις αντιξοότητες, να εδραιωθεί στον δημόσιο διάλογο.
«Τα κίνητρα της εκδοτικής ομάδας ήταν καθαρά. Τα περιέγραφε ο Γιάννης Φιλιππάκης στο σημείωμα της πρώτης σελίδας του πρώτου φύλλου, “Στόχος της εφημερίδος είναι να εστιάσει καθημερινά στον Ελληνα που, σε αυτούς τους χαλεπούς καιρούς, επιχειρεί να υπερασπιστεί την τιμή και την αξιοπρέπεια της χώρας του”, η εξέλιξη δικαίωσε την εκδοτική και συντακτική ομάδα της εφημερίδας. Παρά τη γενικότερη κρίση των παραδοσιακών εντύπων και την υποχώρησή τους έναντι των ηλεκτρονικών μέσων, παρά τη μόνιμη πτώση των κυκλοφοριών, το εγχείρημα του ομίλου αποδεικνύει ότι οι εφημερίδες εξακολουθούν και σήμερα να διαμορφώνουν την ατζέντα του δημόσιου βίου, εκπληρώνοντας την αποστολή τους» τόνισε ο κ. Καραμανλής.
«Εύχομαι στη “δημοκρατία” αλλά και στην “Εστία”, που γιορτάζει 150 χρόνια κυκλοφορίας, να συνεχίσουν για πολλά χρόνια να προσφέρουν στην ενημέρωση των πολιτών και στην πολυφωνία. Με πλήρη ειδησεογραφία, με τολμηρή άποψη, έγκυρη ανάλυση, ασυμβίβαστη στάση στα εθνικά θέματα και στα ζητήματα δημοσίου συμφέροντος» επεσήμανε ο πρώην πρωθυπουργός, υπογραμμίζοντας την ανεξαρτησία της εφημερίδας.
«Μπορεί ενίοτε να διαφωνείς, μπορεί κάποτε να τη βρίσκεις υπέρ το δέον επιθετική, το βέβαιο είναι ότι καθιερώθηκε ως μια δυνατή, ανεξάρτητη φωνή του Τύπου».
Περνώντας στο ευρύτερο πλαίσιο και στο θέμα της «Κρίσης της δημοκρατίας», ο Κώστας Καραμανλής προχώρησε σε μια εκτενή αποτίμηση της πορείας της δημοκρατίας μετά το 1974, αλλά και στις προκλήσεις που, όπως είπε, αντιμετωπίζει σήμερα το πολιτικό σύστημα.
«Συμπληρώθηκαν φέτος 51 χρόνια από την αποκατάσταση της δημοκρατίας και 50 από την ψήφιση του Συντάγματος του 1975. Δύο μείζονα ιστορικά επιτεύγματα που φέρουν αμφότερα τη σφραγίδα του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Μετά από μισό αιώνα έχουμε το προνόμιο να ανήκουμε στις γενιές που δεν βίωσαν τα νοσηρά φαινόμενα της πολιτικής μας ζωής πριν το 1974…».
Αμέσως μετά, όμως, υπενθύμισε ότι η θεσμική σταθερότητα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. «Δεν αρκεί να λέμε ότι η δημοκρατία υπάρχει. Οφείλουμε να εξετάζουμε αν λειτουργεί όπως πρέπει. Αν οι θεσμοί παραμένουν ανθεκτικοί. Αν οι εγγυήσεις που συγκροτούν το κράτος δικαίου παραμένουν αξιόπιστες. Αν οι πολίτες εμπιστεύονται τους θεσμούς και το πολιτικό σύστημα». Σε ένα από τα πιο εκτενή σημεία, περιέγραψε αυτό που ονόμασε «κρίση εμπιστοσύνης»: «Οταν αυτή η αντίληψη γενικεύεται και παγιώνεται ως πεποίθηση, ακόμα κι αν δεν ανταποκρίνεται απολύτως στην πραγματικότητα, τότε οδηγούμαστε σε κρίση εμπιστοσύνης. Κρίση αντιπροσώπευσης, κρίση αμφισβήτησης των θεσμών, κρίση απονομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος. Τότε δοκιμάζεται η δημοκρατία και η ποιότητά της» και υπογράμμισε ότι τα φαινόμενα αυτά δεν είναι αμελητέα. «Μην κρυβόμαστε. Τα φαινόμενα αυτά και υπαρκτά είναι και συνεχώς ογκούμενα. Σε όλον τον κόσμο, στην Ευρώπη και στη χώρα μας».
Ενα από τα πιο κρίσιμα τμήματα της ομιλίας του πρώην πρωθυπουργού αφορούσε την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Ο κ. Καραμανλής τόνισε χαρακτηριστικά: «Το κύρος της Δικαιοσύνης είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο χτίζεται η εμπιστοσύνη των πολιτών. Η πίστη στην ανεξάρτητη και αδέκαστη Δικαιοσύνη είναι μείζων προϋπόθεση για τη λειτουργία της δημοκρατίας. Τα τελευταία χρόνια έχει απλωθεί μια σκιά σε πολλές ευρωπαϊκές κοινωνίες. Μια σκιά αμφισβήτησης, μια αίσθηση μεροληψίας υπέρ των ισχυρών, μια αντίληψη ότι η Δικαιοσύνη δέχεται πιέσεις, επηρεασμό, απόπειρα χειραγώγησης».
Και συμπλήρωσε με νόημα και έχοντας συγκεκριμένους αποδέκτες πως «η ποιότητα της δημοκρατίας δεν κινδυνεύει μόνο όταν η Δικαιοσύνη παύει να είναι ανεξάρτητη. Κινδυνεύει ήδη από τη στιγμή που η ανεξαρτησία της τεθεί υπό αμφισβήτηση».
Ακρως ενδιαφέρουσα ήταν όσα κατέθεσε και για το σκάνδαλο των υποκλοπών, το οποίο συνέδεσε άρρηκτα με την ποιότητα της δημοκρατίας και την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς. «Η δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης των τηλεφωνικών παρακολουθήσεων πολιτικών αρχηγών, υπουργών, ανώτερων στρατιωτικών, δημοσιογράφων και άλλων δεν έπεισε ότι έδωσε απαντήσεις στα κρίσιμα ερωτήματα: τη νομιμότητα, τη σκοπιμότητα, τους λόγους που έγιναν, τις εγκρίσεις που δόθηκαν, το περιεχόμενό τους» υπογράμμισε ο κ. Καραμανλής και πρόσθεσε: «Ο χρόνος κύλησε, τα γεγονότα έπαψαν να απασχολούν την επικαιρότητα, η πολιτική αντιπαράθεση κόπασε. Για τη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών όμως τα αναπάντητα ερωτήματα μένουν και ρίχνουν τη σκιά της αμφισβήτησης στην εύρυθμη λειτουργία της Δικαιοσύνης».
Υψίστης σημασίας ήταν και όσα κατέθεσε για την ανάγκη ύπαρξης αμερόληπτης ενημέρωσης και την ελευθερία του Τύπου. «Ο πολιτικός διάλογος διεξάγεται πια με όρους επικοινωνίας και θεάματος, έχοντας ως πρώτο στόχο την πρόκληση πρόσκαιρων εντυπώσεων. Η επιχειρηματολογία έχει αντικατασταθεί από συνθηματολογία, οι ιδέες και τα προγράμματα υποχωρούν μπροστά στον θόρυβο των υπερβολών, των αστήρικτων κατηγοριών, των ύβρεων, των προσωπικών προσβολών» διαπίστωσε ο κ. Καραμανλής, σημειώνοντας πως «Η δημοκρατία απαιτεί σοβαρότητα, νηφαλιότητα, μετριοπάθεια και υπευθυνότητα από όλους. (…) Αναγκαίος όρος για την ελεύθερη επιλογή είναι η έγκυρη, ακριβής και αμερόληπτη ενημέρωση. Οι πολίτες χρειάζονται το φως σε όλα τα θέματα του δημοσίου ενδιαφέροντος. Καμιά σκοπιμότητα δεν είναι υπέρτερη. Αποστολή του Τύπου δεν είναι να εξωραΐζει καταστάσεις, ούτε να λιβανίζει τις εξουσίες. Είναι να τις ελέγχει με αυστηρότητα, όποιες κι αν είναι».
Τέλος, ο πρώην πρωθυπουργός στάθηκε ιδιαίτερα και στον τρόπο λειτουργίας του Κοινοβουλίου, προειδοποιώντας πως «το Κοινοβούλιο δεν είναι χώρος τυπικών διαδικασιών, ούτε όργανο επικύρωσης αποφάσεων. Είναι –ή θα έπρεπε να είναι- ο τόπος όπου διεξάγεται ο ουσιαστικός διάλογος, η αντιπαράθεση ιδεών και προγραμμάτων, η νομοθέτηση, ο έλεγχος της εκτελεστικής εξουσίας. Η υποβάθμιση του ρόλου του, όταν συμβαίνει, είναι πλήγμα στην ποιότητα της δημοκρατίας».
Ευ. Βενιζέλος: «Το κοινωνικό συμβόλαιο έχει διαρραγεί»
Με μια ομιλία υψηλής θεσμικής πυκνότητας, ο Ευάγγελος Βενιζέλος μίλησε στην επετειακή εκδήλωση της εφημερίδας «δημοκρατία», απονέμοντας δημόσια αναγνώριση στον ρόλο της.
«Τα πολιτικά και δημόσια πρόσωπα έχουν την υποχρέωση… να αποδέχονται σκληρή ακόμα και άδικη κριτική και να στηρίζουν εμπράκτως την ελευθερία του Τύπου και τον ρόλο του Τύπου» υπογράμμισε ο πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Συμπλήρωσε, μάλιστα, ότι «η κριτική λειτουργεί ως θεμελιώδες και ζωτικό αντίβαρο για τη δημοκρατία», ενώ αναφερόμενος ειδικά στη «δημοκρατία», που διοργάνωσε την εκδήλωση, ο κ. Βενιζέλος τόνισε ότι ναι, υπήρξαν στιγμές σκληρής κριτικής, ακόμα και σύγκρουσης, αλλά αυτό πρέπει να είναι αποδεκτό, καθώς η εφημερίδα, όπως είπε, «ασκεί το καθήκον της ως θεμελιώδες αντίβαρο στη δημοκρατία».
Στη συνέχεια ο κ. Βενιζέλος, στρέφοντας το βλέμμα στα βαρύτερα θέματα της επικαιρότητας, έδωσε μια «σκοτεινή» εικόνα για τη δημοκρατική λειτουργία της χώρας. «Το θεμελιώδες πρόβλημα της ευρωπαϊκής και ελληνικής δημοκρατίας», όπως είπε, «είναι ότι έχει διαρραγεί το κοινωνικό συμβόλαιο» πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε μεταπολεμικά. Στην Ελλάδα αυτό αποτυπώνεται καθαρά στην κοινωνική πραγματικότητα.
«Το 67% των Ελλήνων, σύμφωνα με την Eurostat, απαντά ότι το εισόδημά του είναι ανεπαρκές, παρότι μπορεί να εργάζεται» σημείωσε, μιλώντας για «μια μεσαία τάξη που ψάχνει τον εαυτό της». Ο κ. Βενιζέλος άσκησε δριμεία θεσμική κριτική, τονίζοντας ότι η χώρα «δεν μπορεί να πορευθεί προς το μέλλον με βασικές κοινωνικές ασυμμετρίες» ούτε με ένα «ασύμμετρο πολιτικό σύστημα, που αντιμετωπίζει με αμηχανία την ανάγκη για συνεργασίες, για εθνικές συναινέσεις».
Η πιο σκληρή αιχμή του στόχευε την παρούσα κυβερνητική πρακτική. «Μια αυτοδύναμη, μονοκομματική κυβερνητική πλειοψηφία έχει μετατραπεί σε μονοπρόσωπη εξουσία, χωρίς θεσμούς αντιρρόπησης και χωρίς ουσιαστικές εγγυήσεις διαφάνειας». Ιδιαίτερο βάρος έδωσε στην κρίση εμπιστοσύνης απέναντι στους θεσμούς, τονίζοντας:
«Δεν νοείται να κυριαρχούν στις έρευνες της κοινής γνώμης η αίσθηση της διαφθοράς και η κραυγαλέα έλλειψη εμπιστοσύνης προς όλους τους θεσμούς, συμπεριλαμβανομένης, δυστυχώς, και της Δικαιοσύνης». Η κριτική του κλιμακώθηκε με αναφορές στα μεγάλα ανοιχτά μέτωπα: «Ολες οι εμβληματικές υποθέσεις εξελίσσονται με τρόπο που καλλιεργεί την κοινωνική πεποίθηση ότι κυριαρχούν η αδιαφάνεια και η συγκάλυψη».
Σε αυτό το σημείο αναφέρθηκε εκτενώς στο σκάνδαλο των υποκλοπών, λέγοντας πως «στο Πλημμελειοδικείο διεξάγεται δίκη με εντυπωσιακές αποκαλύψεις, που δεν μπορούν να εκκαθαριστούν από το συγκεκριμένο δικαστήριο». Υπενθύμισε τη σημασία της υπόθεσης για την ποιότητα της δημοκρατίας, καθώς «η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και το κράτος δικαίου αμφισβητούνται ευθέως όταν τέτοια ζητήματα δεν διερευνώνται σε βάθος».
Σημειωτέον ότι στο ίδιο θέμα είχε αναφερθεί νωρίτερα και ο Κώστας Καραμανλής, δίνοντας πρόσθετη βαρύτητα με ιστορικό και πολιτικό βάρος στην ανάγκη πλήρους διαλεύκανσης. Εξίσου αιχμηρός υπήρξε όμως και για τη σήψη που παράγει η ατιμωρησία. «Η κοινωνία δηλητηριάζεται σταδιακά από μια διάχυτη αντιθεσμική τοξικότητα… και αποκτά ανοσία απέναντι σε εκδηλώσεις συμβολικής και υλικής βίας» υποστήριξε ο κ. Βενιζέλος, ενώ στον ίδιο άξονα κινήθηκε και η αναφορά του στη δίκη των λεγόμενων «κουκουλοφόρων μαρτύρων» της Novartis, όπου «η Αρχή κατά του ξεπλύματος ελέγχει ποσά εκατομμυρίων», τονίζοντας την αντίφαση μιας χώρας που βλέπει τεράστια σκάνδαλα να σέρνονται χωρίς κάθαρση.
«Στη Βουλή η λειτουργία της εξεταστικής επιτροπής για τον ΟΠΕΚΕΠΕ, στη συγκρότηση της οποίας φτάσαμε όπως φτάσαμε, προσφέρει καθημερινό υλικό και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που αποκαλύπτει το μέγεθος του σκανδάλου, χωρίς η κοινή γνώμη να βλέπει πώς, σε ποιους και πότε θα αποδοθούν ευθύνες. Το δε μεγάλο ζήτημα είναι η συνολική υστέρηση του πρωτογενούς τομέα, που οδηγεί σε απόγνωση αγρότες και κτηνοτρόφους» υπογράμμισε ο πρώην πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, αφήνοντας σαφείς αιχμές κατά της κυβέρνησης. Στο μέτωπο των ΜΜΕ, ο κ. Βενιζέλος αναφέρθηκε στις «αθέμιτες πρακτικές επιρροής στις εκλογικές συμπεριφορές» και στην «ψευδαίσθηση άμεσης συμμετοχής» που καλλιεργούν τα νέα τεχνολογικά εργαλεία, προειδοποιώντας ότι «υπονομεύεται ο ρόλος των αντιπροσωπευτικών θεσμών».
Κλείνοντας με μια σαφή πολιτική προειδοποίηση, είπε χαρακτηριστικά ότι «η δημοκρατία υπονομεύεται όταν καλλιεργείται η αίσθηση ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις… Επιβάλλεται μια δημοκρατική παθητικότητα» και πρόσθεσε με νόημα: «Η χώρα έχει καταστεί ουσιαστικά μη διακυβερνήσιμη, όταν δεν λειτουργούν οι θεσμοί. Τίποτα δεν είναι πιο κρίσιμο από τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Αν δεν αναστηλωθούν, αδικούμε την ίδια την εθνική μας προοπτική».