Στη χώρα μας λειτουργούμε με τη λογική του εκκρεμούς και στα εθνικά μας θέματα κι έτσι από τα συλλαλητήρια του 1992-94 για την μη αναγνώριση των Σκοπίων με το όνομα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ περάσαμε στο άλλο άκρο της αγνόησης του θέματος και ξανασχοληθήκαμε ουσιαστικά με το θέμα όταν η FYROM επεδίωκε ένταξη στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε, αργότερα λόγω της δυσμενούς (αν και χωρίς πρακτικά αποτελέσματα) για τη χώρα μας απόφασης του Δ.Δ της Χάγης και συγκυριακά έκτοτε όταν υπάρχουν επεισόδια στα Σκόπια μεταξύ Αλβανών-Σλάβων ή όταν τοποθετούνται απομιμήσεις αρχαιοελληνικών αγαλμάτων στις πλατείες πόλεων των Σκοπίων.
Προεισαγωγικά πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι στο συγκεκριμένο θέμα έλειπε η στρατηγική από τη χώρα μας διαχρονικά. Μετά τον εμφύλιο και για 50-60 χρόνια ανεχόμασταν, με κάποιες υποτονικές διπλωματικές διαμαρτυρίες, την ύπαρξη του κρατιδίου με την ονομασία «Μακεδονία» στο πλαίσιο της Γιουγκοσλαβίας ενώ -πέραν της ονομασίας- συστηματικά παραβίαζε (εμφανώς τουλάχιστον στην πρώτη 20ετία της ύπαρξης του) τα ανθρώπινα δικαιώματα για τους Ελληνικής καταγωγής πολίτες με δημεύσεις περιουσιών, με εκτοπίσεις (είχαν εκτοπίσει σε απόσταση 70 χιλιομέτρων από τα σύνορα τους Ελληνικής καταγωγής Σαρακατσάνους που ζούσαν εκεί, οι οποίοι έπρεπε να έχουν ειδική ταυτότητα με ένδειξη Κ., με την κατηγορία ότι λειτουργούσαν ως κατάσκοποι υπέρ της Ελλάδας) και αλλαγές ονοματεπωνύμων και έμμεσα εκδιώξεις στην Ελλάδα (περίπτωση 3.500 Σαρακατσάνων που την περίοδο 1955-1968 «έφυγαν» από Σκόπια και εγκαταστάθηκαν στο Δήμο Ελευθερίου-Κορδελιού Θεσσαλονίκης).
Όταν το κρατίδιο αυτονομήθηκε το 1991, έγινε πιο ορατό το πρόβλημα και ενώ στα Βαλκάνια ουσιαστικά είμαστε οι μόνοι που θέλουμε να παραμείνει βιώσιμο αυτό το κράτος, δεν καταφέραμε να προβάλλουμε αποτελεσματικά διεθνώς τις θέσεις μας που ταυτίζονται με την ιστορική αλήθεια και την ευαισθησία μας στο θέμα της ονομασίας αλλά ούτε πείσαμε τους κατοίκους της FYROM για τις προθέσεις μας και για το ότι η ευρωπαϊκή τους προοπτική και η ασφάλειά τους επιβάλλει να απεγκλωβιστούν από τις παρωπίδες του παρελθόντος και να ατενίσουν το μέλλον στηριζόμενοι στην συνεργασία με την Ελλάδα με ονομασία που θα σέβεται και την Ελληνική ευαισθησία.
Για την σημερινή κατάσταση: επιγραμματικά επισημαίνω ότι σήμερα στη FYROM σημαντικό μέρος των ξένων επενδύσεων είναι από Ελλάδα, η ανεργία ανέρχεται στο 35-40%, η ανασφάλεια εντείνεται και οι σχέσεις Αλβανών και Σλάβων θα οδηγηθούν σε έκρηξη στο μέλλον και αυτό το κράτος θα μπορεί να λειτουργεί μόνο υπό συνεχή εποπτεία ως προτεκτοράτο των HΠΑ. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι τον Νοέμβριο του 2003 που βρισκόμουν στα Σκόπια, επικεφαλής αντιπροσωπείας του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης για σεμινάριο σε δικηγόρους των Σκοπίων, σε εφαρμογή της συμφωνίας της Αχρίδας εκείνο τον μήνα απολύονταν από το Υπουργείο Οικονομικών περίπου 240 Σλάβοι υπάλληλοι και προσλαμβάνονταν αντίστοιχα Αλβανοί, για να υπάρχει η δέουσα αναλογία που επέβαλλε η συνθήκη της Αχρίδας, γεγονός που αντιμετωπίζονταν από τους σλαβόφωνους συνομιλητές μου με εκδηλώσεις οργής και οι οποίοι μου έλεγαν ότι η Αλβανική συνοικία των Σκοπίων μετά τις 6μ.μ.είναι απροσπέλαστη για τους Σλάβους.
Την ίδια εποχή η γειτονική Βουλγαρία με μεθοδικότητα χάραζε στρατηγική για μετά 30-40 χρόνια αξιοποιώντας και τον πόθο των κατοίκων της FYROM να αποκτήσουν διαβατήριο χώρας-μέλους της Ε.Ε. Έτσι λόγω της ένταξης της Βουλγαρίας στην Ε.Ε, από 1-1- 2007, χιλιάδες Σλάβοι των Σκοπίων, πριν και μετά, επικαλούμενοι Βουλγαρική καταγωγή ζητούν και αποκτούν Βουλγαρική υπηκοότητα (μεταξύ αυτών και τ. πρωθυπουργός της FYROM), ενώ παράλληλα η Ρουμανία προσπαθεί να οικειοποιηθεί τους Βλαχόφωνους της FYROM παρέχοντας κάθε χρόνο δεκάδες υποτροφίες για σπουδές σε Ρουμανικά ΑΕΙ.
Την ίδια περίοδο οι νέοι των Σκοπίων ζητούσαν να μάθουν Ελληνικά (κυρίως για να έχουν πιθανότητες πρόσληψης στις Ελληνικές επιχειρήσεις που λειτουργούν εκεί) αλλά η Ελληνική πολιτεία δεν επεδίωξε την δημιουργία ενός φορέα (κάτι σαν το Ινστιτούτο Γκαίτε) που θα μπορούσε να αναλάβει την προώθηση της διδασκαλίας της Ελληνικής γλώσσας και στα Σκόπια αλλά και σε όλα τα Βαλκάνια (υπάρχουν βέβαια ιδιωτικά φροντιστήρια, 3 εξ αυτών στο Μοναστήρι) κι΄ έτσι η Ελλάδα έχασε μοναδική ευκαιρία να διαδώσει την Ελληνική γλώσσα που υπό κάποιες προϋποθέσεις θα μπορούσε να λειτουργεί ως γλώσσα εργασίας στα Βαλκάνια.
Παράλληλα, κι ενώ η Βουλγαρία υλοποιεί εδώ και 20 χρόνια πρόγραμμα παροχής υποτροφιών σε νέους των Σκοπίων για σπουδές σε Βουλγαρικά ΑΕΙ και ενθαρρύνει αδελφοποιήσεις πόλεων της Βουλγαρίας με πόλεις της ανατολικής πλευράς της FYROM, η Ελλάδα παρακολουθεί ως θεατής τις εξελίξεις επικαλούμενη οικονομική αδυναμία… Έτσι έδινε ετησίως 3-4 υποτροφίες σε παιδιά ομογενών από Σκόπια ενώ η εξαθλιωμένη Ρουμανία έδινε πάνω από 60 προσπαθώντας να οικειοποιηθεί τους βλαχόφωνους…
Θα μπορούσα «μετά λόγου γνώσεως»να πω πολύ περισσότερα αλλά δεν είναι στόχος μου να καταδείξω την διαχρονική ολιγωρία της Ελληνικής πολιτείας.
Στην παρούσα φάση έχουμε οπισθοδρόμηση στο θέμα της εξεύρεσης λύσης στο θέμα της ονομασίας κι΄ αυτό γιατί η κυβέρνηση των Σκοπίων υπό τον Γκρούεφσκυ συνεχίζει να επιδεικνύει παραληρηματικό εθνικισμό γεμίζοντας τις πλατείες όλων των πόλεών της με αγάλματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Φιλίππου και αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, επιδιώκοντας η νέα γενιά να μεγαλώσει μ΄ αυτά τα αγάλματα και να τα δεχθεί ως κομμάτι της ιστορίας τους. Η σημερινή ηγεσία των Σκοπίων ουσιαστικά ακολουθεί την τακτική που εισηγούνταν από το 1903 ο εθναπόστολος των Σκοπίων Μισίρκωφ ο οποίος έλεγε ότι προαπαιτούμενο δημιουργίας νέου έθνους «μακεδονικού» ήταν η αποκοπή από τις Βουλγαρικές ρίζες και η υιοθέτηση της σλαβικής διαλέκτου περιοχής Μοναστηρίου-Περλεπέ ως δήθεν «μακεδονικής» γλώσσας.
Για να ξεκόψουν από τις Βουλγαρικές ρίζες κλέβουν από την Ελληνική ιστορία…και με συστηματική προπαγάνδα ελπίζουν ότι η νέα γενιά θα θεωρήσει δικούς της τους κλεμμένους ήρωες και ιστορία.
Βεβαίως η κυβέρνηση της FYROM θέλοντας να δείξει ότι έχει καλή πρόθεση θα πιέζει τον κ. Νίμιτς για νέες πρωτοβουλίες και τους Έλληνες πολιτικούς για συναντήσεις, για να δείξει δήθεν πνεύμα συνεργασίας και για να πιέζεται η Ελλάδα και να μην αντιδρά έντονα σε επαναλαμβανόμενα αιτήματα ένταξης των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ ως FYROM με το σκεπτικό ότι η μη ένταξη δημιουργεί ανασφάλεια και πρόβλημα βιωσιμότητας για το κρατίδιο.
Νομίζω ότι επιβάλλεται από τη χώρα μας να χαραχθεί μακρόχρονη στρατηγική. Προς το παρόν κερδίζουμε χρόνο λόγω της αδιαλλαξίας του Γκρούεφσκυ αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι ξένα κέντρα ετοιμάζουν αλλαγή κυβέρνησης στα Σκόπια και αυτοί που θα τον διαδεχθούν θα είναι πιο διαλλακτικοί κι εμείς ως χώρα θα βρεθούμε αντιμέτωποι με το πρόβλημα. Γι΄ αυτό πρέπει να ξέρουμε τι θέλουμε για το άμεσο μέλλον αλλά και μακροχρόνια γιατί οι εξελίξεις στην περιοχή θα έρθουν και πιθανώς να λειτουργήσουν αποσταθεροποιητικά για την περιοχή.
Οι σχέσεις Αλβανών και Σλάβων θα διαταραχθούν περισσότερο στο μέλλον και με αυτό το δεδομένο χαράσσεται πολιτική από Αλβανία και Βουλγαρία αλλά και από την Τουρκία που δημιουργεί υποδομή επιρροής στην περιοχή. Η Ελλάδα ουσιαστικά είναι η μόνη χώρα που δείχνει ότι θέλει να παραμείνει το κρατίδιο αυτό για πολλούς λόγους αλλά αυτό δεν μπόρεσε να το «περάσει» στην κοινή γνώμη των Σκοπίων, ούτε μπόρεσε να ανταλλάξει την στήριξη αυτή με απόφαση συμβιβασμού από την πλευρά των Σκοπίων για ονομασία που δεν θα θίγει την εθνική μας ευαισθησία.
Προς το παρόν δεν μπορούμε να πούμε περισσότερα αλλά επισημαίνουμε ότι στον επιστημονικό κόσμο των Σκοπίων υπάρχουν και μετριοπαθείς και νουνεχείς, που θα προτιμούσαν ένα συμβιβασμό με την Ελλάδα για να μπορούν μετά να στηριχθούν στην Ελλάδα με όραμα την ευρωπαϊκή προοπτική και ανάπτυξη. Γι΄ αυτό σε κάθε περίπτωση η Ελλάδα (παράλληλα με τον αγώνα για ανάκαμψη της οικονομίας της ) πρέπει να αποδυθεί σε αγώνα για να πεισθούν η Ε.Ε και οι ΗΠΑ ότι για την ασφάλεια της περιοχής πρέπει να επιτευχθεί λύση στο θέμα της ονομασίας της FYROM κι ΄ότι η ονομασία αυτή δεν πρέπει να θίγει την εθνική ευαισθησία μας και να σέβεται την ιστορική αλήθεια, με πρόβλεψη υποχρεωτικής χρήσης αυτής για κάθε χρήση (erga omnes).
Χρειάζεται ψυχραιμία, μακρόχρονος σχεδιασμός και στρατηγική και στο πλαίσιο αυτό πρέπει να υπάρξει και στήριξη των «ρεαλιστικών»- φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων στη FYROM με προβολή της Ευρωπαϊκής προοπτικής αλλά και διαρκής υπόμνηση σε Ε.Ε, ΗΠΑ και ΝΑΤΟ ότι η ανοχή προς τους εξτρεμιστές των Σκοπίων (για τον εξτρεμισμό των Σκοπίων διαμαρτυρήθηκε έντονα και η Βουλγαρία τα τελευταία χρόνια) λειτουργεί αποσταθεροποιητικά στα Βαλκάνια κι΄ ότι πρέπει να υπάρξει λύση που δεν θα επιτρέπει στην FYROM καλλιέργεια αλυτρωτισμού και οικειοποίηση ονομασίας η συμβόλων που ανήκουν σε γειτονικούς λαούς.
O Δημήτρης Γαρούφας είναι δικηγόρος-συγγραφέας, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού συλλόγου Θεσσαλονίκης.
