Tα σύννεφα πάνω από τη Βαλκανική για άλλη μία φορά δίνουν καταιγίδες. Μια περιοχή που δεν σταμάτησε ποτέ να παράγει περισσότερη ιστορία -δηλαδή συγκρούσεις και πολιτισμό- από όση οι άνθρωποί της μπορούν να καταναλώσουν, όπως είχε δηλώσει ο Ουίνστον Τσόρτσιλ.
Το επεισόδιο στο Κουμάνοβο, μια πόλη με μεγάλη παρουσία αλβανόφωνων και τον θάνατο δεκάδων ύστερα από συγκρούσεις της αστυνομίας με ένοπλες ομάδες, που εικάζεται ότι εισήλθαν από το Κοσσυφοπέδιο και το Πρέσεβο, είναι άλλη μία σοβαρή ένδειξη της βαθιάς κρίσης που περνά η περιοχή και η οποία εστιάζεται στα ακόλουθα σημεία:
1. Η σημερινή κυβέρνηση των Σκοπίων του εθνικιστή Νίκολα Γκρούεφσκι, που προτιμά στο όνομα του αδιέξοδου «μακεδονισμού» να χτίζει φαραωνικά αγάλματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου ή του Φιλίππου Β’, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να δημιουργήσει μια κίβδηλη εθνική ταυτότητα, ενώ ο λαός του πένεται, έχει αποτύχει συνολικά στο έργο της. Ο έλεγχος έχει χαθεί και αυτό είναι έκδηλο από τις σοβαρές συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα όχι μόνο μεταξύ αλβανόφωνων και των κυβερνητικών δυνάμεων αλλά και μεταξύ διαδηλωτών – υποστηρικτών του ηγέτη της αντιπολίτευσης, Σοσιαλδημοκράτη Ζόραν Ζάεβ και δυνάμεων της αστυνομίας, όπως η διαδήλωση της 6ης Μαΐου στα Σκόπια έδειξε, με τα εκτεταμένα επεισόδια μετά την κυκλοφορία ηχητικών ντοκουμέντων που αποκαλύπτουν κυβερνητικά στελέχη να προσπαθούν να συγκαλύψουν τον θάνατο του 22χρονου Μάρτιν Νεσκόφσκι από αστυνομικό το 2011. Με 30,4% ανεργία, ποσοστό που αυξάνει στο εσωτερικό των αλβανόφωνων, και με το 30% του πληθυσμού να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, το κράτος βιώνει αυξημένη περίοδο αστάθειας.
2. Ο αλβανικός περιφερειακός εθνικισμός στοχοποιεί εδάφη των Σκοπίων, της Σερβίας και της Ελλάδας. Πόσο εύκολο είναι να ελεγχθεί η ισχυρή αυτή τάση, σε μια εποχή που το αλβανικό στοιχείο, μέσω μιας εξαιρετικά δυναμικής διασποράς που στηρίζει πολιτικά αλλά και οικονομικά τις πολιτικές ακροβασίες των εθνικιστών, νιώθει εξαιρετικά ισχυρό στην περιοχή, όταν μάλιστα ακόμα δεν έχει βιώσει την πικρή γεύση της ύβρης; Ασφαλώς, εξαιρετικά δύσκολο, αφού πρωτίστως πρέπει να πειστούν οι συγκεκριμένοι κύκλοι ότι η εποχή των εθνικιστικών πειραμάτων έχει κλείσει οριστικά και ότι ο αναχρονισμός αυτός στο επίπεδο των βουλήσεων μπορεί να οδηγήσει πρωτίστως το αλβανικό κράτος αλλά και όλη την περιοχή στον εγκλωβισμό ενός παιγνίου πολλαπλών αρνητικών πηλίκων. Οπως έχω υποστηρίξει σε διάφορες αναλύσεις μου σχετικά με την Αλβανία, το μεγαλύτερο πρόβλημα με το κράτος αυτό είναι ότι το ημερολόγιο των φιλοδοξιών του είναι καρφωμένο στις αρχές του 20ού αιώνα.
3. Η υποχώρηση της Ελλάδας από τα Βαλκάνια, λόγω των καίριων προβλημάτων που αντιμετωπίζει σε επίπεδο επιβίωσης, η δυναμική σχέση που αναπτύσσεται σε παράλληλες διαδρομές, ανταγωνιστικές αλλά και αλληλοσυμπληρούμενες, μεταξύ Σκοπίων – Αγκυρας και Τιράνων – Αγκυρας και η αδυναμία των Βρυξελλών να διαβάσουν ορθά τα σημεία των καιρών δυσχεραίνουν περαιτέρω την κατάσταση. Η νεο-οθωμανική υψηλή στρατηγική της Τουρκίας έχει επιτύχει μόνο στα Βαλκάνια, με αποτέλεσμα η περιοχή να επηρεάζεται από τις διαθέσεις της Αγκυρας, που, βλέποντας ότι έχει χάσει το παιχνίδι στη Μέση Ανατολή, επαναπροσανατολίζει τις στρατηγικές στοχεύσεις της δυτικότερα. Αυτό έχει αποτέλεσμα να ανεβαίνει η θερμοκρασία, αλλά και να προστίθεται σε ένταση εξαιτίας του βαλκανικού νεο-οθωμανισμού.
Σε μακροπολιτικό όμως επίπεδο, η Ελλάδα διαθέτει έναν σημαντικό καταλύτη των εξελίξεων, τη Θεσσαλονίκη. Στη χρονική καμπή αύξησης των στρατηγικών τριβών στα Βαλκάνια, ο ρόλος της Θεσσαλονίκης θα είναι για άλλη μία φορά κομβικός τόσο ως παράγοντας ήπιας ισχύος και θετικού επηρεασμού των ετερογενών ιστορικοπολιτικών βαλκανικών δεδομένων όσο και ως κομβικός γεωστρατηγικός φορέας, που διαθέτει τις θαλάσσιες και οδικές υποδομές ως έντονο αποτύπωμα της υπεραξίας της πόλης στο εκρηκτικό πολιτικό παίγνιο που διαμορφώνεται στην ευρύτερη περιοχή. Κι αυτό είναι ένα στοιχείο που οφείλει να αξιοποιηθεί δημιουργικά από την Αθήνα, αντιλαμβανόμενη ότι, εκτός της ανατολικής Μεσογείου, και τα Βαλκάνια θα βαρύνουν αποφασιστικά στις στρατηγικές πολυπολικές ισορροπίες των επόμενων δεκαετιών.
Σπύρος Λίτσας
