Για κάθε κοινωνία δεν υπάρχει μεγαλύτερη απειλή από τον άνθρωπο που δεν έχει τίποτα να χάσειΑπό τον
Γιώργο Κ. Στράτο*
Η λέξη «λούμπεν» είναι γερμανική και σημαίνει κουρέλι. Στην κοινωνιολογία και την πολιτική επιστήμη χρησιμοποιήθηκε μεταφορικά για να περιγράψει άτομα και κοινωνικές ομάδες που έχουν χάσει τα προνόμια της τάξης στην οποία ανήκαν. Φίρμα την έκανε ο μαρξιστικός όρος «λούμπεν προλεταριάτο» που περιγράφει το τμήμα των προλεταρίων οι οποίοι, λόγω της πλήρους εξαθλίωσής τους, βρίσκονται στο κοινωνικό περιθώριο και αδυνατούν να αναπτύξουν την ταξική συνείδησή τους.
Ευτυχώς για τον όρο και δυστυχώς για τους ανθρώπους η περιγραφική ισχύς του έμελλε να επεκταθεί, καταλαμβάνοντας κι άλλες κοινωνικές ομάδες που δεν το φαντάζονταν ούτε στους χειρότερους εφιάλτες τους. Το «επιστημονικό προλεταριάτο», όρος που πρωτοχρησιμοποίησε ο Σπύρος Β. Μαρκεζίνης εβδομήντα χρόνια πριν για να περιγράψει πού θα οδηγήσει η χωρίς πρόγραμμα παραγωγή επιστημόνων τους οποίους δεν μπορούσαν να απορροφήσουν και να απασχολήσουν οι παραγωγικές δυνατότητες της χώρας, είναι παρόν.
Στα χρόνια των Μνημονίων η συντριπτική πλειονόητα της κοινωνίας έχει πάρει την κατηφόρα, οδηγούμενη μοιραία στη φτωχοποίηση και στον αποκλεισμό. Την οδηγούν εκεί η ανεργία, η εκ περιτροπής και επί καθημερινής βάσεως απειλούμενη εργασία, η έξοδος από το σύστημα ασφάλειας – περίθαλψης. Για κάθε κοινωνία δεν υπάρχει μεγαλύτερη απειλή από τον άνθρωπο που δεν έχει τίποτα να χάσει. Ακριβώς γι’ αυτό οι συμπεριφορές των στρωμάτων που αποσαθρώνονται από την κρίση μοιραία θα βάλουν ευθέως και κατά της κοινωνικής συνοχής και κατά της ίδιας της δημοκρατικής πολιτικής νομιμοποίησης. Ποιον λόγο άλλωστε θα είχαν να στηρίξουν ένα σύστημα κοινωνικής και οικονομικής διάρθρωσης, το οποίο τους αποβάλλει, και μάλιστα βίαια, μέχρις εξαφανίσεως;
Το πάρα πολύ ανησυχητικό είναι ότι η θλιβερή και επώδυνη αυτή διαδικασία περιθωριοποίησης αφορά κυρίως τη μεσαία τάξη. Δηλαδή κατεξοχήν τους ανθρώπους που κουβαλούν στην πλάτη τους τις αξίες και τα ήθη της κοινωνίας μας και τα αναπαράγουν με το σύνολο των δραστηριοτήτων τους, επαγγελματικά και πολιτιστικά.
Πολύ επιπόλαια κάποιοι έσπευσαν να χαρακτηρίσουν αυτές τις συμπεριφορές «ριζοσπαστικές» και «αντισυστημικές». Αλλοι βάσισαν σε αυτές πρόσκαιρα εκλογικά οφέλη και άλλοι την ίδια τους την πολιτική ύπαρξη και επιβίωση. Η πλάνη τους είναι οικτρή.
Πρόκειται για τον προθάλαμο της πλήρους αποχής και της πολιτικής απάθειας, οι οποίες όμως συχνά πυκνά θα συνοδεύονται από εκρήξεις τυφλής επιθετικότητας, με αποδέκτη τους πάντες και τα πάντα συλλήβδην.
Ηδη τα σημάδια ανοιχτής θεσμικής εχθρότητας, παραβατικής κοινωνικής συμπεριφοράς και περιθωριακής πολιτιστικής στάσης από τα φτωχοποιημένα τμήματα των μικρομεσαίων στρωμάτων είναι ορατά διά γυμνού οφθαλμού. Φτάνει να ανακαλέσετε στη μνήμη σας εικόνες από τους διπλανούς στο φανάρι και στον διάδρομο στο σούπερ μάρκετ, την ατμόσφαιρα των κέντρων διασκέδασης που επισκεφθήκατε, το αστυνομικό δελτίο, ακόμη και μέσα στο χριστουγεννιάτικο εορταστικό πνεύμα των γιορτινών ημερών που προηγήθηκαν.
Δύσκολα μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι τα φαινόμενα εκφυλισμού δεν μας έχουν ζώσει από παντού. Ακόμη δυσκολότερα μπορεί να ελπίσει ότι η διαδικασία ανάταξης είναι δυνατόν να ξεκινήσει από το υφιστάμενο πολιτικό και καλλιτεχνικό προσωπικό. Και έτσι το πλήγμα στη μεσαία τάξη κινδυνεύουμε να γίνει συντριπτικό και για τον πυρήνα της δημοκρατίας μας και των θεσμών της.
*Δικηγόρος – δημοσιογράφος
Μ.Η.Τ. 232120