Τα ποιοτικά στοιχεία που διαφοροποιούν τη χθεσινή συνάντηση των ηγετών Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ
Από τον
Αλέξανδρο Τάρκα*
Η χθεσινή Σύνοδος Κορυφής Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ στη Λευκωσία επιβεβαίωσε τη στενή συνεργασία με την Ιερουσαλήμ σε πολλούς τομείς και απέδειξε, σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι τα περασμένα χρόνια, ότι η σύσφιγξη των επαφών, σε διμερές και τριμερές επίπεδο, συμβάλλει αποφασιστικά στη σταθερότητα της ΝΑ Μεσογείου.
Ασφαλώς, σε όλες τις παρόμοιες περιπτώσεις πολυμερών σχημάτων, ο πολιτικός κόσμος και η κοινή γνώμη οφείλουν να έχουν ρεαλιστικές και περιορισμένες προσδοκίες. Καμιά χώρα εκ των Ισραήλ, Αιγύπτου, Λιβάνου και Ιορδανίας (αυτές, δηλαδή, που διατηρούν ξεχωριστά τριμερή σχήματα συνεργασίας με την Αθήνα και τη Λευκωσία) δεν θα δώσει προτεραιότητα στα ελληνικά συμφέροντα έναντι των δικών της, ούτε θα ριψοκινδυνεύσει μια στρατιωτική κλιμάκωση στην περιοχή.
Γι’ αυτό και έχουν διακηρύξει από την αρχή, όπως και η Ελλάδα, ότι η συνεργασία τους δεν στρέφεται εναντίον καμιάς τρίτης χώρας – εννοώντας την Τουρκία. Επίσης, πρόσφατα η ισραηλινή πλευρά φέρεται ότι ενημέρωσε την ελληνική πως, παρά την ανησυχία της κυβέρνησης Νετανιάχου και των αρμόδιων υπηρεσιών για την ντε φάκτο συμμαχία Τουρκίας – Ιράν και τη δράση τους στη Συρία, πρόθεση της Ιερουσαλήμ είναι να διατηρήσει, αν είναι εφικτό, ανοιχτά κανάλια επικοινωνίας με τον πρόεδρο Ρ.Τ. Ερντογάν.
Ωστόσο, η χθεσινή τριμερής σφραγίστηκε από ορισμένα νέα «ποιοτικά» στοιχεία που, αν και οι ρυθμοί προόδου είναι και θα παραμείνουν αργοί, τη διαφοροποιούν από τις προηγούμενες και ίσως αποδειχθούν πολύ σημαντικά για τις εξελίξεις των επόμενων μηνών και ετών. Πρώτα απ’ όλα, ως προς τη διπλωματική-στρατηγική διάσταση, η καινούργια εξέλιξη είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν ένα βήμα παραπάνω.
Ε πιπλέον των συνήθων δηλώσεων περί συμβολής στη σταθερότητα της περιοχής, η Ουάσινγκτον έχει μεταδώσει στην Αθήνα το μήνυμα ότι η τριμερής με το Ισραήλ (και η αντίστοιχη με την Αίγυπτο) θα πρέπει να αξιοποιηθεί σε μεγαλύτερο βαθμό και να συνδυαστεί με τον γενικότερο ελληνοαμερικανικό σχεδιασμό για την ασφάλεια της περιοχής. Φυσικά, οι σχετικές σκέψεις, κυρίως στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και πολύ λιγότερο στο Πεντάγωνο, βρίσκονται ακόμα σε πρώιμο στάδιο.
Παράλληλα, αν και στην καθεαυτή αμυντική διάσταση της τριμερούς δεν υπήρξε κάποια αξιόλογη αλλαγή, στους διμερείς στρατιωτικούς διαλόγους Αθήνας – Ιερουσαλήμ και Λευκωσίας – Ιερουσαλήμ υπάρχει σημαντικότατη πρόοδος, η οποία επικυρώθηκε ατύπως στη χθεσινή σύνοδο. Μεταξύ άλλων, κατά τις πρόσφατες συναντήσεις του υπουργού Εθνικής Αμυνας Παν. Καμμένου με τον ομόλογό του Αβ. Λίμπερμαν και του αρχηγού ΓΕΕΘΑ, ναυάρχου Ευ. Αποστολάκη, με τον αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων του Ισραήλ, στρατηγό Γκάντι Αϊσενκοτ, συμφωνήθηκε η διεξαγωγή κοινών ασκήσεων των Ειδικών Δυνάμεων εντός του 2018. Οι ασκήσεις θα διεξαχθούν στο Ισραήλ (σε άγνωστη τοποθεσία), αναβαθμίζοντας την -μικρότερης κλίμακας- παρόμοια συνεκπαίδευση σε σημείο της ελληνικής επικράτειας το 2017 και συμπληρώνοντας τα κοινά αεροπορικά γυμνάσια, που πλέον διεξάγονται επί σειράν ετών.
Στον τομέα της ενεργειακής συνεργασίας, επιτεύχθηκε χθες μικρή πρόοδος σε συνέχεια και της δημόσιας δήλωσης του πρωθυπουργού Μπ. Νετανιάχου, την Κυριακή, ότι θα συζητούσε με τον Πρόεδρο Ν. Αναστασιάδη και τον πρωθυπουργό Αλ. Τσίπρα «πρωτίστως τη σκοπιμότητα δημιουργίας ενός κοινού αγωγού φυσικού αερίου Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας προς την Ιταλία», δηλαδή του EastMed. Σε αντίθεση πάντως με τη χθεσινή επανάληψη των υπερβολικών διαρροών και των ανυπόστατων δημοσιευμάτων για τον EastMed (που επαναλαμβάνονται συχνά, από το 2013, και διαψεύδονται διαρκώς), έγκυρες διπλωματικές πηγές υπογραμμίζουν ότι δεν υπάρχει, σε καμιά περίπτωση, οριστική απόφαση.
Συμπληρώνουν δε ότι τα -όντως θετικά- χθεσινά βήματα εντοπίζονται, αφενός, στον αποκλεισμό του εναλλακτικού αγωγού προς την Τουρκία και, αφετέρου, στη συμφωνία ότι ο αγωγός EastMed υπάρχει στο τραπέζι ως επιλογή, αλλά σε μεταγενέστερο στάδιο.
Κατά τις ίδιες πηγές, το ανταγωνιστικό σχέδιο εγκαταλείπεται από τον κ. Νετανιάχου και τον κυριότερο υποστηρικτή της συνεργασίας με την Τουρκία, τον υπουργό Ενέργειας Γ. Στάινιτς, επειδή η Αγκυρα δεν τηρεί καμιά συμφωνία ομαλοποίησης σχέσεων με την Ιερουσαλήμ (περί τερματισμού ενίσχυσης της Χαμάς κ.λπ.) και επειδή δεν υπάρχουν προοπτικές επίλυσης του Κυπριακού. Η ισραηλινή πλευρά εξακολουθεί να διατηρεί επιφυλάξεις για τον EastMed, όπως και για το σχέδιο ηλεκτρικής ενέργειας EuroAsia Interconnector, καθώς θα διασχίζουν τμήματα της κυπριακής ΑΟΖ που αμφισβητούνται από την Τουρκία, αυξάνοντας το ρίσκο ασφαλείας και τις ανησυχίες των πιθανών ξένων επενδυτών.
Σ ε αυτό το πλαίσιο, το συμπέρασμα της ελληνικής κυβέρνησης, βάσει όσων αναφέρουν ο κ. Νετανιάχου και οι άλλοι αρμόδιοι περί ενεργειακών αξιωματούχοι, είναι ότι η Ιερουσαλήμ θα υποστηρίξει τον EastMed, αλλά μόνο αφού μεσολαβήσει ικανό χρονικό διάστημα.
Ως πιθανότερος χρόνος αναφέρεται η -άγνωστη ακόμα- ημερομηνία προκήρυξης του νέου διεθνούς διαγωνισμού για τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της ισραηλινής ΑΟΖ, ώστε το συνολικό «πακέτο» για τους διεθνείς επενδυτές να είναι πιο ελκυστικό. Γι’ αυτό και οι χθεσινές δηλώσεις του κ. Τσίπρα για τον στόχο υπογραφής συμφωνίας εντός του 2018 είναι ειλικρινείς, αλλά το επίσημο κείμενο που θα συνταχθεί δεν θα αφορά το εγγύς μέλλον και, αν υλοποιηθεί, αυτό θα συμβεί αργότερα.
*Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
