Από ποιες αιτίες χάνουν το αξίωμά τους οι δεξιοί ηγέτες και οι κεντρώοι! Η εξωτερική πολιτική και τα θέματα διαφάνειας, τα «εν πτήσει», τα «καθ’ οδόν» και τα «εν πλω»
Την Τετάρτη το πρωί δημοσιογράφοι ιδιωτικού τηλεοπτικού σταθμού ρώτησαν τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Παύλο Μαρινάκη αν υπάρχει περίπτωση να γίνει αλλαγή πρωθυπουργού «εν πτήσει».
- Του Μανώλη Κοττάκη
Επειδή οι πολίτες δεν είναι μυημένοι στη δημοσιογραφική διάλεκτο, μεταφράζουμε: Εννοούσαν να αντικατασταθεί ο πρόεδρος του κόμματος στο αξίωμα του Πρωθυπουργού με απόφαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας. «Εν πτήσει» λέγεται γιατί η συμφωνία Σημίτη – Παπανδρέου για την παράδοση της ηγεσίας του κόμματος, αλλά όχι της πρωθυπουργίας, έγινε σε ένα αεροπορικό ταξίδι των δύο στο εξωτερικό, στο πλαίσιο της ελληνικής προεδρίας, τον Δεκέμβριο του 2003.
Ο Σημίτης δεν εμπιστευόταν τις ελληνικές εταιρίες δημοσκοπήσεων, γι’ αυτό ανέθεσε τότε στον γενικό γραμματέα του υπουργείου Εξωτερικών Χάρη Παμπούκη να παραγγείλει μυστικά στη γαλλική εταιρία Ipsos μια μέτρηση σε δείγμα 10.000 πολιτών με το ερώτημα τι ποσοστό θα λάμβανε το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές υπό την ηγεσία του ιδίου και τι υπό την ηγεσία του Παπανδρέου.
Οταν έμαθε ότι θα λάμβανε ποσοστό μόλις 35%, ενημέρωσε εν πτήσει τον Παπανδρέου για τις προθέσεις του και προσδιόρισαν τις ανακοινώσεις για τις αρχές του 2004. Ετσι έμεινε το «εν πτήσει»! «Μιχάλη, δεν αρέσουμε» είπε στον εμβρόντητο γραμματέα του ΠΑΣΟΚ (νεοεκλεγέντα τότε) Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, παραπέμποντας σε μια ταινία με τον Λάμπρο Κωνσταντάρα. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν είναι όμως Σημίτης σε αυτό (σε άλλα είναι) και δεν νομίζουμε ότι τώρα που μιλάμε θα παραιτείτο. Αν λάμβανε ένα ποσοστό περί το 25% ή και κάτω από αυτό στις πρώτες κάλπες, θα ήταν λογικό να το σκεφτεί. Αλλά τώρα όχι – ταμπουρώνεται στο Μαξίμου.
Με αυτή την αφορμή, είναι ευκαιρία να ξεκαθαρίσουμε κάτι, αλλά και να προχωρήσουμε σε μερικές ιστορικές διαπιστώσεις, χρήσιμες για την ανάγνωση του μέλλοντος. Στη δική μας αντίληψη, δεν υπάρχει ούτε «εν πτήσει» ούτε «εν πλω» ούτε «καθ’ οδόν». Διαφωνούμε στρατηγικά με τον κύριο πρωθυπουργό σε πολλούς τομείς πολιτικής, αλλά στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες τις τύχες των εκλεγμένων ηγετών τις ορίζει ο λαός. Εκείνος επιβεβαιώνει την επιλογή του σε ελεύθερες εκλογές, εκείνος αλλάζει γνώμη και την απορρίπτει. Αυτή είναι η βασική δημοκρατική αρχή. Η μοναδική εναλλακτική για πρόωρες πολιτικές εξελίξεις είναι η αυτεξούσια απόφαση ενός ηγέτη να παραιτηθεί από το αξίωμά του ή από την ηγεσία του κόμματός του και να αποχωρήσει. Καθετί άλλο είναι πολιτική ανωμαλία. Μόνο σε συνθήκες μεγάλης εθνικής κρίσης θα μπορούσαν να αλλάξουν αυτοί οι κανόνες – και αν.
Τι μας δείχνει, όμως, η προϊστορία της κεντροδεξιάς παράταξης; Πότε αμφισβητούνται καθ’ οδόν οι ηγεσίες της πριν καν φθάσουν στις κάλπες; Η Ιστορία μάς λέει ότι η απάντηση διαφέρει. Αλλοι είναι οι λόγοι της αποσταθεροποίησης αν ηγείται της παράταξης κεντροδεξιός ηγέτης «γέννημα θρέμμα» της και άλλοι αν ηγείται κεντρώος εκ μετεγγραφής! Οι κεντροδεξιοί ηγέτες συνήθως αμφισβητούνται, δοκιμάζονται, «πέφτουν» κάθε φορά που βρίσκονται σε διάσταση με τον εξωτερικό παράγοντα για θέματα που αφορούν την εξωτερική πολιτική και τη διεθνή θέση της χώρας.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μπορεί να επελέγη για να λύσει το Κυπριακό το 1955, αλλά έφθασε να διερωτάται «ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;» μετά τη δολοφονία Λαμπράκη και να φεύγει για το Παρίσι, προκειμένου να μην πληρώσει ο τόπος τη σύγκρουσή` του με το συμμαχικό παλάτι. Αμερικανικά αρχεία που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα αποκάλυψαν ότι η εν Αθήναις πρεσβεία των ΗΠΑ στη δικτατορία ούτε έδινε καμία πιθανότητα πολιτικής παλινόρθωσής του (τον θεωρούσε περίπου τελειωμένο) ούτε επιθυμούσε την επιστροφή του στην Ελλάδα το 1974. Απλώς, όταν δρομολογήθηκαν οι εξελίξεις από τους Γκιζίκη και Αβέρωφ, δεν μπόρεσε να την αποτρέψει.
Υπονομεύση εκ των έσω
Ο Μιλτιάδης Εβερτ υπονομεύτηκε εκ των έσω και από τη διαπλοκή, ύστερα από όσα βαριά είπε την επομένη της βραδιάς των Ιμίων στο Κοινοβούλιο, τον Ιανουάριο του 1996. Θα ήταν ένας καλός πρωθυπουργός, όπως λένε όσοι ήταν δίπλα του τότε, αλλά το γερμανικό μπλοκ της Ν.Δ. με τις απολήξεις του στον εκδοτικό χώρο τον «κλάδεψε». Ο Κώστας Καραμανλής αποσταθεροποιήθηκε το 2008, λόγω της ανεξάρτητης ενεργειακής του πολιτικής με τη Ρωσία. Το ρήμα «ανατρέψατε» υπάρχει σε τηλεγραφήματα της αμερικανικής πρεσβείας της εποχής, ενώ βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών του 2017 συνδέει ευθέως την πτώση του με τη δράση Αμερικανών πρακτόρων και με την επινόηση της σκευωρίας του Βατοπαιδίου, που κατέπεσε στη Δικαιοσύνη.
Δημοσιεύματα της προηγούμενης εβδομάδας, μάλιστα, «ομολογούν» εμμέσως την εμπλοκή του Ελληνοαμερικανού πράκτορα που παρακολουθούσε το τηλέφωνό του και της συζύγου του στην ύφανση της θεωρίας του Βατοπαιδίου, μέσα από τη δράση του στο Γενικό Προξενείο Θεσσαλονίκης. «Εγιναν λάθος χειρισμοί». Ο Αντώνης Σαμαράς ηγήθηκε της χώρας σε μια άχαρη περίοδο και εφάρμοσε δυσάρεστα μνημόνια. Σήμερα, όμως, γνωρίζουμε ότι η τρόικα του «μπλόκαρε» την πέμπτη αξιολόγηση, επειδή αρνήθηκε να δώσει ενέχυρο για το χρέος στο Υπερταμείο όλη τη δημόσια περιουσία. Το έπραξε ο Ευκλείδης Τσακαλώτος. Αρνήθηκε επίσης ο Σαμαράς να παραχωρήσει τους ιστορικούς τίτλους της Μακεδονίας μας για να πάρει λύση για τις συντάξεις. Τους αντάλλαξε όμως με ευκολία ο Τσίπρας, όπως αποκάλυψαν οι δανειστές.
Εκτός από τον ξένο παράγοντα, που συνήθως τιμωρεί τους ανυπάκουους, υπάρχουν όμως και άλλες αιτίες πτώσης πρωθυπουργών. Οσες φορές ηγήθηκαν αυτής της χώρας ή αυτής της παράταξης κεντρώοι πρωθυπουργοί και «έπεσαν», με εκλογές ή χωρίς, αυτό συνέβη επειδή κυριάρχησαν η διαφθορά στον τόπο και οι καταγγελίες για το κράτος δικαίου. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης εξελέγη με τη «σημαία» της κάθαρσης. Αν και δυσαρέστησε εν μέρει τους συμμάχους με τη συστράτευσή του στο πλευρό του Μιλόσεβιτς και με την υπόθεση του Ελληνα πατριώτη «κατασκόπου» στην αμερικανική πρεσβεία των Αθηνών, Λάλα, στην πραγματικότητα «έπεσε» για θέματα διαφάνειας.
Πυροκροτητής ήταν το ιδιοκτησιακό καθεστώς του ΟΤΕ, όχι τα ψηφιακά του ΟΤΕ. Η απόπειρα πώλησής του στους Ιάπωνες. Η Ιστορία κάποτε θα γράψει πως συνασπίστηκαν εναντίον του πέντε ολιγάρχες, όπως ομολόγησε ο ένας εξ αυτών στην αλεπού της ελληνικής διπλωματίας. Το ποιος ανέλαβε αυτό το έργο στην πράξη έχει μικρή ιστορική αξία. Παρότι δεν ζει κανείς από τους πρωταγωνιστές της εποχής που μου διηγήθηκαν τους αληθινούς λόγους της πτώσης με συγκεκριμένα επιχειρήματα, δεν αισθάνομαι ακόμη έτοιμος να τους γράψω. Ας περιοριστούμε στη γνώση ότι η σύγκρουση του πρωθυπουργού και η πτώση του από το αξίωμά του έγιναν κυρίως για θέματα διαφάνειας και δευτερευόντως για θέματα εξωτερικής πολιτικής (δηλώσεις Κρίστοφερ).
Για θέματα διαφάνειας που έπληξαν την κυβέρνησή του, αλλά και για την υστεροφημία του για πολλά χρόνια παρέδωσε το «δαχτυλίδι» στον Γιώργο Παπανδρέου ο Κώστας Σημίτης. Τον αυτόν κίνδυνο διέρχεται ο παρών πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, καθώς προϊόντος του χρόνου η θητεία του, αντί να ταυτίζεται με τις μεταρρυθμίσεις, σφραγίζεται κυρίως από την καθολική επικράτηση της διαφθοράς στη χώρα. Η πρωτοτυπία εν προκειμένω συνίσταται στο ότι η εγκατάσταση των θεμάτων διαφθοράς στο κέντρο της ατζέντας επηρεάζει το επενδυτικό κλίμα, κατά συνέπεια και τη μελλοντική στάση του ξένου παράγοντα απέναντι στις ηγεσίες. Η διαφθορά θολώνει την εικόνα της χώρας και της ηγεσίας της.
Συνοπτικά, λοιπόν, η αμφισβήτηση και οι πτώσεις των δεξιών πρωθυπουργών συνδέονται, κατά το μάλλον ή ήττον, με την άσκηση ανεξάρτητης εξωτερικής πολιτικής που θυμώνει τους συμμάχους. Οι πτώσεις των κεντρώων πρωθυπουργών συνδέονται περισσότερο με τα θέματα διαφάνειας. Ας τα συγκρατήσουμε στο μυαλό μας, γιατί μάλλον θα τα βρούμε μπροστά μας. Η Ιστορία επαναλαμβάνεται.
