Μόλις πέντε ημέρες απέμειναν ως τη μεγάλη εορτή της Παναγίας, το «Πάσχα του καλοκαιριού», όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο αξέχαστος Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Η ευλάβεια στο πρόσωπο της Μεγαλόχαρης είναι διάχυτη στη χώρα μας και η Θεοτόκος κατέχει ξεχωριστή θέση στις καρδιές όλων των Ελλήνων. Ως γνωστόν, τα προσκυνήματα της Παναγίας είναι πάρα πολλά (Τήνος, Πάρος κ.λπ.), φέτος όμως όλα τα φώτα στρέφονται στον ιστορικό και μαρτυρικό τόπο των Καλαβρύτων και συγκεκριμένα στην Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μεγάλου Σπηλαίου, που θεωρείται η αρχαιότερη της πατρίδας μας. Με αφορμή την πρόσφατη ολοκλήρωση της κτιριακής ανακαινίσεώς της, οι προσεχείς λατρευτικές εκδηλώσεις του Δεκαπενταύγουστου (παραμονή και ανήμερα) θα λάβουν μία ιδιαίτερη σημασία, ενώ θα τις λαμπρύνει η παρουσία του μακαριότατου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου αλλά και πλήθους αρχιερέων.
Γεωγραφικά η μονή βρίσκεται εδώ και 1.651 χρόνια (κτίσμα στην αρχική του μορφή του 362 μ.Χ.) σε έναν απόκρημνο βράχο της οροσειράς του Χελμού, σε 940 μέτρα ύψος, διαθέτοντας εκπληκτική θέα που συνεπαίρνει τον προσκυνητή, αφού μπορεί να αγναντέψει κανείς το πανέμορφο χωριό Ζαχλωρού και τον Βουραϊκό ποταμό, ενώ πραγματικά η φυσική τοποθεσία που το περιβάλλει (το μοναστήρι) εντυπωσιάζει ακόμα και τον πιο αδιάφορο επισκέπτη.
Τα τελευταία οκτώ χρόνια πραγματοποιήθηκαν αναγκαίες εργασίες ανακαίνισης εκ βάθρων, εξαιτίας μεγάλων φθορών από την υγρασία, αλλά και μίας ολοσχερούς καταστροφής που συνέβη το 2003 στη δυτική πτέρυγα της μονής από πτώση φερτών υλικών από τον βράχο. Τα κονδύλια προήλθαν εξ ολοκλήρου από τα προγράμματα του ΕΣΠΑ. Η ριζική ανακαίνιση υπήρξε όραμα του σεβασμιότατου μητροπολίτη Καλαβρύτων κ. Αμβροσίου, που διακρίνεται για τον δυναμισμό και την πληθωρική προσωπικότητά του. Στην προσπάθεια αυτή βρήκε όμως και συμπαραστάτες αρκετούς πολιτειακούς παράγοντες, όπως τους εκάστοτε περιφερειάρχες, αλλά και την αγαστή συνεισφορά των αρμόδιων υπηρεσιών κυρίως της Αλκηστης Σταθοπούλου (διευθύντρια έργων της Περιφέρειας), του Γεωργίου Ράπτη κ.ά.
«Ηταν πνευματικό όνειρο ζωής του σεβασμιότατου. Οταν ήρθε πριν από 35 χρόνια, το πρώτο μοναστήρι που επισκέφθηκε μετά την ενθρόνισή του ήταν το Μέγα Σπήλαιο. Παρότι ήμουν μικρός ηλικιακά, θυμάμαι χαρακτηριστικά να λέει ότι το μεγάλο του όραμα ήταν να ανακαινιστεί η ιερά μονή, τόσο κτιριακά όσο και πνευματικά, ώστε να αποκτήσει ξανά την αίγλη του παρελθόντος. Το Μέγα Σπήλαιο έχει μεγάλη πνευματική και ιστορική προσφορά στην περιοχή μας. Η δική μου χαρά ήταν που εκείνος με επέλεξε και με περιέβαλε με την πατρική του αγάπη ώστε να υλοποιήσω, με τις λίγες δυνάμεις που διαθέτω, αυτό το μεγάλο του όραμα. Τώρα που βλέπουμε τη μονή έτοιμη, η χαρά μας είναι πολύ μεγαλύτερη, γιατί μας αξίωσε η Παναγία να ευπρεπίσουμε το σπίτι της» αναφέρει με συγκίνηση στη «δημοκρατία» ο ηγούμενος της εν λόγω μονής αρχιμανδρίτης Ιερώνυμος Κάρμας, ο οποίος υπηρετεί την Εκκλησία της Ελλάδος και από τη θέση του γραμματέα στον τομέα της εκκλησιαστικής εκπαιδεύσεως και της επιμορφώσεως του εφημεριακού κλήρου της Ιεράς Συνόδου.
Η μοναδική εικόνα της Θεοτόκου πλασμένη από τον ευαγγελιστή Λουκά
Πολύτιμο πνευματικό κειμήλιο της μονής είναι η εικόνα της Θεοτόκου, έργο του ευαγγελιστή Λουκά το 40 μ.Χ. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν την έφτιαχνε, είχε απέναντί του την Παναγία, γι’ αυτό εμφανίζεται (στην εικόνα) να κρατάει τον Υιό της στο δεξί της χέρι -σε αντίθεση με όλες τις άλλες εικόνες-, αποδεικνύοντας και τη μοναδικότητά της. Επίσης διαφέρει από όλες τις άλλες εικόνες, διότι δεν είναι αγιογραφία, αλλά ανάγλυφη, πλασμένη από κερί και μαστίχα. Ευρέθη το 362 μ.Χ. μέσα στο φυσικό σπήλαιο όπου υπάρχει η μονή, από τους κτήτορές της, που ήταν δύο αδέλφια προερχόμενα από τη Θεσσαλονίκη, όπου με τη βοήθεια μιας βοσκοπούλας (Ευφροσύνη) ανακάλυψαν τον πνευματικό θησαυρό. Αμέσως έσπευσαν να δημιουργήσουν έναν μικρό ναό αφιερωμένο στη Θεοτόκο. Ακόμα υπάρχουν πολλά λείψανα αγίων, το αριστερό χέρι του αγίου Χαραλάμπους, της αγίας Ευφροσύνης κ.ά. Από ιστορικής πλευράς το μοναστήρι υπήρξε φάρος Ορθοδοξίας και εστία αντίστασης κατά των Οθωμανών κατακτητών. Τέσσερις φορές καταστράφηκε από πυρκαγιές, πάντοτε όμως η εικόνα έμενε (ως εκ θαύματος) ανέπαφη. Τον Δεκέμβριο του 1943 η μονή λεηλατήθηκε, με τους μοναχούς να «πληρώνουν» με τίμημα τη ζωή τους τη ναζιστική θηριωδία, αφού τους έριξαν στον γκρεμό…
«Περιμένουμε τους προσκυνητές να έρθουν να εορτάσουμε την Κοίμηση της Παναγίας μας. Πλέον φαίνεται ότι δεν είναι μόνο η Τήνος, η Σουμελά (Βέροια) και η Πάρος, αλλά είναι και το Μέγα Σπήλαιο, που είναι παμπελοποννησιακό προσκύνημα. Φυλάσσεται ένας μεγάλος θησαυρός της Παναγίας, η γνήσια εικόνα του Αποστόλου Λουκά, η μοναδική κατά τους ιστορικούς που αποδεδειγμένα έχει φτιαχτεί από τον Απόστολο Λουκά. Νιώθεις την αγαλλίαση και την πνευματική ηρεμία όταν εισέρχεσαι στο καθολικό της ιεράς μονής. Εκεί φαίνεται πώς η Παναγία μας “σκεπάζει” αυτό το Μεγάλο Σπήλαιο και ότι η παρουσία της είναι ζωντανή».
Η πρόσβαση
Η πρόσβαση στον ευλογημένο αυτόν τόπο είναι πανεύκολη (και με μικρό κόστος) είτε με Ι.Χ. αυτοκίνητο είτε με δρομολόγιο των ΚΤΕΛ (περίπου κάθε 45 λεπτά) και διαρκεί σχεδόν δύο ώρες (από την Αθήνα). Δέκα χιλιόμετρα πριν από τα Καλάβρυτα θα απολαύσετε την οπτική πανδαισία του Μεγάλου Σπηλαίου και θα κατανοήσετε εκείνη τη στιγμή τους λόγους που το κάνουν να ξεχωρίζει στο πέρασμα των χιλιετιών…
Αντώνης Μακατούνης
