Ενα από τα γνωρίσματα του τοπίου της Ανδρου και εν γένει των κυκλαδίτικων νησιών είναι οι εντυπωσιακοί δαντελένιοι σχηματισμοί της γης, οι ξερολιθιές ή πεζούλες.
Πρόκειται για το άγριας ομορφιάς δημιούργημα του ανθρώπινου αγώνα, προκειμένου να δαμάσει τις δυνάμεις της φύσης και να μετατρέψει τις άγονες πλαγιές σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις, μέσα από ορθολογική χρήση του περιβάλλοντος προς όφελός του. Είναι αληθινά έργα τέχνης αρμονικά δεμένα με το περιβάλλον, σε σημείο που να φαντάζουν ως αποτέλεσμα μιας φυσικής διεργασίας και όχι της επέμβασης του ανθρώπου. Κι όμως, αυτά τα θαυμαστά έργα απαίτησαν απίστευτη χειρωνακτική εργασία. Γι’ αυτό οι πεζούλες ονομάζονται και αιμασιές, από το πολύ αίμα που χύθηκε για την κατασκευή τους.
Με μέτρο την αρμονία με τη φύση και εργαλείο την πέτρα έχτισαν τις πεζούλες. Και το χρώμα των βράχων ολόιδιο με των βράχων τριγύρω, δεν ξεχωρίζεις την ανθρώπινη κατασκευή από αυτήν της φύσης.
Δεν έχει προσδιοριστεί χρονικά η εμφάνιση αυτών των έργων, αν και ορισμένοι την ανάγουν στην εποχή του Ομήρου! Ηταν ο μόνος τρόπος για να μετατραπεί το κεκλιμένο έδαφος σε καλλιεργήσιμο και να αξιοποιηθεί και το τελευταίο μέτρο νησιώτικης γης. Κι εκεί καλλιεργούνταν κυρίως οπωροκηπευτικά και σιτηρά. Με το πέρασμα όμως του χρόνου και την εκτεταμένη χρήση των γεωργικών μηχανημάτων, τα προϊόντα από τις ξερολιθιές κατέστησαν μη ανταγωνιστικά και κατά συνέπεια σταμάτησε η καλλιέργεια στις πεζούλες.
Πάντως, ακόμη και σήμερα οι πεζούλες, εκτός του αισθητικού μέρους προσφέρουν κι άλλη σημαντική υπηρεσία στον τόπο, μειώνοντας τη ροή του βρόχινου νερού, το οποίο δεν κυλάει ελεύθερα προς τη θάλασσα, με αποτέλεσμα να απορροφάται μεγάλη ποσότητα και να εμπλουτίζεται ο υδροφόρος ορίζοντας.
Στην Ανδρο υπάρχουν και περί τους 200 νερόμυλους. Ωστόσο, η τοπική πατέντα είναι ο ταβλόμυλος, που συνδυάζει τον μηχανισμό του νερόμυλου με κινητήρια δύναμη τον άνεμο. Το πλεονέκτημα του ταβλόμυλου ήταν ότι λειτουργούσε με οποιαδήποτε ένταση ανέμου, σε αντίθεση με τον κοινό ανεμόμυλο, που από ένα σημείο και πάνω τον σταματούσαν για να μη σπάσει. Αυτό το πετύχαιναν με το κλείσιμο των ανοιγμάτων περιμετρικά με μουσαμά. Εξω από το Κόρθι υπάρχει ένας αναπαλαιωμένος ταβλόμυλος.
Δημήτρης Κυριακόπουλος
Μ.Η.Τ. 232120