Στο φως άγνωστη εικόνα του αγίου Παϊσίου από το Σινά

Ο Δημήτρης Μαργαριτώφ αποκαλύπτει στη «δημοκρατία» όσα είχε αναφέρει ο πατέρας του Τάσος από τη συγκλονιστική γνωριμία του με τον γέροντα το 1962

Αναμφίβολα όσα έχει κάνει ο άγιος Παΐσιος αποτελούν σπουδαία και πανανθρώπινα κι έχουν αφήσει ανεξίτηλο το αποτύπωμα στη σύγχρονη Ιστορία της χώρας μας. Η «δημοκρατία» είχε την τιμή και τη χαρά να συνομιλήσει μ’ έναν άνθρωπο που μοιράστηκε μαζί μας μια πολύ όμορφη και ταυτόχρονα άγνωστη ιστορία από τα πρώτα χρόνια της παρουσίας του γέροντα Παϊσίου, πολύ πριν από την αγιοποίησή του.

Ο Δημήτρης Μαργαριτώφ μίλησε στη «δημοκρατία» και μας αποκάλυψε όσα είχε αναφέρει ο πατέρας του από την πολύτιμη γνωριμία του με τον άγιο Παΐσιο. «Ο πατέρας μου ήταν ο Τάσος Μαργαριτώφ, γεννημένος το 1925, και μετά την ολοκλήρωση του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αποφάσισε να πάει να σπουδάσει στην Ιταλία αρχιτεκτονική και διακόσμηση, επειδή του άρεσε ο τομέας της συντήρησης» μας ανέφερε αρχικά ο Δημήτρης.

Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση των σπουδών του επέστρεψε στην Ελλάδα για την πρώτη του δουλειά, που ήταν μια σύμβαση με το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο στη Βασιλίσσης Σοφίας. «Με αφορμή, λοιπόν, το γεγονός ότι ήταν ο πρώτος που ήρθε με επιστημονική κατάρτιση, άρχισε να αναδεικνύει το έργο του γύρω από τη λογική της συντήρησης με επιστημονικά χαρακτηριστικά, επηρεάζοντας με αυτόν τον τρόπο κι άλλους που ακολούθησαν τον δρόμο του για σπουδές στην Ιταλία. Μέσω, λοιπόν, της ενασχόλησής του στο Βυζαντινό Μουσείο, ο Τάσος Μαργαριτώφ είχε αναλάβει κυρίως τα ηπειρωτικά και τα εκτός Ελλάδας έργα κι ένα από τα μεγαλύτερά του έργα πέραν του ελλαδικού χώρου ήταν το ύφασμα της Βεργίνας, αλλά είχε ασχοληθεί ενεργά και με τις ανασκαφές και τις τοιχογραφίες στη Σαντορίνη.

Η ζωή του στην έρημο

Ομως, όπως μας υπογράμμισε ο γιος του, «το πιο αγαπημένο γεγονός της δουλειάς του ήταν η παρουσία του στο Ορος Σινά». Το 1962, μας εξιστορεί ο γιος του, «ο Τάσος Μαργαριτώφ πηγαίνει στο Σινά, όπου μεταβαίνει με εντολή του Ελληνικού Δημοσίου, και στέλνει άμεσα ενημέρωση ότι είναι πολύ μεγάλος όγκος της δουλειάς που υπάρχει εδώ και θα χρειαστεί βοήθεια με επιπλέον προσωπικό. Εκεί συντηρούσε τον γνωστό «Χριστό του Σινά». Ηταν από τα πρώτα έργα που συντήρησε εκεί. «Ψάχνοντας στα αρχεία του μουσείου πολλά χρόνια μετά», μας εξηγεί ο γιος του Δημήτρης, ανακάλυψε ένα τηλεγράφημα που ενημερώνουν τον πατέρα του ότι δόθηκε εντολή να κατεβούνε στο Σινά ο άγιος Παΐσιος που ήταν ακόμα μοναχός μαζί με έναν ακόμη συντηρητή που ήταν αρκετά σημαντικός για εκείνη την εποχή για να πάνε να τον βοηθήσουν, «και εκεί ήταν η πρώτη γνωριμία του πατέρα μου» με τον γέροντα Παΐσιο.

Οπως μας αναφέρει ο Δημήτρης, στο Σινά άπαντες είχαν ήδη ενθουσιαστεί από την παρουσία του Παϊσίου, αντιλαμβανόμενοι «αυτή την ηρεμία του χαρακτήρα του, αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που τον διέκρινε». Τότε, ο γέροντας Παΐσιος δεν είχε αγιοποιηθεί ακόμη αλλά, σύμφωνα με τη μαρτυρία του πατέρα του, «ήθελε να πάει στο Ορος Σινά γιατί ήθελε να βρεθεί στην έρημο, διότι η έρημος του Σινά ήταν ένα πολύ σημαντικό ορόσημο για τους μοναχούς και για τους ασκητές, αν φτάσεις εκεί αποκτάς άλλη αίσθηση του μοναχισμού και του ασκητισμού κι αυτό ήθελε να το ζήσει και ο γέροντας Παΐσιος» επισήμανε ο Δημήτρης Μαργαριτώφ. Θέλοντας, λοιπόν, να «τον βοηθήσουν οι μοναχοί στο ταξίδι του, του έδωσαν ένα μεταλλικό κρεβάτι, κουβέρτες, μαξιλάρια και διάφορα μικροπράγματα και του έδωσαν κι έναν Βεδουίνο για να τον συντροφεύει στη διαδρομή».

Ομως, μέσα σε λίγη ώρα, συνεχίζει ο Δημήτρης εξιστορώντας όσα του είχε πει ο πατέρας μου, «ο Βεδουίνος επιστρέφει πίσω με σχεδόν όλα τα πράγματα του Παϊσίου, μόνο κάποιες κουβέρτες έλειπαν κι ένα μικρό σκεύος καθαρά χρηστικό για να μπορεί να μαγειρεύει, να φτιάχνει το σύνηθες παξιμαδάκι του, κι όλοι θεώρησαν ότι έγινε κάποιο κακό. Επιστρέφει, όμως, ο Παΐσιος έπειτα από λίγες ημέρες για να πάρει λίγη ζάχαρη και λίγο αλεύρι, και στη χαρά του ο πατέρας μου, του δίνει για δώρο ένα ψαλιδάκι που το κουβαλούσε πάντα μαζί του». Το διάστημα, λοιπόν, που μένει απομονωμένος ο Παΐσιος, ο πατέρας του Δημήτρη συντηρούσε μια εικόνα και ανέμενε κάποιον ξυλουργό, αλλά εμφανίζεται ο Παΐσιος και του λέει «μπορεί να έχω γίνει μοναχός, αλλά δεν ξεχνάω την πρώτη μου τέχνη».

Δείγματα γραφής

Ο Παΐσιος ήταν ένας πάρα πολύ καλός ξυλουργός και μάλιστα υπάρχει και φωτογραφία που φαίνεται να εξασκεί το επάγγελμα. Τα δείγματα γραφής του γέροντα Παϊσίου πάνω στην τέχνη της ξυλουργικής παρατηρήθηκαν όταν «πηγαίνοντας ξανά στο Ορος Σινά φτιάχνει από ένα ειδικό ξύλινο υλικό, που μοιάζει με πεπιεσμένο ξύλο, ένα κασελάκι, που το έχει κάνει πτυσσόμενο, με απώτερο σκοπό να μπορεί να το κουβαλάει και να μπαίνει μέσα για να γλιτώσει από την κακοκαιρία και τις αμμοθύελλες». Κι εκεί έρχεται το ομορφότερο κομμάτι αυτής της ιστορίας, καθώς ο άγιος Παΐσιος «έχοντας πια μαζί του και το ψαλιδάκι, ανήμερα της Παναγίας το 1963, σε μια επόμενη επιστροφή του για προμήθειες δείχνει ένα ξύλινο εικονάκι στον πατέρα μου, που του λέει “δεν χρειάζεται να μου δείξεις την ικανότητά σου σαν ξυλουργός, ήμουν σίγουρος”. Ο Παΐσιος, όμως, του απαντά “αυτό είναι το δώρο μου σε σένα” και μάλιστα είχε και χειρόγραφη αφιέρωση στον εν Χριστώ αδελφό Αναστάσιο, με αγάπη πατέρας Παΐσιος και την ημερομηνία. Ο πατέρας μου, έκπληκτος διαπιστώνει ότι αυτό το εικονάκι το σκάλισε με το ψαλιδάκι που του είχε χαρίσει».

Η ομορφιά και η λεπτομέρεια αυτού του έργου είναι πραγματικά μοναδικές. Απεικονίζεται το Ορος Σινά, στην ολότητά του, με τα σκαλιά, με σπηλιές, δείχνει τον Μωυσή και τα χέρια του να παίρνουν τις πλάκες. «Αρχικά, όταν ήρθε στην κατοχή μου η εικόνα, όπου την έδειχνα υπήρχε αμφιβολία ότι αυτό το λεπτομερές έργο έγινε απλά μ’ ένα ψαλιδάκι» εξηγεί ο Δημήτρης. «Κυκλοφορούσε η φήμη ότι ο γέροντας Παΐσιος είχε καταφέρει κάποια στιγμή να δημιουργήσει μια ξύλινη μήτρα σχεδίων πάνω σ’ ένα σκληρό ξύλο κι εκεί έκανε τα σχέδιά του ανάποδα, σαν λογική σφραγίδας. Ομως, ήμουν σίγουρος ότι αυτό το ξυλόγλυπτο είναι φτιαγμένο με το ψαλιδάκι κι επειδή είναι ουσιαστικά ένα κειμήλιο ήθελα να είμαι βέβαιος πώς προήλθε. Ετσι, λοιπόν, σε ένα ντοκιμαντέρ που είχε κυκλοφορήσει για το έργο του αγίου Παϊσίου με τη συμβολή της οικογένειάς του, φαίνεται το σπίτι του, που το έχουν μετατρέψει σε μουσείο και σε ένα πλάνο στο κέντρο της βιβλιοθήκης που υπάρχει ένα αντίστοιχο δημιούργημα όπου η ανιψιά του ανέφερε ότι και αυτό το εικονάκι το έχει σκαλίσει ο Παΐσιος με ένα ψαλιδάκι».

Ανεκτίμητο το έργο του

«Δεδομένα», τονίζει ο Δημήτρης Μαργαριτώφ, «ο γέροντας είχε φτιάξει αρκετά πράγματα με αυτό το μικρό ψαλιδάκι, καθώς, όπως μου είχε αναφέρει ο πατέρας μου, έφτιαχνε και σφραγίδες ξύλινες που τις πουλούσε για να βοηθήσει οικονομικά το μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης του Σινά, ενώ με μέρος των χρημάτων αγόραζε και καραμέλες, που τις έβαζε στις τσέπες του κι όταν ερχόταν από την έρημο μαζεύονταν τα παιδάκια, αναγνωρίζοντας από μακριά τη φιγούρα του, τον έπαιρναν αγκαλιά κι αυτός τούς έδινε καραμέλες».

«Ηταν ξεχωριστός»

Δίχως αμφιβολία, αυτή η ανέκδοτη ιστορία έρχεται να προστεθεί στην πλούσια δράση του αγίου Παΐσίου, ο οποίος πάντοτε πρόσφερε, αλλά φρόντιζε όσα σπουδαία πράττει να μένουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Οπως μας ανέφερε ο Δημήτρης Μαργαριτώφ, «ο άγιος Παΐσιος ξεχώριζε από τις μαρτυρίες που έχω, γιατί η λογική του δεν ήτανε να σε πείσει να γίνεις χριστιανός, η προτεραιότητά του ήταν να σε κάνει να γίνεις καλύτερος άνθρωπος. Ομως επιδίωκε τη μοναχική ζωή και την αναζητούσε. Μάλιστα, υπάρχει μια ιστορία σε ένα βιβλίο του γέροντα, ότι είχαν έρθει κάποιοι τουρίστες να πάνε στο κελί που ήταν επάνω σ’ έναν λόφο στο Ορος Σινά και εκείνος έκρυβε την είσοδό του για να μην τον βρουν».