Από την αίθουσα του Αριστοτέλη στην απλότητα των Κυνικών
Από το Λύκειο του Αριστοτέλη στον δρόμο του Κυνισμού
Ο Μητροκλής γεννήθηκε γύρω στο 325 π.Χ. στη Μαρώνεια και θεωρείται ένας από τους πρώτους σημαντικούς Κυνικούς φιλοσόφους. Σπούδασε στο Λύκειο, κοντά στον Θεόφραστο, τον διάδοχο του Αριστοτέλη, αλλά τελικά ακολούθησε τον Κράτη τον Θηβαίο, τον πιο γνωστό μαθητή του Διογένη.
Η αδελφή του, Ιππαρχία, παντρεύτηκε τον Κράτη, και έτσι η οικογένεια του Μητροκλή συνδέθηκε άμεσα με την καρδιά του Κυνικού κινήματος.
Η στιγμή που τον άλλαξε για πάντα
Η στροφή του προς τη φιλοσοφία της απλότητας ξεκίνησε από ένα απροσδόκητο περιστατικό.
Όπως αφηγείται ο Διογένης Λαέρτιος, ο Μητροκλής κατά τη διάρκεια μιας δημόσιας ομιλίας «είχε ένα φυσικό ατύχημα» και ντράπηκε τόσο πολύ, ώστε απομονώθηκε στο σπίτι του με σκοπό να πεθάνει από ντροπή.
Ο Κράτης, όταν το έμαθε, πήγε κοντά του, του μαγείρεψε λούπινα και του είπε πως ό,τι έγινε ήταν φυσικό και ανθρώπινο. Για να τον πείσει, «έκανε ο ίδιος το ίδιο», δείχνοντας ότι δεν υπάρχει λόγος να ντρεπόμαστε για όσα υπαγορεύει η φύση.
Έτσι ο Μητροκλής, απελευθερωμένος από τις κοινωνικές συμβάσεις, βρήκε το νόημα της ζωής «κατά φύσιν», το θεμέλιο του Κυνισμού.
Από τη χλιδή στη λιτότητα
Ο Τέλης περιγράφει πώς, όσο ήταν μαθητής του Θεόφραστου και του Ξενοκράτη, ο Μητροκλής ζούσε μέσα στην ανασφάλεια και την υπερβολή: ρούχα, υπηρέτες, πολυτέλειες και κοινωνικές υποχρεώσεις.
Όταν όμως γνώρισε τον Κράτη, άφησε πίσω του όλα τα περιττά. Έμαθε να ζει απλά, να μοιράζεται ό,τι είχε και να βρίσκει ευτυχία μέσα στην αυτάρκεια. Η αλλαγή αυτή έγινε σύμβολο της φιλοσοφικής του ωριμότητας.
Ο φιλόσοφος που έκαψε τα βιβλία του
Σύμφωνα με τον Εκάτωνα τον Ρόδιο, ο Μητροκλής έκαψε όλα τα συγγράμματά του, θέλοντας να απορρίψει τη θεωρητική γνώση που δεν οδηγεί στην αρετή. Άλλες πηγές λένε ότι κατέστρεψε μόνο τις σημειώσεις του από τη σχολή του Θεόφραστου.
Ο Πλούταρχος τον παρουσιάζει να ζει κοντά στη φύση, τον χειμώνα ανάμεσα σε πρόβατα και το καλοκαίρι στις αυλές των ναών. Ο ίδιος φέρεται να διαφώνησε με τον φιλόσοφο Στίλπωνα, ο οποίος μάλιστα έγραψε έναν διάλογο με τίτλο Μητροκλής.
Λέγεται ότι πέθανε σε μεγάλη ηλικία, επιλέγοντας ο ίδιος το τέλος του με αξιοπρέπεια.
Η φιλοσοφία και τα «ανέκδοτά» του
Αν και ελάχιστα από τα γραπτά του διασώθηκαν, είναι γνωστό πως ο Μητροκλής έγραψε τις Χρεῖαι, μικρές διδακτικές ιστορίες ή αποφθέγματα με πρωταγωνιστές τον Διογένη, τον Κράτη και άλλους Κυνικούς.
Πίστευε ότι ο πλούτος δεν είναι κακός από μόνος του, αλλά αποκτά αξία μόνο όταν χρησιμοποιείται με σύνεση, ενώ η πραγματική ευτυχία προέρχεται από όσα απαιτούν χρόνο και αρετή.
Ένα χαρακτηριστικό ανέκδοτο που διασώζει ο Διογένης Λαέρτιος δείχνει τη σατιρική, αλλά και παιδευτική διάσταση του έργου του:
«Κάποια φορά ο Διογένης πήγε με μισοξυρισμένο κεφάλι σε μια διασκέδαση νεαρών ανδρών, όπως μας λέει ο Μητροκλής στις Χρείες του, και έτσι ξυλοκοπήθηκε από αυτούς.
Και μετά έγραψε τα ονόματα όλων εκείνων, που τον είχαν χτυπήσει, σε μια άσπρη πλάκα, και τριγυρνούσε με την πλάκα γύρω από το λαιμό του, για να τους εκθέσει για προσβολή, καθώς καταδικάζονταν και κατηγορούνταν γενικά για τη συμπεριφορά τους.»