Μετά από δύο και πλέον χρόνια πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας, το Ισραήλ και η Χαμάς κατέληξαν σε συμφωνία για κατάπαυση του πυρός, σε ένα βήμα που χαρακτηρίζεται ιστορικό και που, σύμφωνα με όλες τις πλευρές, θα μπορούσε να οδηγήσει στο τέλος των εχθροπραξιών και στην απελευθέρωση όλων των ομήρων.
Η συμφωνία, που φέρει τη σφραγίδα του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ, ανακοινώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες και αναμένεται να υπογραφεί επίσημα στην Αίγυπτο.
Η πρώτη φάση: κατάπαυση του πυρός και ανταλλαγή ομήρων – κρατουμένων
Σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά, η πρώτη φάση της συμφωνίας προβλέπει την άμεση παύση των στρατιωτικών επιχειρήσεων, την απελευθέρωση των 20 ζωντανών ισραηλινών ομήρων που εξακολουθούν να κρατούνται από τη Χαμάς και άλλες παλαιστινιακές οργανώσεις, καθώς και την επιστροφή των σορών όσων έχουν χάσει τη ζωή τους.
Σε αντάλλαγμα, το Ισραήλ θα προχωρήσει στην αποφυλάκιση περίπου 2.000 Παλαιστινίων κρατουμένων –μεταξύ αυτών 250 καταδικασμένων σε ισόβια κάθειρξη– και θα αποσύρει σταδιακά τις δυνάμεις του από τη Λωρίδα της Γάζας, σύμφωνα με χάρτες που παρουσιάστηκαν στις έμμεσες διαπραγματεύσεις στο Σαρμ ελ Σέιχ.
Η ανταλλαγή αναμένεται να λάβει χώρα εντός 72 ωρών από την έναρξη εφαρμογής της συμφωνίας. Παράλληλα, προβλέπεται η είσοδος ανθρωπιστικής βοήθειας στον παραθαλάσσιο θύλακο, ο οποίος έχει υποστεί τεράστιες καταστροφές και αντιμετωπίζει οξύτατη ανθρωπιστική κρίση.
Ο ρόλος των μεσολαβητών και οι διεθνείς αντιδράσεις
Το Κατάρ επιβεβαίωσε ότι «κλείστηκε συμφωνία για όλους τους όρους και τους μηχανισμούς εφαρμογής της πρώτης φάσης της κατάπαυσης του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας», η οποία θα οδηγήσει στον τερματισμό του πολέμου, την απελευθέρωση ομήρων και κρατουμένων και την αποκατάσταση της ανθρωπιστικής πρόσβασης.
Ο εκπρόσωπος του καταριανού υπουργείου Εξωτερικών Ματζίντ αλ Ανσάρι ανέφερε μέσω X ότι οι λεπτομέρειες θα δημοσιοποιηθούν σύντομα. Σημαντικό ρόλο στις συνομιλίες έπαιξαν επίσης η Αίγυπτος και η Τουρκία, με τους επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών τους να συμμετέχουν ενεργά στις διαπραγματεύσεις.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες χαιρέτισε τη συμφωνία, τονίζοντας ότι «όλοι οι όμηροι πρέπει να αφεθούν ελεύθεροι κατά τρόπο αξιοπρεπή» και ότι «οι μάχες πρέπει να σταματήσουν μια για πάντα». Ο ίδιος διαβεβαίωσε πως ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών είναι έτοιμος να αυξήσει τις παραδόσεις ανθρωπιστικής βοήθειας και να συμβάλει στην ανοικοδόμηση της Γάζας.
Οι δηλώσεις Τραμπ και το πολιτικό του διακύβευμα
Ανακοινώνοντας τη συμφωνία, ο Ντόναλντ Τραμπ μίλησε για «ισχυρή, διαρκή και αιώνια ειρήνη», εκφράζοντας την πεποίθηση ότι «όλοι οι όμηροι θα έχουν επιστρέψει τη Δευτέρα». Σε συνέντευξή του στο Fox News, ο Αμερικανός πρόεδρος ανέφερε ότι η συμφωνία «περιλαμβάνει και τις σορούς των νεκρών» και τόνισε πως η Γάζα «θα ανοικοδομηθεί με τη βοήθεια χωρών της περιοχής που διαθέτουν τεράστια πλούτη». Δήλωσε επίσης ότι και το Ιράν πρέπει να αποτελέσει «μέρος» της ειρηνευτικής διαδικασίας, χωρίς να δώσει περαιτέρω λεπτομέρειες.
Ο Τραμπ έκανε λόγο για «ιστορική στιγμή» που, όπως είπε, δεν αφορά μόνο τη Γάζα, αλλά «την ειρήνη στη Μέση Ανατολή συνολικά». Η χρονική συγκυρία της συμφωνίας δεν περνά απαρατήρητη, καθώς έρχεται μία ημέρα πριν την απονομή του Νόμπελ Ειρήνης, για το οποίο ο ίδιος είναι υποψήφιος. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ έχει αφήσει ανοικτό το ενδεχόμενο να επισκεφθεί τη Μέση Ανατολή στα τέλη της εβδομάδας.
Η στάση του Ισραήλ: ανάμεσα στη στήριξη και στις εσωτερικές αντιστάσεις
Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, χαρακτήρισε τη συμφωνία «σπουδαία μέρα για το Ισραήλ» και ευχαρίστησε τον πρόεδρο Τραμπ για την ηγεσία του. Ο Νετανιάχου ανακοίνωσε ότι συγκαλεί το υπουργικό συμβούλιο για την επικύρωση της συμφωνίας και διαβεβαίωσε: «Με τη βοήθεια του Θεού, θα τους φέρουμε όλους πίσω στο σπίτι».
Το γραφείο του Ισραηλινού πρωθυπουργού ανέφερε ότι ο Νετανιάχου και ο Τραμπ συνομίλησαν τηλεφωνικά, ανταλλάσσοντας συγχαρητήρια για το «ιστορικό επίτευγμα» και ότι ο Ισραηλινός ηγέτης κάλεσε τον Αμερικανό πρόεδρο να απευθύνει ομιλία στην Κνεσέτ. Κυβερνητικές πηγές δήλωσαν στο Reuters ότι η απελευθέρωση των ομήρων αναμένεται να ξεκινήσει το Σάββατο.
Ωστόσο, στο εσωτερικό του Ισραήλ υπάρχουν αντιδράσεις. Ο ακροδεξιός υπουργός Εθνικής Ασφάλειας Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ, λίγες ώρες πριν την ανακοίνωση, επισκέφθηκε την Πλατεία των Τζαμιών στην Ιερουσαλήμ προκαλώντας αντιδράσεις. Δήλωσε πως «προσεύχεται για απόλυτη νίκη στη Γάζα, προκειμένου να καταστραφεί η Χαμάς», εκφράζοντας την αντίθεσή του σε οποιαδήποτε συμφωνία που θα αφήσει το κίνημα ανέπαφο.
Οι οικογένειες των ομήρων: ανακούφιση και επιφύλαξη
Το Φόρουμ των Οικογενειών των Ομήρων και Αγνοουμένων χαιρέτισε τη συμφωνία ως «σημαντική και ουσιώδη πρόοδο», εκφράζοντας «βαθιά ευγνωμοσύνη» προς τον Αμερικανό πρόεδρο για τον «ηγετικό ρόλο και την αποφασιστικότητα» του. Το Φόρουμ εκτίμησε ότι η συμφωνία θα επιτρέψει «να επανενωθούν οι ζωντανοί όμηροι με τις οικογένειές τους και να επαναπατριστούν και να ταφούν οι αποβιώσαντες», επισημαίνοντας ωστόσο πως «ο αγώνας μας δεν έχει τελειώσει και δεν θα τελειώσει προτού επιστρέψει ο τελευταίος όμηρος».
«Ηθική και εθνική υποχρέωσή μας είναι να τους φέρουμε όλους πίσω στο σπίτι — τόσο αυτούς που ζουν όσο και τους θανόντες», τόνισε η συλλογικότητα, καλώντας την κυβέρνηση να εγκρίνει άμεσα τη συμφωνία.
Η θέση της Χαμάς και οι όροι της συμφωνίας
Η Χαμάς επιβεβαίωσε ότι η συμφωνία προβλέπει «το τέλος του πολέμου στη Γάζα» και «την απόσυρση των ισραηλινών στρατευμάτων» από τον θύλακο, καθώς και «ανταλλαγή ομήρων με φυλακισμένους». Παράλληλα, κάλεσε τις εγγυήτριες χώρες και τις ΗΠΑ «να διασφαλίσουν την πλήρη εφαρμογή της συμφωνίας από το Ισραήλ».
Ο επικεφαλής διαπραγματευτής της οργάνωσης, Χαλίλ αλ Χάγια, είχε δηλώσει ότι η Χαμάς ζητά «εγγυήσεις» πως ο πόλεμος «θα τελειώσει μια για πάντα», εκφράζοντας έλλειψη εμπιστοσύνης απέναντι στο Ισραήλ. Το κίνημα δεν έκανε αναφορά στον αφοπλισμό του, παρότι η πρόταση Τραμπ τον περιλαμβάνει ρητά ως προϋπόθεση για την πλήρη αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων.
Ο ανθρώπινος απολογισμός και η ανθρωπιστική κρίση
Η συμφωνία έρχεται ύστερα από δύο χρόνια αδιάκοπης σύγκρουσης. Από την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, κατά την οποία σκοτώθηκαν 1.219 άνθρωποι στο νότιο Ισραήλ, οι ισραηλινές επιχειρήσεις στη Γάζα στοίχισαν τη ζωή σε περισσότερους από 67.000 Παλαιστινίους, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Υγείας της κυβέρνησης της Χαμάς, τα οποία θεωρεί αξιόπιστα ο ΟΗΕ. Ο οργανισμός έχει κηρύξει κατάσταση λιμού σε περιοχές της Γάζας, ενώ ανεξάρτητοι ερευνητές έχουν κατηγορήσει το Ισραήλ για γενοκτονία -κατηγορία που η ισραηλινή κυβέρνηση απορρίπτει.
Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό The Lancet και χρηματοδοτήθηκε από την UNRWA κατέδειξε ότι σχεδόν ένα στα έξι παιδιά στη Γάζα πάσχει από οξύ υποσιτισμό, συνέπεια των περιορισμών στην ανθρωπιστική βοήθεια και του αποκλεισμού που επιβλήθηκε μεταξύ Μαρτίου και Μαΐου. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι περίπου 55.000 παιδιά κάτω των πέντε ετών βρίσκονται σε κατάσταση σοβαρής απίσχνασης, με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία και την ανάπτυξή τους.
Οι προοπτικές ειρήνης και οι αβεβαιότητες
Παρά τον ενθουσιασμό που προκάλεσε η συμφωνία, αναλυτές επισημαίνουν ότι η διατήρηση της εκεχειρίας θα εξαρτηθεί από την εμπιστοσύνη μεταξύ των μερών και την επιτήρηση της εφαρμογής της από τους διεθνείς μεσολαβητές. Οι προηγούμενες εκεχειρίες, τον Νοέμβριο του 2023 και στις αρχές του 2025, κατέρρευσαν έπειτα από σύντομο χρονικό διάστημα, οδηγώντας σε νέους κύκλους βίας.
Η πρόταση Τραμπ, που παρουσιάστηκε στις 29 Σεπτεμβρίου, περιλαμβάνει σαφή στάδια: κατάπαυση του πυρός, απελευθέρωση ομήρων, σταδιακή απόσυρση των ισραηλινών δυνάμεων και, τελικά, αφοπλισμό της Χαμάς. Το κατά πόσο η τελευταία θα δεχθεί να συμμορφωθεί με αυτό το τελευταίο σκέλος παραμένει αβέβαιο.
Ένα εύθραυστο αλλά ιστορικό βήμα
Παρά τις αμφιβολίες και τις πολιτικές αντιθέσεις, η συμφωνία που ανακοινώθηκε στη Γάζα θεωρείται το πιο ουσιαστικό βήμα προς τον τερματισμό του πολέμου από το 2023. Για τους κατοίκους του θύλακου, που βιώνουν εδώ και μήνες πείνα, καταστροφή και ανασφάλεια, η ελπίδα για μια περίοδο ειρήνης και ανοικοδόμησης είναι ίσως η πρώτη μετά από δύο χρόνια αδιάκοπης βίας.
Όπως είπε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, «οι μάχες πρέπει να σταματήσουν μια για πάντα. Τα δεινά πρέπει να τελειώσουν». Εάν η συμφωνία εφαρμοστεί στο ακέραιο, θα μπορούσε να αποτελέσει την απαρχή ενός νέου κεφαλαίου στη Μέση Ανατολή· αν όχι, θα μείνει ως ακόμη μία χαμένη ευκαιρία σε έναν ατέρμονο κύκλο πολέμου και οδύνης.
