Η «DEALnews» παρουσιάζει το νέο πόρισμα-κόλαφος για την Ελλάδα του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου – παραδείγματα με απίθανες ατασθαλίες στη… διανομή του χρήματος.
Σήμα κινδύνου για τη χρήση των κονδυλίων της Ε.Ε. και ειδικά του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά και για τη σωστή αξιοποίησή του εκπέμπει το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο στην ετήσια έκθεσή του. Προειδοποιεί πως η Ελλάδα έχει μείνει πίσω στο Ταμείο Ανάκαμψης, όχι τόσο στη ροή των δόσεων όσο στο κατά πόσο τα λεφτά που έρχονται στην Αθήνα φτάνουν στην αγορά. Και καλεί σε εγρήγορση για να μην υπάρξει απώλεια.
Καταγράφει συγκεκριμένα παραδείγματα ατασθαλιών στη διαχείριση των κονδυλίων στην Ελλάδα: για επιδοτούμενα δάνεια που κατέληξαν σε πισίνες, αλλά και για εξοπλισμό μεταναστευτικών δομών που είναι κατεστραμμένος ή παροπλισμένος (εξοπλισμός πυρόσβεσης), υπερκοστολογήσεις έργων, καθώς και για μπρος πίσω σε κρίσιμες δομές ψυχικής υγείας. Επίσης, καταγράφει κενά στη διαφάνεια της ροής του χρήματος στην Ελλάδα και σε άλλα κράτη.
Αναφέρεται και σε περιπτώσεις παραβιάσεων στις δημόσιες συμβάσεις, στη λογοδοσία για το πώς διανέμεται το χρήμα, για το πώς διασφαλίζονται ότι διατηρούνται τα ορόσημα και οι στόχοι και άλλες παρατυπίες. Καλεί τα όργανα της Ε.Ε. για μέτρηση των επιδόσεων διαφάνειας και λογοδοσίας την επόμενη 7ετία. Εκφράζει αγωνία και για το ΕΣΠΑ, καθώς είναι «πίσω» στις πληρωμές και λήγει το 2029.
Αδιαφάνεια και σφάλματα
Το πόρισμα επισημαίνει πως λόγω του μοντέλου εκτέλεσης δαπανών του Ταμείου Ανάκαμψης ανά την Ε.Ε. «δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί ποσοστό σφάλματος συγκρίσιμο» με άλλα κονδύλια της Ε.Ε. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι πληρωμές στο πλαίσιο του Ταμείου δεν συνδέονται με τα έξοδα που πραγματοποιούν οι τελικοί αποδέκτες.
Συνολικά, πάντως, ανά την Ε.Ε. υπήρξαν 43 ευρήματα σφαλμάτων και παρατυπιών, εκ των οποίων τα έξι στην Ελλάδα, η οποία είναι το δεύτερο μεγαλύτερο κράτος σε αριθμό ευρημάτων μετά την Τσεχία. Καταγράφονται δύο ποσοτικά ευρήματα και τέσσερα ποιοτικά ευρήματα επί συνόλου 12 και 25, αντίστοιχα…
Γίνεται λόγος για υπερεκτιμημένα έξοδα προσωπικού σε δράση που χρηματοδοτήθηκε στο πλαίσιο του Erasmus+ στην Ελλάδα και την Πορτογαλία. Αναφέρονται, επίσης, ορόσημα / τιμές-στόχο που δεν είχαν εκπληρωθεί ικανοποιητικά σε πληρωμές προς την Ελλάδα.
Ιχνηλασιμότητα των κονδυλίων
Το Ελεγκτικό Συνέδριο εξηγεί πως σε έρευνα που έκανε για το αν παρείχαν τη δυνατότητα παρακολούθησης των κονδυλίων από τον εθνικό Προϋπολογισμό μέχρι το επίπεδο των τελικών αποδεκτών και ακόμα περαιτέρω (π.χ., στο επίπεδο των αναδόχων ή υπεργολάβων) και παροχής στοιχείων σχετικά με τις δαπάνες που πραγματοποιήθηκαν από τους τελικούς αποδέκτες, μόνο δύο κράτη έδιδαν πλήρη εικόνα.
Στη δημοσίευση των 100 τελικών αποδεκτών που έλαβαν τη μεγαλύτερη χρηματοδότηση η Γερμανία και η Ιταλία ανέφεραν τα ποσά που είχαν πράγματι εκταμιευθεί. Αντιθέτως, η Ελλάδα και η Ισπανία ανέφεραν μόνο ποσά που είχαν διατεθεί (ήτοι είχαν εγγραφεί στον Προϋπολογισμό). «Τα παραπάνω δεν συνάδουν με την καθοδήγηση που είχε εκδώσει η Επιτροπή» αναφέρει.
Επίσης, εντοπίστηκαν περιπτώσεις μη συμμόρφωσης με τους ενωσιακούς ή τους εθνικούς κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις. Ειδικά στις συνόψεις ελέγχου δύο φορέων ελέγχου (Εσθονίας και Ελλάδας) αναφέρονταν εννέα παραβάσεις των κανόνων για τις δημόσιες συμβάσεις, κάτι που οδήγησε στη διατύπωση συστάσεων από τις εθνικές Αρχές ελέγχου.
Καταγράφει ακόμα αποδέκτες που έλαβαν στήριξη, παρά το γεγονός ότι είχαν επενδύσει σε μη επιλέξιμο οικονομικό κλάδο. Μεταξύ των οκτώ πράξεων που ελέγχθηκαν ανά την Ε.Ε. και οι οποίες κάλυπταν 83 τελικούς αποδέκτες και δύο αμοιβές διαχείρισης, εντοπίστηκαν έξι τελικοί αποδέκτες που έλαβαν στήριξη, παρά το γεγονός ότι είτε είχαν επενδύσει σε μη επιλέξιμο οικονομικό κλάδο είτε δεν πληρούσαν τα κριτήρια επιλεξιμότητας (τέσσερις στη Γερμανία, ένας στην Ελλάδα και ένας στην Ουγγαρία).
Επίσης, ανακαλύφθηκαν «ανεπάρκειες στα συστήματα διαχείρισης και δικλίδων» που εφαρμόζουν η Ελλάδα και άλλα οκτώ κράτη για τη διασφάλιση της προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Ε.Ε. Και αυτό γιατί δεν κατάφεραν οι εθνικές Αρχές ελέγχου να «παρέχουν στην Επιτροπή διασφάλιση σχετικά με την αποτελεσματικότητα των συστημάτων δικλίδων των κρατών-μελών όσον αφορά την πρόληψη, τον εντοπισμό και τη διόρθωση σοβαρών παρατυπιών (συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων απάτης)».
Ίδιοι πόροι
Η Ελλάδα είναι το μόνο κράτος στην Ευρωπαϊκή Ενωση στο οποίο κρίνεται μη ικανοποιητική η αξιολόγηση που έγινε από την Επιτροπή για την αξιοπιστία των καταστάσεων ΠΙΠ (ιδίων πόρων). Το 2024, στο πλαίσιο του προγράμματος επιθεωρήσεών της, πραγματοποίησε επισκέψεις σε 12 κράτη-μέλη, προκειμένου να αξιολογήσει την αξιοπιστία των σχετικών καταστάσεων. Εκρινε γενικώς ικανοποιητικά τα συστήματα και τις διαδικασίες που σχετίζονται με τους λογαριασμούς σε έξι κράτη-μέλη, εν μέρει ικανοποιητικά σε πέντε και μη ικανοποιητικά σε ένα κράτος-μέλος, στην Ελλάδα…
Παρατυπίες-σοκ, με τραπεζικές διευκολύνσεις, σε πολυτελή ακίνητα
Το Ελεγκτικό Συνέδριο αναφέρει πως «χρηματοδοτικό μέσο στην Ελλάδα χορήγησε δάνεια και επιδοτήσεις επιτοκίου σε ΜμΕ για την προώθηση της επιχειρηματικότητας. Σύμφωνα με τους εθνικούς κανόνες, το μέσο δεν μπορεί να χρηματοδοτεί δραστηριότητες στον τομέα των ακινήτων, με την εξαίρεση των παραγωγικών επενδύσεων, ούτε να παρέχει έμμεση χρηματοδότηση σε “τελικό καταναλωτή” για ιδιωτική του χρήση.
Διαπιστώσαμε ότι ένας τελικός αποδέκτης είχε χρησιμοποιήσει το χρηματοδοτούμενο από την Ε.Ε. δάνειο για την αγορά ακινήτου με πισίνα. Το ακίνητο κατοικούνταν ήδη από τον κύριο μέτοχο του τελικού αποδέκτη, στον οποίο και εκμισθώθηκε στη συνέχεια με μίσθωμα χαμηλότερο από τις τιμές της αγοράς. Επιπλέον, πωλητής ήταν ο ενδιάμεσος χρηματοπιστωτικός οργανισμός που χορήγησε το δάνειο.
Ο ενδιάμεσος χρηματοπιστωτικός οργανισμός (εμπορική τράπεζα) ενέκρινε το δάνειο παρότι γνώριζε τόσο τα εν λόγω πραγματικά περιστατικά όσο και ότι δεν πληρούνταν οι προϋποθέσεις επιλεξιμότητας για στήριξη από την Ε.Ε. Η εκμίσθωση του ακινήτου στον κύριο μέτοχο του τελικού αποδέκτη δεν μπορεί να θεωρηθεί παραγωγική επένδυση. Επιπλέον, το δάνειο συνιστούσε αδικαιολόγητη, έμμεση χρηματοδοτική στήριξη προς τον μέτοχο».
Κατεστραμμένος εξοπλισμός σε δομές μεταναστών
Το Ελεγκτικό Συνέδριο έκανε έλεγχο σε μεταναστευτικό έργο (του ΤΑΜΕ, υπό επιμερισμένη διαχείριση στην Ελλάδα), το οποίο αφορούσε τη δημιουργία εγκαταστάσεων φιλοξενίας μεταναστών σε κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης στη χώρα. Αναφέρει πως «οι μέγιστες επιλέξιμες δαπάνες ανέρχονται σε 276 εκατ. ευρώ και το υπό εξέλιξη έργο υλοποιείται από την αρμόδια ελληνική Αρχή. Η πράξη που εξετάσαμε αφορούσε την τρίτη ενδιάμεση πληρωμή, ύψους 52,9 εκατ. ευρώ.
Τον Οκτώβριο του 2024 πραγματοποιήσαμε επιτόπιες επισκέψεις στις σχετικές εγκαταστάσεις στη Σάμο και την Κω. Διαπιστώσαμε ότι κατά τα δύο πρώτα χρόνια λειτουργίας των εγκαταστάσεων ο βασικός εξοπλισμός (π.χ., έπιπλα και διάφορα εξαρτήματα) είχε υποστεί σοβαρές ζημιές. Επιπλέον, σε όλες τις εγκαταστάσεις ο εξοπλισμός πυρόσβεσης είχε απομακρυνθεί από τις θέσεις όπου προβλεπόταν να τοποθετηθεί αρχικά κι έτσι η χρήση του να είναι δύσκολη σε περίπτωση ανάγκης».
Ενστάσεις της Κομισιόν για τα ορόσημα στον τομέα της ψυχικής υγείας
Το Ελεγκτικό Συνέδριο εντόπισε παραβίαση του κανονισμού που ορίζει πως τα μέτρα και οι δράσεις που σχετίζονται με ορόσημα και τιμές-στόχο που είχαν εκπληρωθεί στο παρελθόν δεν πρέπει να έχουν αναιρεθεί αν έχει γίνει η σχετική με αυτά πληρωμή στην ίδρυση και τη θέση σε πλήρη λειτουργία 50 μονάδων ψυχικής υγείας. Ωστόσο, καταγράφονται και οι ενστάσεις της Κομισιόν που δεν δέχονται πως υπάρχει πρόβλημα, αναδεικνύοντας και τις διαφορές μεταξύ των θεσμών.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο αναφέρει πως «εντοπίσαμε μία περίπτωση αναίρεσης τιμής-στόχου για την Ελλάδα που σχετίζεται με τη σύσταση και τη θέση σε πλήρη λειτουργία 50 μονάδων ψυχικής υγείας. Η εν λόγω τιμή-στόχος είχε συμπεριληφθεί στο τρίτο αίτημα πληρωμής της Ελλάδας». Διαπιστώθηκε ότι πέντε από τις 50 μονάδες δεν ήταν λειτουργικές, καθώς δεν ήταν στελεχωμένες με τον ελάχιστο αριθμό προσωπικού που απαιτείται, βάσει των κατευθυντήριων γραμμών του υπουργείου Υγείας.
Στο πλαίσιο επιτόπιας επίσκεψης «διαπιστώσαμε ότι κατά τον χρόνο καταβολής της τέταρτης πληρωμής προς την Ελλάδα ακόμα πέντε μονάδες δεν βρίσκονταν πλέον σε λειτουργία».
Πάντως, η Επιτροπή δεν συμφώνησε με το εν λόγω εύρημα και έκρινε ότι οι μονάδες πρέπει να διαθέτουν επαρκές προσωπικό για να χειρίζονται τον πραγματικό αριθμό ασθενών και ότι η Ελλάδα είχε επιτύχει ικανοποιητικά την τιμή-στόχο, λόγω της προσωρινής μείωσης του απασχολούμενου προσωπικού, το οποίο οι Αρχές έχουν παράσχει στοιχεία που αποδεικνύουν ότι έχουν αντικαταστήσει, διασφαλίζοντας ότι τα επίπεδα στελέχωσης είναι υψηλότερα.
SOS για το Ταμείο Ανάκαμψης για την αδυναμία απορρόφησης κονδυλίων
Η Ελλάδα είναι στη «μέση» της κατανομής των κρατών στο πεδίο της έλευσης των δόσεων των επιδοτήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης, με την πρώτη 5άδα να είναι η Γαλλία, Γερμανία, η Ιταλία, η Κροατία και η Ισπανία (47% του ποσού που αναλογεί είχε καταβληθεί στο τέλος του 2024).
Ωστόσο, γίνεται σαφές και από ξεχωριστό πόρισμα της Κομισιόν, που ανακοινώθηκε την Τετάρτη, πως η ανάγκη επιτάχυνσης για την Ελλάδα είναι πολύ μεγάλη λόγω της μεγάλης αξίας των έργων που απομένουν. Επίσης, στο ίδιο πόρισμα καταγράφεται και η αδυναμία να αντλήσει υπεραξία από τα εν λόγω κονδύλια.
Με βάση το Ελεγκτικό Συνέδριο, μόλις πέντε-κράτη μέλη έχουν απορροφήσει τουλάχιστον το 60%. Εξι άλλα κράτη-μέλη θα μπορούσαν να υπερβούν το κατώτατο όριο του 60%, αν τα αιτήματα πληρωμής που υπέβαλαν στα τέλη του 2024 εγκριθούν πλήρως.
Αναφορικά με τις δαπάνες, έως το τέλος του 2024 οι τελικοί αποδέκτες στην Ελλάδα είχαν πραγματοποιήσει δαπάνες που αντιπροσώπευαν το 39% αντίστοιχα των συνολικών ποσών που είχαν προγραμματιστεί στους εθνικούς προϋπολογισμούς τους για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις. Τα ποσοστά αυτά αντιπροσωπεύουν το 82% του συνολικού ποσού που έλαβαν.
Το ΕΣΠΑ που κλείνει
Για το ΕΣΠΑ της περιόδου 2014-2020, που τελείωσε το 2023, αναφέρεται πως έχει ποσοστό απορρόφησης 97%. Δηλαδή έφτασαν στην Αθήνα 32,43 δισ. ευρώ. Απομένει ένα ποσό 700 εκατ. ευρώ το οποίο λόγω αξίας προγράμματος είναι ένα από τα μεγαλύτερα ποσά που υπολείπονται προς είσπραξη. Η μεγαλύτερη υστέρηση καταγράφεται στην Ιταλία, με ποσοστό απορρόφησης 94,7% και υπόλοιπο προς είσπραξη 2,5 δισ. ευρώ.
Στο ΕΣΠΑ, που τώρα είναι σε εξέλιξη, το ποσοστό απορρόφησης φτάνει στο 11,8% ή έχουν εισρεύσει στην Ελλάδα 2,7 δισ. ευρώ, επί συνολικού προϋπολογισμού 19,8 δισ. ευρώ. Παρ’ όλα αυτά, η Ελλάδα είναι στην πρώτη 7άδα κρατών σε όρους πορείας υλοποίησης, καθώς γενικά η υστέρηση είναι σημαντική (κατά μέσο όρο 7%, απορρόφηση και κυρίως προκαταβολές), λόγω της έμφασης που δίνεται στο Ταμείο Ανάκαμψης σε όλα τα κράτη.
