Εξίσου ενδιαφέροντα στα επιστημονικά συνέδρια είναι τα παρασκήνια, όταν τα φώτα της αίθουσας χαμηλώσουν για το μεσημεριανό διάλειμμα ή για τη βραδινή διακοπή. Είναι τότε που οι γραβάτες λύνονται, τα βλέμματα χαλαρώνουν και ξεκινούν οι συζητήσεις πέρα από το αυστηρό επιστημονικό πρωτόκολλο.
Σε πρόσφατο συνέδριο στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας βρίσκομαι μεσημέρι με έναν πολύ καλό φίλο και γνωστό πανεπιστημιακό από το εξωτερικό να τρώμε μαζί. Η αλληλοεκτίμηση αλλά και το ότι έχει ο ένας κερδίσει την εμπιστοσύνη του άλλου μας οδηγούν γρήγορα σε συζήτηση ουσίας γύρω από την ελληνική κρίση.
Μου εξομολογείται: «Δεν κατανοώ γιατί στην πλέον κρίσιμη στιγμή που οφείλατε να είστε ενωμένοι επιδοθήκατε σε έναν διαγωνισμό τού ποιος θα κατηγορήσει πρώτος τον διπλανό του ως διεφθαρμένο. Τι καταφέρατε με αυτό; Απλώς να επιβεβαιώσετε τα στερεότυπα, να πολώσετε το κλίμα στο εσωτερικό της κοινωνίας, να δομήσετε συνθήκες κοινωνικού αυτοματισμού και να οδηγήσετε στο βλαβερό πολιτικό ριζοσπαστισμό μεγάλο μέρος της νεολαίας σας. Αν τώρα νομίζετε ότι υφίσταται πρόβλημα στον πυρήνα της ελληνικής κοινωνίας, περιμένετε να ενηλικιωθούν τα παιδιά της κρίσης, αυτά δηλαδή που σήμερα είναι στο πρώτο στάδιο της εφηβείας τους».
Η συζήτηση δεν είχε τίποτε το αισιόδοξο. Ο συνομιλητής μου, εξαιρετικά έμπειρος και με βαθιά γνώση της διεθνούς πολιτικής, δεν λαΐκιζε ούτε μεμψιμοιρούσε. Εκανε μια ορθολογική παρατήρηση ενός δεδομένου που αφορά το σήμερα αλλά και το αύριο αυτής εδώ της χώρας. Από την πρώτη ημέρα που ξεκίνησε αυτή η εφημερίδα γράφω διαρκώς ότι δεν γίνεται να επιστρέψουμε σε συνθήκες διεθνοπολιτικής κανονικότητας αν συνεχίσουμε να ξεσκίζουμε τις σάρκες μας με τα ίδια μας τα χέρια. Αν η ελληνική κοινωνία βρίσκει διαρκώς τον εαυτό της υπόλογο σε μια διαδικασία αυτοτιμωρίας, αν τα στερεότυπα που υφίστανται για τον «τεμπέλη, διεφθαρμένο Νότιο, που ζει με τις κοινοτικές επιχορηγήσεις» συνεχίσουν να υπάρχουν στον σημειολογικό ορίζοντα, αν το πολιτικό μας σύστημα δεν νιώσει την ανάγκη να στηρίξει το διάτρητο εθνικό κύρος και γόητρο σε διεθνές επίπεδο, αν η κοινωνία δεν παύσει να αναζητά διαρκώς μάγισσες για την πυρά, αν δεν κατανοήσουμε όλοι μας ότι αυτή η δομική διαίρεση στον συλλογικό μας πυρήνα, που τρέφεται με στερεότυπα και απλουστεύσεις, θρέφει τον λαϊκισμό και γεννά νέους Ροβεσπιέρους· προσωπικότητες που θεωρούν ότι μπορούν να λειτουργήσουν υπεράνω των θεσμών και βλέπουν στον εαυτό τους τη ναρκισσιστική αντανάκλαση του φορέα της κάθαρσης που θα έρθει μέσα από τον πόνο, την αδυσώπητη τιμωρία κατά πάντων και την ολιστική εξαθλίωση.
Πέρα από τις διαρκείς κατηγορίες, πέρα από την αχρείαστη αλλά και τόσο επικίνδυνη διαίρεση των Ελλήνων μεταξύ ιδιωτικών και δημοσίων υπαλλήλων, μεταξύ «παραγωγικών» και «μη παραγωγικών» – αλήθεια, φαντάζεστε μια κοινωνία μόνο με Σταχάνοβιτς και κανέναν Ελύτη, Καζαντζάκη, Τέτση, Θεοδωράκη ή Χορν; Δίχως φιλοσόφους ή μουσικούς, παρά μόνο τραπεζίτες; Πέρα από τη διαίρεση της κοινωνίας σε «διεφθαρμένους και μη», υφίσταται η ανάγκη να σηκωθούμε ξανά, να βγούμε από το τέλμα που μόνοι μας μπήκαμε υπό τις ιαχές των εγχώριων κηρύκων, οι οποίοι μας διαβεβαίωναν ότι όλα αυτά είναι «ευλογία», και να αρχίσουμε να ζούμε μια κανονική ζωή ξανά.
Τι είναι κανονικό στο πλαίσιο της εφαρμοσμένης πολιτικής; Να αποφασίζουμε για τον εαυτό μας, να αντιλαμβανόμαστε με καθαρό μυαλό τις διεθνείς εξελίξεις και να μετέχουμε στο διεθνές παίγνιο με όρους ενεργητικής συμβολής και όχι παθητικής παρατήρησης. Να παράγουμε ξανά πρωτογενές πλούτο, να δημιουργούμε ξανά ζωή και πολιτισμό, να σταματήσει η Ελλάδα να μοιάζει με καφκικό εφιάλτη. Με απλά λόγια, να ανακτήσουμε την εθνική μας κυριαρχία. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει πρώτα να γίνουμε ξανά μια οργανωμένη συλλογικότητα, δίχως ενοχικά σύνδρομα και μανίες καταδίωξης του διπλανού μας. Οχι γιατί δεν είναι απλώς ορθολογικό, αλλά γιατί είναι απαραίτητο για να ζήσουμε.
Σπύρος Ν. Λίτσας
