Το αόρατο χέρι της αγοράς, που λειτουργεί ως ο υπέρτατος ρυθμιστής των οικονομικοκοινωνικών δεδομένων, αποτελεί το ουτοπικό – μεταφυσικό κομμάτι του πολιτικού φιλελευθερισμού. Σε πραγματικές συνθήκες είτε το κράτος, μέσα από την έλλειψη θεσμών και ατροφίας των κοινωνικών ελεγκτικών μηχανισμών, μετεξελίσσεται σε κρατικιστικό Φρανκενστάιν είτε οικοδομεί ένα ισχυρό προφίλ λειτουργίας υπέρ των πολιτών του. Ασφαλώς στην όλη διαδικασία οι πολίτες διαδραματίζουν κομβικό ρόλο ως προς το ποια κατεύθυνση θα λάβει το κράτος, μέσω της ψήφου τους και της γενικότερης συμμετοχής τους στα κοινά.
Το ελληνικό κράτος από τη δημιουργία του μέχρι σήμερα έχει ακολουθήσει με εμμονή τον δρόμο του κρατικιστικού Φρανκενστάιν, με αποτέλεσμα την εδραίωση της αντιαναπτυξιακής παρεμβατικότητας στις οικονομικές δοσοληψίες των πολιτών, τον αδιέξοδο πουριτανισμό σε κοινωνικές εξελικτικές νόρμες και την ενίσχυση λογικών νεποτισμού και μετριοκρατίας σε κάθε έκφανση της δημόσιας ζωής, που όμοιά της δεν υφίσταται σε κανένα άλλο δυτικό κράτος.
Αποτελούν σημείο μελέτης και πηγή προβληματισμού η ατροφική ανάπτυξη των κρατικών δομών της ελληνικής Πολιτείας και η ταυτόχρονη επικράτηση κρατικιστικών μεθοδολογιών και αντιλήψεων που απορυθμίζουν την ενδοκρατική συνθήκη και εξασθενούν τη διεθνή παρουσία του κράτους. Ο κρατισμός κρατά την Ελλάδα και τους Ελληνες δέσμιους πεπερασμένων πεποιθήσεων και αντιλήψεων· ωτακουστές ετεροχρονισμένων ψιθύρων μιας παράστασης σκιών που κρατά αιώνες, δίχως να έχει πλέον να προσφέρει κάτι στο φιλοθεάμον κοινό.
Η παθογένεια του κρατισμού κρατά όλες τις δημιουργικές δυνάμεις του τόπου υπό ομηρεία, με αποτέλεσμα είτε αυτές να εντάσσονται στην υφιστάμενη κανονιστική απορύθμιση και να μην αποτελούν πλέον δημιουργική προοπτική είτε να αποδημούν από την Ελλάδα αναζητώντας έναν τόπο που θα αξιοποιεί θετικά τις δυνατότητές τους. Για να μπορέσει η Ελλάδα να περάσει στη φάση της επανοικοδόμησης, θα πρέπει οι δημιουργικές αυτές δυνάμεις να απελευθερωθούν από το ασφυκτικό αγκάλιασμα του κράτους Φρανκενστάιν και να τους δοθεί η ευκαιρία να δημιουργήσουν, να παράξουν και να χαράξουν μια κοινωνική, οικονομική και διεθνή πολιτική τροχιά, που θα διαφέρει ποιοτικά από τη μέχρι αδιέξοδη πορεία. Για να γίνει, βέβαια, κάτι τέτοιο εφικτό, θα πρέπει ως κοινωνία να ξεπεράσουμε τα ανέξοδα διλήμματα γύρω από το ποιοι είμαστε και πού πηγαίνουμε, να πιστέψουμε σε αυτό που μπορούμε να γίνουμε και όχι στο είδωλο που καταλήξαμε να θεωρούμε ανεκτό και που αντανακλά θολό μέσα από τον συλλογικό μας καθρέπτη έπειτα από αιώνες λανθασμένων επιλογών.
Σήμερα, η υπουργός Εμπορίου των ΗΠΑ Πένι Πρίτζκερ συναντάται με τον Ελληνα πρωθυπουργό, μια σημαντική συνάντηση, πέρα από κάθε αμφιβολία. Η κυρία Πρίτζκερ ήταν μια επιτυχημένη επιχειρηματίας πριν εισέλθει στον κόσμο της πολιτικής και μια από τις ερωτήσεις που θα άξιζε να της τεθεί είναι πώς ένας άξιος άνθρωπος πείθεται να ασχοληθεί με την πολιτική. Με άλλα λόγια, μια ιδιαίτερη χρήσιμη συμβουλή που θα μπορούσε να προσφέρει η Αμερικανίδα υπουργός στην ελληνική πλευρά είναι πώς θα καταφέρει η Πολιτεία μας να πείσει τους άξιους Ελληνες να ασχοληθούν με την πολιτική, ώστε να καταστούν κομβικοί παράγοντες της επόμενης ημέρας.
Μόνο έτσι ο κρατισμός μπορεί να εξαφανισθεί ως η σημαντικότερη παθογένεια του κράτους αυτού, με την απελευθέρωση των δημιουργικών δυνάμεων του τόπου και την ενθάρρυνσή τους να μετέχουν αποφασιστικά στον σχεδιασμό και την εφαρμογή λύσεων προοπτικής απέναντι στα σημερινά αδιέξοδα.
Η μετριοκρατία και ο νεποτισμός γεννούν τον κρατισμό. Η φύση όμως των πραγμάτων πιέζει προς κομβικές μεταβολές στον πυρήνα της λειτουργίας του κράτους. Αλάνθαστη πυξίδα, το δημοκρατικό πολίτευμα, η αγάπη προς την πατρίδα και η βαθιά πεποίθηση ότι το αύριο όλων μας είναι αποτέλεσμα της δημιουργικής χρήσης της συλλογικής διάνοιας υπέρ μιας κοινωνίας δημιουργικής, πρωτοπόρας, ανεκτικής και τολμηρής, που θα πιστεύει στον εαυτό της και θα αυτενεργεί ορθολογικά μέσα από το δόγμα «ένας για όλους και όλοι για έναν».
Σπύρος Ν. Λίτσας
