Είχαμε στο παρελθόν πνευματική ηγεσία που δεν χάρασσε πολιτικές μόνο μέσα από τις προσλαμβάνουσες της σήμερον, αλλά μέσα από τις αόρατες βουές της συνείδησής της που συμπύκνωναν το έθνος μέσα στον χώρο και τον χρόνο
Σας γράφω από την παγωμένη Σόφια. Την Παρασκευή το βράδυ παρακολουθήσαμε μαζί με φίλους στο εμβληματικό κτίριο της Εθνικής Οπερας και Μπαλέτου της βουλγαρικής πρωτεύουσας, που βρίσκεται στην οδό Alexander Dondukov, το μοναδικό έργο του κορυφαίου Γερμανού μουσουργού Ρίχαρντ Βάγκνερ «Τανχόιζερ» («Tannhäuser»). Γραμμένο το 1850.
Πρόκειται για μία δραματική ιστορία που μέσα σε μία πανδαισία κλασικής μουσικής περιγράφει καταρχάς τη μάχη του ιερού με το βέβηλο. Ο ήρωας του Γερμανού μουσουργού διχάζεται μεταξύ της ροπής του στις περιπέτειες και στην προσχώρησή του στο καλό, στην αγάπη και την πίστη με τη βοήθεια της Παναγίας. Μια δεύτερη ανάγνωση όμως των ευρύτερων νοημάτων του δράματος μας οδηγεί σε ένα διακύβευμα υψηλότερο: Στη μάχη μεταξύ των αισθήσεων και του πνεύματος. Μεταξύ της ύλης και της διανόησης. Μεταξύ του ιδιοτελούς και του ανιδιοτελούς. Του επίγειου και του μεταφυσικού. Εκείνου που ξεφεύγει από τα ανθρώπινα και μας καλεί να απλώσουμε το χέρι μας για να το φθάσουμε.
Συνηθίζω να κάνω «προβολές» στο παρόν και στο μέλλον όταν τα μηνύματα και τα νοήματα ενός καλλιτεχνικού έργου σαν αυτά του αριστουργήματος που είδαμε στην Εθνική Οπερα της Σόφιας υπερβαίνουν κατά πολύ μία ιστορία όπως αυτήν με τον ήρωα του Βάγκνερ που διχαζόταν μεταξύ του αισθησιασμού που είχε για την Αφροδίτη και της βαθιάς αγάπης που ένιωθε στην ψυχή του για την Ελισάβετ.
Ουσιαστικά πρόκειται για ένα από τα κεντρικά προβλήματα της εποχής μας. Μιας εποχής που αρέσκεται να καταναλώνει σκλαβωμένη παρά να διαλογίζεται ελευθερωμένη. Μιας εποχής το κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι ότι υποχωρεί η πνευματικότητα και κυριαρχεί ο υλισμός. Ο καπιταλισμός πολέμησε τον κομμουνισμό για να επικρατήσει, αλλά, όταν επικράτησε, υποτάχθηκε σε μεγάλο βαθμό σε αυτόν. Στην ύλη του.
Διαμαρτυρόμαστε, ψάχνουμε κάθε μέρα για το τι είναι αυτό που μας λείπει και αναζητούμε το καινούργιο. Και δεν διερωτηθήκαμε ότι κατά βάθος ψάχνουμε γιατί είναι σε έλλειψη μια πνευματική ηγεσία που να βάζει πριν απ’ όλα το άυλο πάνω από το υλικό. Οπου άυλο είναι αυτό που δεν μπορούμε να αγγίξουμε με τις αισθήσεις μας αλλά με την καρδιά μας και με τη σκέψη μας. Πέρα από το «θνητό» και το προσωρινό της καθημερινότητας. Οπου άυλο είναι η έννοια των πνευματικών συνόρων του ανθρώπου. Οπου άυλο είναι η έννοια της πίστης στο ανθρώπινο κεφάλαιο της παράδοσης, των γραμμάτων και του πολιτισμού μας. Οπου άυλο είναι η προστασία των πνευματικών φάρων της Ορθοδοξίας μας, όπως είναι η Αγία Σοφία, η Μονή Σινά, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, οι ιστορικοί ναοί μας, τα μοναστήρια μας.
Το μεγαλείο δεν μπορείς ούτε να το ακούσεις ούτε να το γευθείς ούτε να το οσφρανθείς ούτε να το αγγίξεις. Μπορείς όμως να κλείσεις τα μάτια σου και να το ονειρευτείς.
Και για να συμβεί αυτό πρέπει να αρχίσουμε να κοιτάμε μέσα μας τώρα που τελειώνουν οι απαντήσεις έξω μας.
Είχαμε στο παρελθόν πνευματική ηγεσία που δεν χάρασσε πολιτικές μόνο μέσα από τις προσλαμβάνουσες της σήμερον, αλλά μέσα από τις αόρατες βουές της συνείδησής της που συμπύκνωναν το έθνος μέσα στον χώρο και τον χρόνο. Που το ανύψωναν με ιδέες πέρα από τη μίζερη ύλη της καθημερινότητας. Είχαμε έναν Ελευθέριο Βενιζέλο, με τα καλά του και με τα άσχημά του, που μετέφραζε όμως τον Θουκυδίδη από το πρωτότυπο. Και έδινε σχήμα στην πολιτική του μέσα από τη σκέψη των ληξιάρχων του έθνους μας. Είχαμε έναν Κωνσταντίνο Καραμανλή ο οποίος καθοδηγείτο από την αρετή και τις ηθικές αρχές των αρχαίων Ελλήνων, τους οποίους τακτικά επικαλείτο. Είχαμε έναν Παναγιώτη Κανελλόπουλο ο οποίος έγραψε τη μοναδική Ιστορία του ευρωπαϊκού πνεύματος. Είχαμε έναν Κωνσταντίνου Τσάτσο ο οποίος, φαίνεται στη «Λογοδοσία» του, ήταν μέγεθος αδιανόητης ακτινοβολίας και διαμετρήματος.
Είχαμε έναν Χατζιδάκη που ζήτησε από τον Γκάτσο να του γράψει κάτι εθνικό για τον «Τσάμικό» του κι εκείνος κατέβασε από τα εικονίσματα τον Νικηφόρο, τον Διγενή, τον υιό της Αννας Κομνηνής. Είχαμε έναν Θεοδωράκη και έναν Ελύτη που έγραψαν για τον Ηλιο της Δικαιοσύνης, τον «νοητό» και τη Μυρσίνη τη «δοξαστική». Ολοι αυτοί οι άνθρωποι μπόρεσαν να ενώσουν τα μικρά όνειρα των Ελλήνων και να τα κάνουν κατά περιόδους ένα μεγάλο όνειρο γιατί είχαν την Ελλάδα μέσα τους ως μια γοητευτικά αφηρημένη έννοια στην οποία έδιναν πρόσωπο και όχι σαν αναλώσιμο για τα αζήτητα. Γιατί, όπως και στον «Τανχόιζερ», μέσα τους το πνεύμα επικυριαρχούσε της ύλης. Το συλλογικό και το εθνικό επικρατούσαν ως ιδανικά του υλικού και του ατομικού.
Αν γυρίσουμε και κοιτάξουμε γύρω μας σήμερα, τι θα ανακαλύψουμε ότι εισπράττουμε από την πολιτική μας τάξη; Υλη, πολλή ύλη, και ελάχιστο πνεύμα. Ακουγα προχθές κάποιον μεγαλόσχημο να λέει ότι το Δημογραφικό είναι διεθνές θέμα, δεν είναι μόνο δικό μας. Δεν σκεφτόταν ότι η συνέχεια του έθνους μας ως πνευματικού συνόλου που φέρει μια κληρονομιά αξιών είναι αποκλειστικά δικό μας θέμα, το τι κάνουν οι άλλοι είναι δική τους υπόθεση. Και ότι δεν είναι τεχνοκρατικό θέμα η διατήρηση του ελληνικού πνεύματος μέσα στον χρόνο αλλά βαθιά ταυτοτικό. Εδώ δεν μιλάμε για αριθμούς γεννήσεων, αλλά για γενιές Ελλήνων.
Μελέτησα όταν επέστρεψα από την Οπερα στο ξενοδοχείο την τρέχουσα ελληνική ειδησεογραφία και τι είχε; Επιστροφή ενοικίων με τη μορφή επιδομάτων. Επιστροφή επιδομάτων με τη μορφή αγροτικών επιδοτήσεων. 250 ευρώ επίδομα στους συνταξιούχους. Παροχές γενικώς. Και ως ιδεολογία της εποχής να κυκλοφορεί και να λανσάρεται η Τεχνητή Νοημοσύνη. Δηλαδή η παραίτηση του ανθρώπου από την ευφυΐα του. Και η αντικατάστασή της με ρομπότ που αξιοποιούν την ανθρώπινη ευφυΐα του παρελθόντος όπως αυτή είναι εγγεγραμμένη στον ιστό για να λύνουν, αν μπορούν, προβλήματα του μέλλοντος.
Λεφτά, λεφτά, λεφτά, επιδόματα, επιδόματα, επιδόματα, παροχές, παροχές, παροχές, ύλη, ύλη, ύλη. Από μία άποψη, όπως το σχολιάζει ένας φίλος μου, όλο αυτό που ζούμε είναι ένας κακός κομμουνισμός. Αυτό έχουμε σήμερα στην πατρίδα μας: κλειστό πολίτμπιρο πολιτικών και επιχειρηματιών που νέμονται τον πλούτο με τον νου τους στην επόμενη ανήθικη συμφωνία και αναδιανομή της φτώχειας μέσω επιδομάτων και λοιπών παροχών. Χωρίς σεβασμό στον άνθρωπο.
Ενα διαρκές κυνήγι του εφήμερου που προωθεί την απληστία και την πρόσκαιρη ηδονοθηρία και απαγορεύει την ελεύθερη σκέψη. Ρίξτε μια ματιά στον δημόσιο χώρο: Σκουπίδια προς ανακύκλωση κυκλοφορούν κατά βάση.
Προφανώς και η αποστολή της πολιτικής είναι να βελτιώνει τη ζωή των ανθρώπων, αλλά αυτό μέσα σε ένα ευρύτερο πνευματικό πλαίσιο ιδεών που ανυψώνει τον πολίτη και, όταν τον στηρίζει, δεν τον θεωρεί υπήκοο και επαίτη. Που δεν στήνει ως παράγκα ένα κράτος πατερούλη για να τον έχει πάντοτε όμηρο στην εξίσωση ψήφος – εξουσία. Που δεν προπαγανδίζει την ημιμάθεια του διαδικτύου για να τον εγκλωβίζει και δεν τον απομακρύνει από τα βιβλία και την ανάγνωση για να τον αφήνει στα μαύρα σκοτάδια.
Αν ο κόσμος μας προορίζεται μόνο για να καταναλώνει και για να είναι δούλος της ύλης, τότε από ένα σημείο και μετά ποια είναι η διαφορά των αλόγων από τα έλλογα; Των ανθρώπων από τα ζώα;
Υποστηρίζουμε λοιπόν ότι, αν υπάρχει μια νέα διαχωριστική γραμμή, είναι ακριβώς αυτή. Η πρωτοπορία της ανθρώπινης σκέψης πέρα από τα όρια των αισθήσεων και η μετατροπή της σε μεγάλο πολιτικό, φιλοσοφικό και ιδεολογικό ρεύμα διά του παραδείγματος.
Αν δεν καταφέρουμε να μετακινηθούμε απ’ αυτό για να ζήσουμε ως ελεύθερες ψυχές, είμαστε καταδικασμένοι να ζήσουμε σε κοινωνίες που υποκρίνονται τις πολιτισμένες ενώ είναι υποταγμένες στο χρήμα, στη διαφθορά, στις μαφίες, πολιτικές και οικονομικές, σε μια πατρίδα όπου πολεμιούνται η δημιουργία και η έμπνευση.
Ο Ελληνισμός μεγαλούργησε με τις σκέψεις που είχαν στο μυαλό τους οι Ελληνες και με τον οικουμενικό ανθρωπισμό τους και όχι με τα επιδόματα του ελέους ή τα κλεμμένα ευρώ που είχαν στις τσέπες τους.
