Η σκιά των αιματηρών ταραχών που ακολούθησαν τις προεδρικές εκλογές στο Ιράν το 2009 πέφτει ακόμη βαριά πάνω από τη χώρα. Τα βίντεο των συγκρούσεων, των συλλήψεων αλλά και της δολοφονίας διαδηλωτών που κυκλοφόρησαν στο διαδίκτυο αποκάλυψαν τότε το μέγεθος της οργής του ιρανικού λαού αλλά και των συγκρούσεων στην αρένα της πολιτικής σκηνής. Οι κάλπες στο Ιράν ανοίγουν και πάλι στις 14 Ιουνίου. Ακόμη και σήμερα όμως εκατοντάδες ακτιβιστές και ηγέτες της αντιπολίτευσης παραμένουν φυλακισμένοι ή σε κατ’ οίκον περιορισμό. Η Τεχεράνη είναι μια αστυνομοκρατούμενη πόλη και βαθιά διχασμένη. Η πρωτεύουσα παραμένει το επίκεντρο των εξελίξεων, η ανησυχία ωστόσο είναι έκδηλη σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας. Οι Ιρανοί είναι διχασμένοι ανάμεσα σε αυτούς που ανήκουν στην «αυλή» του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, στους ανθρώπους που υποστηρίζουν μια ήπια αλλαγή και σε αυτούς που θα ήθελαν μια σαρωτική μεταρρύθμιση. Από τους τελευταίους, χιλιάδες βρίσκονται στις φυλακές.
Ο αποκλεισμός από τις λίστες των υποψηφίων του πρώην προέδρου Ακμπάρ Χασεμί Ραφσατζανί και του Εσφαντιάρ Ραχίμ Μασαΐ, του ανθρώπου τον οποίον προτιμούσε για διάδοχό του ο απερχόμενος πρόεδρος του Ιράν Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, ανάβει και πάλι τη σπίθα της σύγκρουσης με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Ο Ραφσατζανί δεν είναι μεταρρυθμιστής. Κάθε άλλο. Ανήκει στον στενό κύκλο των ευνοούμενων του πρώην ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Χομεϊνί, του ανθρώπου που επέβαλε το σημερινό θεοκρατικό καθεστώς. Ο Ραφσατζανί άσκησε έντονη κριτική απέναντι στην ανώτατη κρατική και θρησκευτική ηγεσία του Ιράν. «Δεν νομίζω ότι θα μπορούσαν να είχαν διαχειριστεί τη χώρα χειρότερα» δήλωσε ο Ιρανός πρώην πρόεδρος, όπως αναφέρεται στη φιλική προς την ιρανική αντιπολίτευση ιστοσελίδα Kaleme. Ο πρώην πρόεδρος της χώρας κατηγόρησε την ηγεσία για ανικανότητα και άγνοια.
Το Ανώτατο Εποπτικό Συμβούλιο του Ιράν ενέκρινε μόνον οκτώ υποψηφιότητες για τις εκλογές της 14ης Ιουνίου. Ολοι οι εγκριθέντες υποψήφιοι θεωρούνται υπερσυντηρητικοί, ενώ το συμβούλιο αποτελείται από θεολόγους και δικαστές και αναφέρεται απευθείας στον ανώτατο ηγέτη της χώρας. «Δεν θα ήθελα να πέσω στην παγίδα της προπαγάνδας και των επιθέσεών τους, ωστόσο η άγνοιά τους είναι ανησυχητική» ανέφερε ο Ραφσατζανί σε συνάντησή του με υποστηρικτές του. «Δεν κατανοούν τι κάνουν» πρόσθεσε. Ο Ραφσατζανί, ο οποίος διετέλεσε πρόεδρος μεταξύ του 1989 και του 1997, ξαναμπήκε την τελευταία στιγμή στην προεκλογική κούρσα. Ο 78χρονος πολιτικός σημείωσε ότι δεν πρόκειται να αμφισβητήσει τον αποκλεισμό του από τις εκλογές.
Ο δεύτερος υποψήφιος που αποκλείστηκε είναι ο Εσφαντιάρ Ραχίμ Μασαΐ, ευνοούμενος του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Ο αποκλεισμός του ίδιου και του Ραφσατζανί αποτελεί, κατά τους αναλυτές, ένα ηχηρό μήνυμα του Χαμενεΐ ότι δεν θα ανεχτεί καμία υποβάθμιση της εξουσίας του και ότι είναι αποφασισμένος να αποφύγει τις προστριβές που χαρακτήρισαν τη σχέση του με προηγούμενους προέδρους, ειδικά με τον Αχμαντινετζάντ. Και αυτό ενώ ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν είχε υποστηρίξει το 2009 την εκλογή του Αχμαντινετζάντ. Τι άλλαξε; Ο τελευταίος θέλησε να υπονομεύσει τον Χαμενεΐ, προωθώντας τη δική του εθνικιστική ατζέντα. Οσο όμως μεγάλωνε το χάσμα ανάμεσά τους τόσο μειωνόταν και η λαϊκή υποστήριξη προς τον Αχμαντινετζάντ. Ο Αχμαντινετζάντ είχε απειλήσει ότι σε περίπτωση απόρριψης της υποψηφιότητας του ευνοούμενού του θα προχωρούσε σε αποκαλύψεις με τα «βρώμικα μυστικά» των αντιπάλων του. Ο Μασαΐ ανήκει στη γενιά των εθνικιστών πολιτικών που βάζει πρώτο το Ιράν και δεύτερο το Ισλάμ. Το πρόβλημα όμως δεν είναι η ιδεολογία, αλλά η ανοικτή σύγκρουση που είχε ο Αχμαντινετζάντ με τον θρησκευτικό ηγέτη κατά την τελευταία του θητεία.
Ο Αχμαντινετζάντ δεν είναι ο πρώτος ανώτατος αξιωματούχος του Ιράν που τολμάει να αμφισβητήσει τον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη: ο μεγάλος Αγιατολάχ Χοσέιν Αλί Μονταζερί θα είχε γίνει ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης αν δεν είχε συγκρουστεί με τον ιδρυτή της ισλαμικής δημοκρατίας, τον αγιατολάχ Χομεϊνί, λίγους μήνες πριν από τον θάνατο του δεύτερου. Ο Μονταζερί θεωρούνταν μια από τις πλέον ισχυρές θρησκευτικές προσωπικότητες στην πρώτη δεκαετία της ισλαμικής δημοκρατίας, αλλά σταδιακά άρχισε να αμφισβητεί τη σκληρή ηγετική γραμμή μέχρι τον θάνατό του το 2009. Χωρίς να έχει τίποτα να χάσει, ο Αχμαντινετζάντ θα μπορούσε να αποφασίσει να αποσταθεροποιήσει την ισλαμική δημοκρατία αν το θεωρούσε απαραίτητο για να επιβιώσει πολιτικά.
Η αγωνία για τα πυρηνικά
Ο διχασμός που εδώ και καιρό παραλύει την πολιτική ζωή στο Ιράν θα συνεχίσει να υπάρχει και μετά τις εκλογές. Ωστόσο, μια κυβερνητική αδράνεια στο πυρηνικό πρόγραμμα μπορεί να έχει καταλυτικές συνέπειες. Η έλλειψη μιας ισχυρής κυβέρνησης, ικανής να χαράξει ομόφωνα γραμμή στο ζήτημα αυτό, θα καθιστούσε αδύνατο ακόμη και για τον Χαμενεΐ να κάνει οποιαδήποτε άλλη επιλογή πέραν της διπλωματικής απομόνωσης από τη Δύση. Την ίδια ώρα η Ε.Ε. εκφράζει την ανησυχία της για την αυξημένη δραστηριότητα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, όπως αναφέρεται στη σχετική έκθεση του ΔΟΑΕ. «Η έκθεση θέτει υπό περαιτέρω αμφισβήτηση τον αποκλειστικά ειρηνικό χαρακτήρα του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν» αναφέρεται στην ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη από το γραφείο Τύπου της επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάθριν Αστον.
Στη φυλακή 2.600 αντιφρονούντες και σε κατ’ οίκον περιορισμό η αντιπολίτευση
Σύμφωνα με τον «Guardian», 2.600 φυλακισμένοι συνείδησης σαπίζουν στις ιρανικές φυλακές, μεταξύ αυτών εκατοντάδες φοιτητές, δικηγόροι, συγγραφείς, καλλιτέχνες, πρώην πολιτικοί και μέλη των εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων της χώρας. Αν και οι ηγέτες του αντιπολιτευόμενου Πράσινου Κινήματος εξακολουθούν να είναι σε κατ’ οίκον περιορισμό, συνεχίζουν να κάνουν δηλώσεις στους υποστηρικτές τους. Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, ο πληθυσμός έχει αγανακτήσει. Σχεδόν τα 2/3 των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι προτιμούσαν να σταματήσει το πυρηνικό πρόγραμμα με αντάλλαγμα τον τερματισμό των κυρώσεων. Η δημοσκόπηση όμως γρήγορα εξαφανίστηκε από το διαδίκτυο, καθώς θεωρήθηκε απειλή από την κυβέρνηση, από τους κληρικούς και από τους Φρουρούς της Επανάστασης. Οι μεγάλες ελλείψεις, ακόμη και σε τρόφιμα σε κάποιες περιπτώσεις, σε περιοχές του Ιράν, εξαιτίας των κυρώσεων, αποτελούν κοινό μυστικό… Το ίδιο και το γεγονός ότι τα οφέλη από το πετρέλαιο ποτέ δεν έφτασαν στα σπίτια των Ιρανών πολιτών, παρά μόνο στο στενό περιβάλλον των ισχυρών προσωπικοτήτων της πολιτικής και της θρησκευτικής ζωής του τόπου.
«Οι εκλογές της 14ης Ιουνίου θα σηματοδοτήσουν μια σημαντική αλλαγή στην πολιτική ιστορία του Ιράν» επισημαίνει σε ανάλυσή του το Stratfor. Από την ανάληψη της εξουσίας του, το 1989, ο αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ ήταν το «άγρυπνο μάτι» μια σειράς εκλογικών διαδικασιών που με μεγάλη προσοχή ζύγιζαν τα συγκρουόμενα συμφέροντα των πραγματιστών συντηρητικών, όπως ο Ραφσατζανί, και των μεταρρυθμιστών, όπως ο Μοχάμαντ Χαταμί. Ο Αχμαντινετζάντ ήταν ουσιαστικά ο πρώτος μη κληρικός πρόεδρος των τελευταίων 40 ετών που προσπάθησε να υπονομεύσει το στρατόπεδο των κληρικών αντιπάλων του. Το Ιράν παραμένει διχασμένο και μάλιστα σε μια κρίσιμη περίοδο τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Οποιος και αν είναι ο επόμενος πρόεδρος ένα είναι βέβαιο, ότι θα πρέπει να διαχειριστεί τις ίδιες προκλήσεις, της διαιρεμένης πολιτικής αρένας και των αυξανόμενων οικονομικών πιέσεων.
Μ.Η.Τ. 232120