Η αντιμετώπιση του προβλήματος της καθυστέρησης στην απονομή της Δικαιοσύνης είναι η βασική προτεραιότητα του υπουργού Χαράλαμπου Αθανασίου, ο οποίος με μία σειρά αλλαγών και νομοθετικών πρωτοβουλιών επιχειρεί να δώσει λύση στο χρονίζον πρόβλημα της αρνησιδικίας. Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης ευελπιστεί το νέο δικαστικό έτος, που αρχίζει στις 17 Σεπτεμβρίου, να αποτελέσει το σημείο εκκίνησης για σημαντικές αλλαγές στον χώρο της Δικαιοσύνης.
Πρόσφατα, στο πλαίσιο των διαρθρωτικών αλλαγών που επιχειρούνται, ο κ. Αθανασίου προώθησε για νομοτεχνική επεξεργασία στο Συμβούλιο της Επικρατείας Προεδρικά Διατάγματα με τα οποία υλοποιείται η χρήση των σύγχρονων μέσων της τεχνολογίας στην υπηρεσία της Δικαιοσύνης, με την καθιέρωση των τηλεδικών και της ηλεκτρονικής κατάθεσης προτάσεων και αποδεικτικών μέσων. Σε πρώτη φάση η χρήση των νέων μέσων θα αρχίσει να «τρέχει» στα πολιτικά δικαστήρια. Στόχος όμως του υπουργείου είναι στο μέλλον να αποτελεί πραγματικότητα για όλο το φάσμα της Δικαιοσύνης.
Παράλληλα, αρκετές νομοθετικές πρωτοβουλίες αναμένεται το προσεχές διάστημα να πάρουν τον δρόμο για τη Βουλή, προκειμένου να αντιμετωπιστούν προβλήματα, όπως ο υπερπληθυσμός των φυλακών, με την καθιέρωση του συστήματος γεωεντοπισμού κρατουμένων, γνωστού και ως «βραχιολάκι». Στα σκαριά βρίσκεται και ο νέος Κώδικας περί Δικηγόρων, ο οποίος, αναθεωρημένος, πρόκειται κι αυτός να οδεύσει προς ψήφιση στη Βουλή, λύνοντας ζητήματα τα οποία αποτελούν και από τα προαπαιτούμενα της τρόικας στον χώρο της Δικαιοσύνης. Μέσα στις προτεραιότητες του υπουργείου είναι και η ψήφιση του «ενεχύρου», προκειμένου να μπουν χρήματα στα κρατικά ταμεία από όσους επιθυμούν να επιστρέψουν στο Δημόσιο τα ποσά που καταχράστηκαν, πετυχαίνοντας ευνοϊκή ποινική μεταχείριση.
Η τεχνολογία θα μπει στην υπηρεσία της Δικαιοσύνης από το νέο δικαστικό έτος, καθώς με σχέδια Προεδρικών Διαταγμάτων που κατατέθηκαν από τον υπουργό Χαράλαμπο Αθανασίου στο Συμβούλιο της Επικρατείας καθιερώνονται οι τηλεδίκες και η ηλεκτρονική κατάθεση προτάσεων και αποδεικτικών μέσων στα πολιτικά δικαστήρια.
Πλέον με τις νέες ρυθμίσεις δεν θα είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία όλων των παραγόντων στην ίδια δικαστική αίθουσα. Αντίθετα, τα σύγχρονα μέσα της τεχνολογίας θα την αντικαταστήσουν, κάνοντας πραγματικότητα ένα όνειρο πολλών ετών, με την καθιέρωση της τηλεσυνεδρίασης, της τηλεκατάθεσης και της εικονοτηλεδιάσκεψης.
Ετσι, η ακροαματική διαδικασία (με τη βοήθεια της τεχνολογίας) θα επιτρέπει τη διεξαγωγή της εξέτασης από το δικαστήριο και της συμμετοχής στη συζήτηση προσώπων τα οποία βρίσκονται εκτός της δικαστικής αίθουσας. Η εικόνα και ο ήχος θα μεταδίδονται σε πραγματικό χρόνο και σε όσους δεν θα παρευρίσκονται στην αίθουσα του δικαστηρίου, οι οποίοι θα μπορούν να βλέπουν, να ακούν και να επικοινωνούν με εκείνους που βρίσκονται στο δικαστήριο και αντίστροφα. Πρόσωπα που δεν παρευρίσκονται στη δικαστική αίθουσα αλλά θα μπορούν να συμμετέχουν στη διαδικασία είναι, σύμφωνα με το Π.Δ., οι διάδικοι, οι πληρεξούσιοι δικηγόροι, οι μάρτυρες, οι πραγματογνώμονες και οι διερμηνείς ή άλλοι που ορίστηκαν από το δικαστήριο να βοηθούν τους μάρτυρες ή την όλη διαδικασία.
Βασική προϋπόθεση για την πραγματοποίηση της τηλεδίκης θα είναι η δικαστική αίθουσα στην οποία θα γίνει η συνεδρίαση να είναι εξοπλισμένη με σύγχρονο ηλεκτρονικό και άλλο υποστηρικτικό εξοπλισμό, ο οποίος θα επιτρέπει τη λήψη και τη μετάδοση εικόνας και ήχου σε πραγματικό χρόνο, χωρίς να αλλοιώνει τα πρόσωπα και τα αντικείμενα.
Ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός θα αποτελείται από κάμερες υψηλής ευκρίνειας και γωνίας λήψης, μικρόφωνα υψηλής ευαισθησίας, καθώς και οθόνες μεγάλων διαστάσεων υψηλής ευκρίνειας και μεγάλης γωνίας θέασης.
Τα έγγραφα που απαιτούνται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας μπορεί (εφόσον αυτό είναι τεχνικώς δυνατό) να παρουσιάζονται με τη χρησιμοποίηση χωριστής μηχανής εικονοληψίας εγγράφων. Σε περίπτωση που δεν διατίθεται τέτοιος εξοπλισμός, οι δικαστικές αίθουσες πρέπει να διαθέτουν fax.
Η συζήτηση στην τηλεοπτική συνεδρίαση διεξάγεται κατά τις διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, ενώ ο δικαστής ορίζει τον αριθμό των προσώπων που μπορούν να παρευρίσκονται στις αίθουσες, διευθύνει τη συζήτηση, καθοδηγεί και δίνει τις απαραίτητες κατευθύνσεις στα παρευρισκόμενα και στις δύο αίθουσες πρόσωπα.
Κάθε μέλος του δικαστηρίου ή παράγοντας της δίκης έχει δικαίωμα να απευθύνει ερωτήσεις στους διαδίκους, στους μάρτυρες και τους πραγματογνώμονες που παρίστανται.
Μετά την ολοκλήρωση της τηλεοπτικής συνεδρίασης υπογράφονται τα σχετικά πρακτικά, τα οποία αναφέρουν την ημερομηνία και τον τόπο της εξέτασης, την ταυτότητα των παρασταθέντων ή εξετασθέντων προσώπων, την ταυτότητα και την ιδιότητα αυτών που παρευρέθησαν, την όρκιση, καθώς και τις τεχνικές συνθήκες υπό τις οποίες πραγματοποιήθηκε η εξέταση.
Πιστοποίηση της υπογραφής μέσω της τεχνολογίας
Με στόχο την εξοικονόμηση χρόνου και τη διευκόλυνση του έργου των δικηγόρων, δικαστικών υπαλλήλων και δικαστών, κατατέθηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας από τον υπουργό Δικαιοσύνης Χαράλαμπο Αθανασίου δεύτερο σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος, όπου καθορίζονται οι προϋποθέσεις και η διαδικασία της ηλεκτρονικής κατάθεσης εγγράφων (προτάσεις και αποδεικτικά μέσα) στα πολιτικά δικαστήρια.
Οπως προβλέπεται στο Π.Δ., η κατάθεση θα υλοποιείται μέσω του ενιαίου πληροφοριακού συστήματος των δικηγορικών συλλόγων και με τη χρήση της ηλεκτρονικής υπογραφής.
Ο δικηγόρος θα εισέρχεται στο ηλεκτρονικό σύστημα και, αφού θα «αναγνωρίζεται» η ταυτότητά του, θα επιλέγει το αρμόδιο δικαστήριο και το είδος της κατάθεσης του δικογράφου που θέλει να κάνει και την υπόθεση που αφορούν οι προτάσεις.
Στη συνέχεια ακολουθεί η διαδικασία πληρωμής του γραμματίου προείσπραξης, που και αυτή γίνεται ηλεκτρονικά μέσω της συνεργαζόμενης με τους δικηγορικούς συλλόγους τράπεζας. Τα στοιχεία του δικηγόρου (αριθμός μητρώου, ονοματεπώνυμο, διεύθυνση γραφείου, ηλεκτρονική διεύθυνση, κωδικός συναλλαγής κ.λπ.) διαβιβάζονται από το ηλεκτρονικό σύστημα στο δικαστήριο που θέλει ο δικηγόρος, και αυτομάτως ανοίγει η σελίδα με συμπληρωμένα τα στοιχεία του, ενώ παράλληλα υπογράφει ηλεκτρονικά.
Το δικαστήριο ελέγχει την ηλεκτρονική υπογραφή, συνδέει τις προτάσεις με την εκκρεμή υπόθεση και στη συνέχεια αποστέλλει στον δικηγόρο ηλεκτρονικά όλα τα απαραίτητα έγγραφα και τα αποδεικτικά κατάθεσης. Εάν προκληθεί τεχνικό σφάλμα κατά τη ροή της ηλεκτρονικής κατάθεσης δικογράφου, το σύστημα ενημερώνει αυτόματα τον δικηγόρο ότι δεν είναι αποδεκτή η ολοκλήρωση της διαδικασίας και πρέπει να την επιχειρήσει εκ νέου. Τα δικαστήρια τηρούν ηλεκτρονικό αρχείο των προτάσεων και των αποδεικτικών μέσων που κατατίθενται.
Και υπερσύγχρονο σύστημα εντοπισμού για τους καταδίκους
Με το βλέμμα στην αποσυμφόρηση των σωφρονιστικών καταστημάτων, τις ερχόμενες ημέρες προωθείται στη Βουλή και το σχέδιο νόμου για την καθιέρωση του συστήματος γεωεντοπισμού των υποδίκων και καταδίκων, γνωστού και ως «βραχιολάκι».
Με την εφαρμογή του νέου αυτού μέτρου θα δοθεί η δυνατότητα σε όσους έχουν καταδικαστεί και βρίσκονται στις φυλακές να απολύονται με τον όρο της ηλεκτρονικής παρακολούθησης. Η αίτηση για απόλυση εξετάζεται από το αρμόδιο δικαστικό συμβούλιο, ενώ το μέτρο θα μπορεί να εφαρμοστεί και για ανηλίκους, καθώς και στις περιπτώσεις χορήγησης αδειών από τα σωφρονιστικά καταστήματα.
Το ποιος θα μπορεί να υποβάλει αίτηση για να ενταχθεί στο καθεστώς της υφ’ όρων απόλυσης με «βραχιολάκι» θα εξαρτάται και από το ποιο αδίκημα έχει τελέσει αλλά και από το πόσο χρονικό διάστημα έχει παραμείνει στις φυλακές. Σε πρώτη φάση το υπουργείο Δικαιοσύνης υπολογίζει ότι θα κατατεθούν περίπου 2.500 αιτήσεις εγκλείστων στις φυλακές.
Στο σχέδιο νόμου που πρόκειται να κατατεθεί στη Βουλή θα προβλέπεται, σύμφωνα με πληροφορίες, ότι δεν θα μπορούν να αποφυλακιστούν με «βραχιολάκι» κρατούμενοι, υπόδικοι και κατάδικοι για σεξουαλικά εγκλήματα, βιασμούς, ανθρωποκτονίες που διαπράχθηκαν με ιδιαίτερη σκληρότητα, εγκλήματα που διώκονται με βάση τον αντιτρομοκρατικό νόμο ή τη νομοθεσία για το οργανωμένο έγκλημα. Αντίθετα, δεν εξαιρούνται οι καταχραστές του Δημοσίου και τα οικονομικά εγκλήματα.
Το «βραχιολάκι» θα λειτουργεί και ως εναλλακτική λύση σε περιπτώσεις προσωρινής κράτησης. Ανακριτής και εισαγγελέας, εφόσον συντρέχουν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, θα μπορούν, αντί προφυλάκισης, να επιβάλλουν τον περιοριστικό όρο του κατ’ οίκον περιορισμού με ηλεκτρονική επιτήρηση, εφόσον ο κατηγορούμενος διώκεται για κακούργημα, έχει γνωστή διαμονή στη χώρα και έχει κάνει προπαρασκευαστικές ενέργειες για να διευκολύνει τη φυγή του, αλλά κρίνεται ότι, αν αφεθεί ελεύθερος με άλλους περιοριστικούς όρους, είναι πολύ πιθανό να διαπράξει και άλλα εγκλήματα.
Κομβικό σημείο πάντως, που θα κρίνει κατά πολύ την εφαρμογή του μέτρου, είναι το κόστος για την εφαρμογή του συστήματος, το οποίο ανέρχεται στα 1.500 ευρώ και πιθανότητα θα βαρύνει τον ίδιο τον κρατούμενο, εκτός από τις περιπτώσεις όπου θα κριθεί από τις δικαστικές Αρχές ότι βρίσκεται σε οικονομική αδυναμία.
Προνόμια για όσους επιστρέφουν χρήματα
Ενα κενό στο νομοθετικό πλαίσιο, που μπορεί να γεμίσει τον κρατικό κορβανά με χρήματα, θα καλύψει η ρύθμιση του υπουργείου Δικαιοσύνης για την καθιέρωση του «ενεχύρου». Με απλά λόγια, αυτό που προβλέπεται είναι όσοι καταχραστές του Δημοσίου επιστρέφουν στο σύνολό τους τα χρήματα που φέρεται ότι ιδιοποιήθηκαν θα επιτυγχάνουν ευνοϊκή ποινική μεταχείριση.
Κομβικό ζήτημα ωστόσο αποτελεί ποια αδικήματα θα ενταχθούν σε αυτές τις διατάξεις, καθώς η ρύθμιση που είχε εκπονηθεί από την προηγούμενη πολιτική ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης εξαιρούσε τα αδικήματα της απάτης, της απιστίας και της υπεξαίρεσης. Ολες οι υπόλοιπες υποθέσεις, για τις οποίες οι κατηγορούμενοι αντιμετωπίζουν ποινικές διώξεις για αδικήματα όπως δωροδοκία, ξέπλυμα βρόμικου χρήματος, φοροδιαφυγή, λαθρεμπορία, παραβάσεις του νόμου περί «πόθεν έσχες» εις βάρος του Δημοσίου, εντάσσονταν στο «ενέχυρο». Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, όσο νωρίτερα επιστρέψει ένας κατηγορούμενος τα χρήματα τόσο καλύτερη ποινική μεταχείριση θα έχει. Η εν λόγω ρύθμιση μάλιστα αναμένεται να έχει και αναδρομή ισχύ, κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι θα μπορούσε να έχει εφαρμογή σε υποθέσεις όπως το σκάνδαλο Τσοχατζόπουλου αλλά και εκείνο των «μαύρων ταμείων» της Siemens. Στο ίδιο σχέδιο νόμου προβλέπεται και η σύσταση ειδικού σώματος πραγματογνωμόνων (θα αποτελείται από 250 άτομα) προκειμένου να βοηθά το έργο δικαστών και εισαγγελέων, διενεργώντας, έπειτα από εισαγγελική παραγγελία, προκαταρκτική εξέταση ή προανάκριση, πραγματογνωμοσύνη και να συνεπικουρεί με κάθε πρόσφορο και δυνατό τρόπο το έργο των δικαστικών Αρχών.
Ελληνικό «Αλκατράζ» για τους «σκληρούς», ύποπτους απόδρασης
Στα άμεσα σχέδια του υπουργείου Δικαιοσύνης είναι η δημιουργία φυλακής υψίστης ασφαλείας, ιδίως μετά τα σοβαρά περιστατικά που σημειώθηκαν τον περασμένο χειμώνα, την κινηματογραφική απόδραση των 11 επικίνδυνων Αλβανών από τις Φυλακές Τρικάλων, την ομηρίας των σωφρονιστικών υπαλλήλων από τον Αλβανό ισοβίτη Αλκέτ Ριζάι στις Φυλακές Μαλανδρίνου, αλλά και την απόπειρα απόδρασης του επίσης ισοβίτη κρατουμένου Παναγιώτη Βλαστού.
Στο στόχαστρο του υπουργείου βρίσκονται τρία σωφρονιστικά καταστήματα για να μετατραπούν σε «φρούρια», με αυτό που συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότατες να είναι των Τρικάλων. Στόχος του υπουργείου είναι εκεί να μεταφερθούν όλοι οι επικίνδυνοι κρατούμενοι, οι οποίοι έχουν κατηγορηθεί ή έχουν καταδικαστεί για εγκλήματα σοβαρότατα, είτε είναι βαρυποινίτες είτε είναι υπόδικοι.
Πρόκειται για αίτημα που είχε υποβάλει η προηγούμενη πολιτική ηγεσία του υπουργείου στον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος είχε δώσει το πράσινο φως για τη δημιουργία της φυλακής υψίστης ασφαλείας. Ωστόσο, φαίνεται η επιλογή των Τρικάλων να έχει, προς στιγμή, μπλοκάρει από τις αντιδράσεις βουλευτών της περιοχής.
Πρόσφατα, με κοινή αναφορά τους προς τον υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Χαράλαμπο Αθανασίου, οι τρεις βουλευτές της Ν.Δ. Τρικάλων (Ηλίας Βλαχογιάννης, Κώστας Σκρέκας και Μιχάλης Ταμήλος) ζητούν να μη χαρακτηριστούν οι Φυλακές Τρικάλων «υψίστης ασφαλείας»». Οπως τονίζουν, «η τοποθεσία στην οποία βρίσκεται το κατάστημα κράτησης απέχει ελάχιστα χιλιόμετρα από την πόλη των Τρικάλων και οικισμούς του Δήμου Τρικκαίων, με την απόσταση από τον πλησιέστερο οικισμό, και δη πυκνοκατοικημένο, να μην ανέρχεται καν ούτε στο ένα χιλιόμετρο. Να σημειωθεί ότι κατά το τελευταίο συμβάν από τους ριφθέντες πυροβολισμούς βολίδα εισήλθε εντός του καταστήματος του οικισμού». Το προσεχές διάστημα το υπουργείο Δικαιοσύνης πρόκειται να λάβει τις αποφάσεις του για την επιλογή του κατάλληλου σωφρονιστικού καταστήματος.
Σε δεύτερη φάση, μέσα στα σχέδια, όχι ωστόσο τα άμεσα, του υπουργείου Δικαιοσύνης είναι και η δημιουργία ειδικού χώρου κράτησης για κρατουμένους ήπιας εγκληματικότητας και εγκλείστους για οικονομικά εγκλήματα.
Τροποποιήσεις στον Κώδικα περί Δικηγόρων
Αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας του δικηγορικού επαγγέλματος προωθούνται με την αναθεώρηση του Κώδικα περί Δικηγόρων. Κάποιες εξ αυτών έχουν ζητηθεί και από την τρόικα. Μεταξύ άλλων, προβλέπεται η η κατάργηση των προκαθορισμένων – νόμιμων αμοιβών, οι οποίες θα ορίζονται εφεξής ελεύθερα, με γραπτή συμφωνία μεταξύ δικηγόρου και πελάτη και θα αφορούν είτε το σύνολο της διεξαγωγής μιας δίκης είτε επιμέρους νομικές ενέργειες, δικαστικές ή εξώδικες. Σε περίπτωση διαφωνίας ή μη κατάρτισης γραπτής συμφωνίας, θα προβλέπεται μια ελάχιστη αμοιβή, αναλόγως του αντικειμένου της δίκης.
Επίσης, καθιερώνεται η ίδρυση δικηγορικών εταιριών με παραρτήματα, τόσο στην ελληνική επικράτεια όσο και στο εξωτερικό, ενώ θα υπάρχει πρόβλεψη και για τη δυνατότητα διατήρησης ιστοσελίδας και διαφήμισης. Και στο καθεστώς χορήγησης της δικηγορικής άδειας όμως επέρχονται σημαντικές αλλαγές, καθώς πλέον θα χορηγείται μέσω πανελλαδικών εξετάσεων από επιτροπή καθηγητών Νομικών Σχολών από όλη την επικράτεια, ενώ καταργούνται οι εξετάσεις σε κάθε επιμέρους δικηγορικό σύλλογο. Οσον αφορά την ανάδειξη των διοικητικών συμβουλίων, αυτή θα γίνεται με την καθιέρωση ενιαίου ψηφοδελτίου, καθώς πλέον καταργούνται τα παραταξιακά. Η θητεία των διοικητικών συμβουλίων θα είναι τετραετής αντί για τριετής που είναι σήμερα. Επιπλέον, προβλέπεται η αυστηροποίηση του πλαισίου πειθαρχικών ποινών, με επέκταση της μέγιστης διάρκειας της ποινής της προσωρινής παύσης στα δύο έτη (αντί για έξι μήνες που είναι σήμερα).
Βάσω Παλαιού