Η κυβέρνηση αναθεωρεί το «Ελλάδα 2.0», με αποτέλεσμα χιλιάδες πολίτες να βλέπουν την αναβάθμιση των σπιτιών τους με το κιάλι
- Από τον Βασίλη Παπακωνσταντόπουλο
Σε μείωση του αριθμού των ωφελουμένων των παλαιών «Εξοικονομώ» προχωρεί η κυβέρνηση, προκειμένου να μη χαθεί ο στόχος που έχει θέσει η χώρα μας μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό, ως τον Αύγουστο του 2026 θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η ενεργειακή αναβάθμιση 120.000 κατοικιών, στόχος που με τα σημερινά δεδομένα θεωρείται ανέφικτος.
Στον αριθμό αυτό συμπεριλαμβάνονται και οι 15.000 κατοικίες μέσω του «Εξοικονομώ 2025», για το οποίο όμως ακόμα δεν έχουν ανακοινωθεί οι ωφελούμενοι. Με δεδομένο ότι από τους δύο προηγούμενους κύκλους του προγράμματος («Εξοικονομώ» 2021 και 2023) έχουν ολοκληρωθεί συνολικά περίπου 60.000 παρεμβάσεις, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας εξετάζει το ενδεχόμενο να περιορίσει τον στόχο από τις 120.000 στις 105.000 κατοικίες, να «κόψει» δηλαδή περίπου 15.000 κατοικίες από τα προγράμματα του 2021 και του 2023.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το «Εξοικονομώ» του 2021 παρατείνεται συνεχώς, καθώς χιλιάδες έργα δεν έχουν ακόμα υλοποιηθεί. Αντίστοιχα το «Εξοικονομώ» του 2023 έχει ποσοστό ολοκλήρωσης γύρω στο 10%. Βασικές αιτίες των μεγάλων καθυστερήσεων αποτελούν τα δαιδαλώδη και γραφειοκρατικά συστήματα υποδοχής δηλώσεων και υλοποίησης των παρεμβάσεων, όπως και οι σημαντικές καθυστερήσεις στην έκδοση των απαιτούμενων υπουργικών αποφάσεων. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι λόγω της κατάστασης το ΥΠΕΝ αποφάσισε πριν από λίγες ημέρες να δώσει αρκετό επιπλέον χρόνο για την ολοκλήρωση των παρεμβάσεων και την ένταξη του μέγιστου αριθμού ωφελούμενων.
Για το «Εξοικονομώ 2021» ορίστηκε ως νέα καταληκτική ημερομηνία ολοκλήρωσης του προγράμματος η 28η Φεβρουαρίου 2026. Για το «Εξοικονομώ 2023» οι παρεμβάσεις θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τις 30 Απριλίου 2026. Οσον αφορά το «Εξοικονομώ 2025», η καταληκτική ημερομηνία ολοκλήρωσης του προγράμματος μετατέθηκε για τις 31 Μαΐου 2026 κι όλοι πλέον περιμένουν από το υπουργείο να ανακοινώσει τους 15.000 ωφελούμενους (υποβλήθηκαν 54.000 αιτήσεις).
Την προηγούμενη εβδομάδα η κυβέρνηση υπέβαλε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την πρόταση της Ελλάδας για αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που είχε συμφωνηθεί. Οπως επισημάνθηκε στη σχετική ανακοίνωση, «κεντρικός στόχος της πρότασης αναθεώρησης είναι η διασφάλιση της αξιοποίησης του συνόλου της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης προς όφελος της ανάπτυξης της χώρας, με πραγματικό αντίκτυπο στην οικονομία, την κοινωνία και την ουσιαστική αναβάθμιση της καθημερινότητας των πολιτών». Μεταξύ άλλων η αναθεώρηση αφορά ανακατανομές πόρων, για μέγιστη αποδοτικότητα και αναπροσαρμογή στόχων των έργων με βάση την πραγματική υλοποίηση.
«Οι στόχοι σε ιδιωτικές επενδύσεις αποθήκευσης ενέργειας καθώς και σε προγράμματα ενεργειακής εξοικονόμησης προσαρμόζονται αναλογικά με τις υποβληθείσες αιτήσεις χρηματοδότησης και την αναμενόμενη πρόοδο υλοποίησής τους, οπότε επιτυγχάνεται η χρηματοδότηση όλων των αιτήσεων για το Πρόγραμμα “Αλλάζω σύστημα θέρμανσης και θερμοσίφωνα”» σημειώνεται. Ουσιαστικά τονίζεται με έμμεσο τρόπο ότι οι πόροι για προγράμματα που καθυστερούν, όπως το «Εξοικονομώ», θα κατευθυνθούν σε άλλα προγράμματα.
Αποκλεισμένα από το πρόγραμμα τα ευάλωτα νοικοκυριά της Αττικής
Η πλειονότητα των ευάλωτων νοικοκυριών της Αττικής δεν μπορεί να συμμετάσχει στο πρόγραμμα «Εξοικονομώ 2025», είτε λόγω χρηματοοικονομικών περιορισμών είτε λόγω γραφειοκρατικών και νομικών εμποδίων. Αυτό προκύπτει από πρόσφατη έρευνα της ΕΚΠΟΙΖΩ για την καταγραφή των δυσκολιών και των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά αναφορικά με την ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών τους, που εμποδίζουν την πρόσβασή τους στα οφέλη της πράσινης μετάβασης και παρατείνουν τη διαβίωσή τους σε συνθήκες ενεργειακής φτώχειας. Λαμβάνοντας υπόψη ένα μέσο κόστος ριζικής ανακαίνισης, το αντίστοιχο ποσοστό επιδότησης που θα δικαιούνταν αυτά τα νοικοκυριά βάσει του «Εξοικονομώ 2025» και το υπολειπόμενο ποσό που θα έπρεπε καταβάλει το νοικοκυριό (υποθέτοντας ότι λαμβάνει επιδοτούμενο δάνειο), το συνολικό ποσοστό των νοικοκυριών που δεν μπορούν να συμμετάσχουν για οικονομικούς λόγους ανέρχεται σε 67%
Σύμφωνα με την έρευνα, περισσότερα από τα μισά νοικοκυριά (51,5%) απάντησαν αρνητικά στο ενδεχόμενο να ενταχθούν σε πρόγραμμα επιδότησης, το 45% απάντησε θετικά και τα υπόλοιπα δεν εξέφρασαν προτίμηση. Μεταξύ των κύριων λόγων άρνησης, το 46% ανέφερε οικονομικές δυσκολίες: το 33,7% ανέφερε ότι το ποσοστό επιδότησης ήταν πολύ χαμηλό και δεν μπορούσαν να συνεισφέρουν οικονομικά, ενώ το 12,5% δήλωσε ότι δεν μπορούσε να λάβει τραπεζικό δάνειο. Ενα 23,2% αποθαρρύνθηκε από τη γραφειοκρατική πολυπλοκότητα, το 19,3% δεν πίστευε ότι η εξοικονόμηση ενέργειας θα ήταν σημαντική, το 14,7% δεν γνώριζε την ύπαρξη τέτοιων προγραμμάτων, το 10,2% ανέφερε προβλήματα με την ιδιοκτησία της κατοικίας.
Οσον αφορά όσους δήλωσαν πρόθυμοι να συμμετάσχουν σε κάποιο πρόγραμμα, το 20,8% δήλωσε ότι δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να συνεισφέρει οικονομικά, το 6,2% είναι διατεθειμένο να πληρώσει 10-40 ευρώ, το 25,7% 50-80 ευρώ, το 28,2% 100-150 ευρώ, το 11,2% 200-250 ευρώ, το 6,1% 300-350 ευρώ και το 2,4% πάνω από 350 ευρώ. Ο μέσος όρος κυμαίνεται στα 130 ευρώ. Τα νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες με το τρέχον εισόδημά τους μπορούν να διαθέσουν 90 ευρώ τον μήνα, σχεδόν 40% λιγότερα από ό,τι τα νοικοκυριά που τα βγάζουν πέρα με το εισόδημά τους και 60% λιγότερα από τα νοικοκυριά που ζουν άνετα.
Πέρα απ’ αυτό, λόγω της αύξησης των τιμών των βασικών αγαθών, πάνω από το 80% με μηνιαίο εισόδημα έως 900 ευρώ δηλώνει ότι δυσκολεύεται πολύ να τα βγάλει πέρα, υπονομεύοντας την ικανότητα να συμμετάσχει σε προγράμματα ριζικής ανακαίνισης. Η κρίση του κόστους διαβίωσης επηρεάζει πλέον και τα νοικοκυριά μεσαίου εισοδήματος (μηνιαίο εισόδημα 1.200 έως 2.000 ευρώ), καθώς το 50%-60% από αυτά δηλώνει επίσης ότι δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα.
Συνολικά, περισσότερα από τα μισά (51,4%) δηλώνουν ότι αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες να τα βγάλουν πέρα. Η ΕΚΠΟΙΖΩ. προχώρησε σε χαρτογράφηση των ενεργειακών αναγκών των ευάλωτων νοικοκυριών της Αττικής, πραγματοποιώντας 790 επισκέψεις σε κατοικίες, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου REVERTER. Σύμφωνα με τα ευρήματα, μόνο το 11,4% των σπιτιών έχει μονωμένους τοίχους. Συνολικά, το 80% των νοικοκυριών θεωρείται ενεργειακά ευάλωτο, καθώς αντιμετωπίζει τουλάχιστον ένα από τα εξεταζόμενα προβλήματα, όπως οι μονωμένοι τοίχοι, τα κουφώματα, ο περιορισμός στη χρήση θέρμανσης, η υγρασία και οι απλήρωτοι λογαριασμοί.
