Σε αντίθεση με την καθησυχαστική διαβεβαίωση περί έλλειψης συνεπειών, η κυβέρνηση έχει ενημερωθεί από την Κομισιόν και τη Eurostat ότι το κόστος των τόκων που θα απαιτήσουν οι χρηματαγορές θα βαρύνει τις συνεισφορές των κρατών-μελών της Ε.Ε.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, αν και -αποδεδειγμένα- δεν είχε αντιληφθεί τη βαρύτητα και τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του Ουκρανικού λίγο πριν από τη ρωσική εισβολή του Φεβρουαρίου του 2022, τάχθηκε ορθώς στη λεγόμενη «σωστή πλευρά της Ιστορίας».
- Του Αλέξανδρου Τάρκα
Η Ελλάδα όφειλε να κινηθεί στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου, που η ίδια υπογραμμίζει έναντι της απειλής της Τουρκίας, και, επιπλέον, να λάβει υπόψη την κοινή γραμμή της Ατλαντικής Συμμαχίας και της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ομως οι αποφάσεις και οι κινήσεις της κυβέρνησης -άλλες λογικές και άλλες υπερβολικές στα σχεδόν τέσσερα έτη του πολέμου- τείνουν πλέον να εξαντλήσουν τη χρησιμότητά τους για την ελληνική εξωτερική πολιτική. Δεν εξασφαλίζουν ανταλλάγματα και δεν μεταφράζονται σε εκτίμηση και σεβασμό από καμία πλευρά.
Ασφαλώς, η βασική γραμμή δεν μπορεί και δεν πρέπει να αλλάξει, αλλά επείγουν -αν δεν είναι ήδη αργά- διορθωτικές κινήσεις και λεπτές ρυθμίσεις. Η ελληνική διπλωματία και η εθνική οικονομία έχουν αυτοπαγιδευτεί σε έναν φαύλο κύκλο. Αφενός η Αθήνα προσφέρει στο Κίεβο πολλά περισσότερα από όσα αναλογούν στα οικονομικά και στρατιωτικά μεγέθη της. Αφετέρου, οι ελληνικές συνεισφορές, όταν συγκρίνονται με τις πολλαπλάσιες άλλων κρατών, είναι πολύ μικρές για να ληφθούν πραγματικά υπόψη και να ανταμειφθούν, στο πολιτικό επίπεδο, από τις ΗΠΑ και τα ισχυρά μέλη της Ε.Ε.
Πρόκειται για πρωτόγνωρη κατάσταση και η ευθύνη ανήκει αποκλειστικά στον κ. Μητσοτάκη. Δεν ήθελε ή δεν κατάφερε να επιδείξει μεγαλύτερη ευελιξία, ώστε η Ελλάδα και συνεπής να είναι προς τη γραμμή της Δύσης και να μην καταβάλει μεγάλο κόστος, όπως είχε επιτευχθεί κατά τους δύο Πολέμους του Κόλπου (1990-91 και 2003) και με το δίδυμο πρόβλημα των διεθνών αποστολών στο Ιράκ και το Αφγανιστάν (2004 ως 2009). Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις οι ελληνικές κυβερνήσεις εξασφάλισαν τις ευχαριστίες του διεθνούς παράγοντα και την ίδια ώρα αποδεικνύονταν αρκετά ισχυρές, ώστε να επιβάλουν την άποψή τους σε άλλα ζητήματα (π.χ. απειλή βέτο για την ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ).
Ταυτόχρονα, το Μέγαρο Μαξίμου διαπράττει αλλεπάλληλα λάθη ως προς τη χρηματοδότηση εξοπλιστικών προγραμμάτων. Τον Δεκέμβριο του 2023 αρνήθηκε, παρά τους ευνοϊκούς όρους, αμυντικό δάνειο ως και 2 δισ. δολάρια που θα χορηγείτο απευθείας από το πρόγραμμα Foreign Military Financing (FMF) των ΗΠΑ, περιέχοντας μάλιστα διάταξη ότι το 10% (200 εκατ. δολάρια) θα αποτελούσε δωρεάν βοήθεια προς κάλυψη της ελληνικής στήριξης στην Ουκρανία.
Το Μαξίμου ήταν απλώς «υπεράνω» της αμερικανικής διευκόλυνσης ή δεν προέβλεπε ότι ο πόλεμος θα συνεχιζόταν ως σήμερα; Ή δεν γνώριζε και δεν γνωρίζει ότι, ακόμα κι αν ο πόλεμος λήξει σύντομα, τα μέλη του ΝΑΤΟ θα συνεχίσουν τη χρηματοδότηση της αναβάθμισης των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων τουλάχιστον ως το 2030;
Θαλάσσια drones
Πιο πρόσφατα, στα μέσα Νοεμβρίου 2025, ο κ. Μητσοτάκης συζήτησε με τον πρόεδρο της Ουκρανίας Β. Ζελένσκι τη διμερή αμυντική συνεργασία, την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και, σύμφωνα με ενημερωτικό σημείωμα του Γραφείου του Πρωθυπουργού, τη «διερεύνηση πιθανοτήτων συνεργασίας στον τομέα των θαλασσίων drones». Πιθανόν το Μαξίμου να έχει δίκιο, όταν παρουσιάζει την εκδοχή μιας συνήθους «διερεύνησης πιθανοτήτων», αλλά το Κίεβο έχει εκλάβει κάτι πολύ διαφορετικό.
Υποστηρίζει πως η Αθήνα θα χρηματοδοτήσει (μόνη της) τη συμπαραγωγή drones, τα οποία θα εξάγονται προς άμεση χρήση στις πολεμικές επιχειρήσεις στην Ουκρανία, χωρίς μέριμνα ενίσχυσης της ελληνικής άμυνας. Παράλληλα, ο κ. Μητσοτάκης δήλωσε την περασμένη Παρασκευή, μετά την ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, πως η απόφαση χορήγησης νέου δανείου προς το Κίεβο «από το περιθώριο του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού σημαίνει ότι αυτό δεν έχει πρακτικά δημοσιονομικές συνέπειες για καμία ευρωπαϊκή χώρα» και ότι «ήταν η ενδεδειγμένη λύση».
Δυστυχώς ο πρωθυπουργός λέει μόνο τη μισή αλήθεια και δεν αποκαλύπτει τις αρνητικές πτυχές της απόφασης. Στην πραγματικότητα, το δάνειο στην Ουκρανία, ύψους 90 δισ. ευρώ, για τα έτη 2026-2027, θα γίνει μέσω δανεισμού της Ε.Ε. από τις κεφαλαιαγορές με εγγύηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και όχι με χρήση του περιθωρίου του. Σύμφωνα με εγκυρότατες πηγές, σε αντίθεση με την καθησυχαστική διαβεβαίωση περί έλλειψης συνεπειών, η κυβέρνηση έχει ενημερωθεί από την Κομισιόν και τη Eurostat ότι το κόστος των τόκων, που θα απαιτήσουν οι χρηματαγορές, θα βαρύνει τις συνεισφορές των κρατών-μελών της Ε.Ε.
Ο υπολογισμός θα γίνει αναλογικά, ως προς κάθε κράτος, με το «κλειδί» του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος. Το κόστος χρηματοδότησης θα ήταν όντως μηδενικό, αν είχε προκριθεί η λύση της χρήσης των «παγωμένων» ρωσικών κεφαλαίων, ενώ τώρα η στήριξη προς το Κίεβο θα γίνει σε τιμές αγοράς. Η Eurostat δέχεται μεν ότι τα έξοδα, που καλύπτονται από την Ελλάδα και τα άλλα κράτη-μέλη, δεν θα καταγράφονται ως καθαυτοί τόκοι, αλλά πάντως θα αντιμετωπίζονται ως μεταβίβαση κεφαλαίου με χρόνο καταγραφής σε ταμειακή βάση. Θα υπάρχει αντίκτυπος στο έλλειμμα (ή πλεόνασμα) της Ελλάδας, ενώ εκτιμάται –όχι με βεβαιότητα– και ελπίζεται ότι θα αποφευχθεί η επιβάρυνση του ελληνικού χρέους.
Επιπρόσθετα, η Κομισιόν ενημέρωσε την Αθήνα πως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προειδοποιεί για αύξηση των χρηματοδοτικών αναγκών της Ουκρανίας, αν οι πολεμικές επιχειρήσεις συνεχιστούν και μετά το 2026. Ακόμα κι αν αποφευχθεί αυτό το χειρότερο σενάριο, οι «27» θα πρέπει να δώσουν εγγυήσεις, οι οποίες για την Ελλάδα εκτιμώνται σε περίπου 1,18 δισ. ευρώ.
Τρία άλλα μείζονα ερωτήματα, επί των οποίων η κυβέρνηση δεν αποκαλύπτει λεπτομέρειες, είναι: Πρώτον, πώς θα αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις στο κόστος δανεισμού κατά την έκδοση των ομολόγων. Δεύτερον, αν θα υπάρξει πρόβλεψη μελλοντικής αποζημίωσης της Ελλάδας και των άλλων εταίρων. Και, τρίτον, ποιοι θα είναι οι χειρισμοί εκ μέρος του ευρωσυστήματος και των κεντρικών τραπεζών έναντι των νέων χρεογράφων. Και στα τρία ερωτήματα η Κομισιόν έχει υποσχεθεί και πως όλα θα γίνουν συντεταγμένα -«δεν θα σας αιφνιδιάσουμε»- μαζί με την εκτίμησή της ότι το κόστος δανεισμού της Ε.Ε. δεν ξεπερνά το 4%.
Προφανώς, παρόμοιες υποσχέσεις έχουν σχετική αξία ενώπιον της διεθνούς αστάθειας με τη σκληρή στάση του Κρεμλίνου, την ολοένα μεγαλύτερη απόσταση της Ουάσινγκτον από την Ε.Ε. και την πολιτική αβεβαιότητα στην Αθήνα.
* Εκδότης του περιοδικού «Αμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
