Νορβηγική -εναλλακτική- σωφρονιστική πραγματικότητα. «Εάν έκανα ποτέ έγκλημα, θα το έκανα στη Νορβηγία» σημείωνε με σκωπτική διάθεση Αμερικανός μπλόγκερ σχετικά με το νορβηγικό νεόδμητο, πολυτελές, προοδευτικό, σωφρονιστικό ίδρυμα Halden, που είναι παγκοσμίως γνωστό και ως η «φυλακή πέντε αστέρων».
Η φυλακή-πρότυπο, που αντισταθμίζει την εικόνα των παλαιάς κοπής υπερκατοικημένων ευρωπαϊκών σωφρονιστικών καταστημάτων, αναμένεται να «φιλοξενήσει» τον Αντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ, τον ψυχωτικό κατά συρροή δολοφόνο, που βύθισε σε πένθος τη Νορβηγία και έπληξε ανεπανόρθωτα το φιλήσυχο προφίλ της σκανδιναβικής χώρας.
Η καινοτόμα φυλακή Halden, με τα ατομικά κελιά και τις ανέσεις που παραπέμπουν σε δωμάτια ξενοδοχείου, είναι μία από τις ελάχιστες παγκοσμίως που επιτρέπουν την έκτιση ποινής κάτω από συνθήκες που δεν υποβιβάζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
Οι φυλακισμένοι, μέσα στους χώρους εστίασης και μουσικών-αθλητικών δραστηριοτήτων, έχουν την ευκαιρία να συνάψουν κοινωνικούς δεσμούς – απαραίτητη προϋπόθεση για τη μετέπειτα κοινωνική επανένταξή τους, σύμφωνα με τους ειδικούς.
Το νορβηγικό σωφρονιστικό σύστημα εστιάζει στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στον σεβασμό της ιδιωτικότητας των κρατουμένων, προφανώς ακόμα και στην περίπτωση που πρόκειται για «σπεσιαλίστες κακοποιούς» ή ψυχοπαθείς τρομοκράτες.
Στο όνομα αυτής της «ιδιωτικότητας» υπάρχουν «πριβέ εντευκτήρια»- δίκλινα δωμάτια, όπου οι κρατούμενοι μπορούν να περάσουν τη νύχτα ή ακόμα και ολόκληρο το Σαββατοκύριακο με την οικογένειά τους και φυσικά να συνευρεθούν ερωτικά με τις συντρόφους τους.
Το σωφρονιστικό ίδρυμα Halden, που κόστισε 171 εκατομμύρια ευρώ, βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του Οσλο. Τα μονόκλινα δωμάτια 12 τετραγωνικών μέτρων είναι πλήρως εξοπλισμένα με τηλεοράσεις, μίνι ψυγεία και επώνυμα έπιπλα στιλ IΚΕΑ. Εντός του σωφρονιστικού ιδρύματος υπάρχουν επιπλέον βιβλιοθήκες, σχολικές αίθουσες, στούντιο ηχογράφησης, γήπεδα και γυμναστήριο, μέχρι και τοίχος αναρρίχησης. Οσο για τα «τείχη» της πιο προοδευτικής φυλακής της υφηλίου; Δεν είναι ορατά από τα δωμάτια των τροφίμων, αλλά ούτε κι από τις υπόλοιπες αίθουσες. Οι αρχιτέκτονες επέλεξαν να κρύψουν τον επιβλητικό φράκτη από το οπτικό πεδίο των φυλακισμένων.
Αλλωστε η φυλακή, που μπορεί να υποδεχτεί μέχρι 252 κρατουμένους, εκτείνεται σε 75 στρέμματα δασότοπου. Ηδη διαμένουν βαρυποινίτες, μεταξύ των οποίων δολοφόνοι και βιαστές.
Καθώς τα κελιά έχουν υψηλότερα στάνταρ από πολλές κατοικίες του έξω κόσμου, «υπάρχει ο φόβος, ωστόσο, ότι η εγκληματικότητα μπορεί να αυξηθεί, δεδομένου ότι για την πλειονότητα των κακοποιών θα είναι καλύτερα μέσα απ’ ό,τι έξω», όπως υποστηρίζουν, μεταξύ αστείου και σοβαρού, δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου.
Οι τρόφιμοι της νορβηγικής φυλακής αποκαλούν τα κελιά τους «δωμάτια» και όχι μπουντρούμια. Αλλωστε, τα πιο ισχυρά «κάγκελα» είναι εκείνα της ψυχής και του μυαλού τους. Κι ας έχει κάθε δωμάτιο-κελί παράθυρο στον κόσμο…
Δήμητρα Αθανασοπούλου
Το διαζύγιο των γονιών του και ο Πακιστανός παιδικός του φίλος
«Θα ήθελε να ήταν κάτι πολύ περισσότερο από ό,τι είναι και αισθανόταν μεγάλη απέχθεια ως αποτέλεσμα» υποστηρίζει για τον Αντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ ο εγκληματολόγος ψυχίατρος, δρ. Θίοντορ Νταλρίμπλ.
Οι προσπάθειες για την ερμηνεία της ψυχοσύνθεσης του Νορβηγού, ο οποίος σχεδίασε και οργάνωσε την έκρηξη στο Οσλο και τις δολοφονίες στο νησί Οτόγια, αυξάνονται και πολλοί βιάζονται να προσφέρουν πιθανές θεωρίες για το πώς ο Μπρέιβικ άρχισε να οργανώνει τη δράση του.
Το μανιφέστο του, «2083, Μία Ευρωπαϊκή Διακήρυξη Ανεξαρτησίας», φαίνεται πως προσφέρει σε πολλούς κάποιες πληροφορίες για σχετικές θεωρίες. Το διαζύγιο των γονέων του, όταν εκείνος ήταν στην ηλικία των 15 χρόνων, και η έλλειψη επαφών με τον πατέρα του, ο οποίος, όπως υποστηρίζει ο Μπρέιβικ, δεν συμφωνούσε με τη «φάση του γκράφιτι», την οποία περνούσε τότε, στηρίζουν πολλές αναλύσεις. Περισσότερες, όμως, στηρίζει η φιλία του με έναν Πακιστανό έφηβο, για τον οποίο λέει ότι μισούσε τη Νορβηγία και ήταν ο καλύτερος φίλος του. Ο Μπρέιβικ υποστηρίζει ότι έκανε παρέα με συμμορίες Πακιστανών, αλλά τον είχαν δείρει 8 φορές και μία από τις φορές τού είχαν σπάσει τη μύτη. Από την ηλικία των 16 χρόνων ο Μπρέιβικ δεν έκανε παρέα με τον φίλο του και έδωσε μεγαλύτερη σημασία στο σχολείο του. Υστερα από κάποιο χρονικό διάστημα αισθανόταν σαφώς πως η μετανάστευση κατέστρεφε τη χώρα του.
Ο Μπρέιβικ παρατηρεί ακόμη ότι η μητέρα του και άλλοι στην οικογένειά του είχαν πολύ ελεύθερα ήθη και διάφορες σεξουαλικές αρρώστιες, και ότι η πολυπολιτισμικότητα και τα μαθήματα πλεξίματος, «αποτελέσματα μαρξιστικής επανάστασης», τον έκαναν να νιώθει απέχθεια, επειδή τον έκαναν θηλυπρεπή.
Ειδικοί, όμως, υποστηρίζουν ότι παρόμοιες εμπειρίες σε παιδική ηλικία μπορεί να είναι σημαντικές, αλλά τα κίνητρα δολοφονιών δεν περιορίζονται σε προσωπικές εμπειρίες. Ο καθηγητής εγκληματολογίας, Ντέιβιντ Γουίλσον, παρατήρησε ότι ο Μπρέιβικ «σκέφτηκε σε βάθος και με προσοχή τι θα έκανε. Η θεώρηση της παιδικής του ηλικίας δεν είναι απαραιτήτως η απάντηση σε μια εξήγηση για το τι τον ώθησε να κάνει ό,τι έκανε».
Αν κριθεί ψυχικά ασθενής δεν θα καταδικαστεί σε ποινή κάθειρξης!
Ο ίδιος πιστεύει ακράδαντα ότι βρίσκεται σε πόλεμο και ταυτόχρονα έχει την πεποίθηση ότι είναι «ο μόνος που καταλαβαίνει την αλήθεια». Την ίδια στιγμή ο δικηγόρος του Γκέιρ Λίπσταντ δήλωνε χθες ότι ο πελάτης του «κατά πάσα πιθανότητα είναι παράφρων», αφήνοντας όμως ανοιχτό το ενδεχόμενο ο 32χρονος μακελάρης να είναι αντίθετος στην ιδέα να δηλώσει ενώπιον του δικαστηρίου ότι δεν είχε σώας τας φρένας κατά την τέλεση των πράξεών του. Ενώ δεν παρέλειψε να τονίσει ότι αν τελικά ο Αντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ κριθεί από τους γιατρούς ψυχικά ασθενής «δεν θα μπορέσει να καταδικαστεί σε ποινή φυλάκισης»!
Οι πληροφορίες για το μέγεθος της ποινής που ενδεχομένως θα επιβληθεί στον Μπρέιβικ παραμένουν διφορούμενες. Κάποιοι λένε ότι θα δικαστεί «για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας», με βάση μια νέα ποινή που εισήχθη στον νορβηγικό ποινικό κώδικα το 2008 και προβλέπει ως ανώτερη ποινή τα 30 έτη κάθειρξης. Την ίδια στιγμή υπάρχουν ορισμένοι οι οποίοι θεωρούν βέβαιη την καταδίκη του σε ισόβια δεσμά.
Βυθισμένη στο πένθος και σε κατάσταση σοκ από τα γεγονότα της περασμένης Παρασκευής, η Νορβηγία προσπαθεί πλέον «να ανακτήσει τη χαμένη της αθωότητα», όπως επεσήμαναν και χθες πολλοί διεθνείς αναλυτές.
Εν τω μεταξύ, κι όσο οι ώρες και οι μέρες περνούν, νέα κομμάτια λαμβάνουν τη θέση τους στο παζλ της φρίκης. Σύμφωνα με τη νορβηγική αστυνομία ο Μπρέιβικ, τον οποίον ο Λίπσταντ περιγράφει ως «έναν πολύ κρύο άνθρωπο», μάλλον έδρασε μόνος του – αν και γι’ αυτό πηγή που συμμετέχει στις έρευνες δήλωσε στο Reuters ότι «ο κατηγορούμενος έχει μικρή αξιοπιστία σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο θέμα, αλλά κανείς μας δεν τολμά να απορρίψει απόλυτα το ενδεχόμενο».
Οι αστυνομικοί αμφιβάλλουν ακόμη και για το κατά πόσον ο 32χρονος ανήκει σε ένα ευρύτερο δίκτυο αντιισλαμιστών «σταυροφόρων», ενώ, όπως δηλώνουν εκπρόσωποι των Αρχών, η Νορβηγία ποτέ δεν ζήτησε από άλλες χώρες να διενεργήσουν έρευνα για την ύπαρξη πιθανών συνδέσμων, αλλά ούτε και αύξησε το επίπεδο της τρομοκρατικής απειλής στην επικράτειά της.
Τέλος, χθες η αστυνομία επρόκειτο να δώσει σταδιακά και τα πρώτα ονόματα των θυμάτων των επιθέσεων στη δημοσιότητα.
Γιώργος Τραπεζιώτης
Αναπάντητα ερωτήματα
Εξηγήσεις θα αναμένονται συντόμως στη Νορβηγία, όπου κανείς ασκεί ανοιχτή κριτική για την επέμβαση των ειδικών δυνάμεων στο νησί Οτόγια, αλλά ερωτήματα παραμένουν για το πλήθος αποφάσεων και αδυναμιών της κρατικής πρόνοιας.
Οι Νορβηγοί δείχνουν περισσότερο λυπημένοι, παρά θυμωμένοι, όμως εκτιμάται ότι δεν θα αργήσει πολύ μία περισσότερο αναλυτική ερμηνεία της έκρηξης, των δολοφονιών και της κυβερνητικής διαχείρισης της κρίσης.
Και τότε δύσκολες ερωτήσεις, όπως εκείνες οι οποίες σχετίζονται με την αργοπορία στον χρόνο επέμβασης της αστυνομίας, θα απαιτήσουν απαντήσεις. Ο υπουργός Δικαιοσύνης Κνουτ Στόρμπεργκετ επαίνεσε την αστυνομία για τη «φανταστική» δουλειά της, παρατήρησε όμως ότι «είναι σημαντικό να έχουμε μια ανοιχτή και κριτική προσέγγιση… Αλλά υπάρχει διαφορετικός καιρός για όλα». Ο Στόρμπεργκετ προφανώς συλλογιζόταν το ότι δημοσιογραφικά ελικόπτερα πετούσαν πάνω από την Οτόγια για πολλή ώρα προτού οι αστυνομικοί συλλάβουν τον Μπρέιβικ και καθώς βάρκες από γειτονικές περιοχές της λίμνης προσπαθούσαν να σώσουν νέους.
Μια άλλη ερώτηση, η οποία θα απαιτήσει απάντηση, είναι η παρουσία του Μπρέιβικ σε λίστα υπόπτων της νορβηγικής αστυνομίας, καθώς τον Μάρτιο είχε παραγγείλει στο Διαδίκτυο χημικά από μια πολωνική εταιρία, αλλά η σχετική πληροφόρηση δεν μπόρεσε να εμποδίσει τον 32χρονο να φέρει εις πέρας την αποστολή του.
