Στην υμνολογία της Εκκλησίας γίνεται λόγος για εικοσάδα Αγίων Αναργύρων. Κανένας από αυτούς τους δεν δέχθηκε χρήματα ή οποιαδήποτε άλλη μορφή αμοιβής. Οι Αγίες που θεράπευαν και δίδασκαν τον θείο λόγο
Συνήθως όταν γίνεται λόγος για τους Αγίους Αναργύρους, η σκέψη πηγαίνει στους Αγίους Κοσμά και Δαμιανό.
- Από τον Γιάννη Ζαννη
Και ίσως δημιουργείται και ακόμα μία σύγχυση, καθώς τα ονόματα αυτών των δύο αδελφών Αγίων απαντώνται δύο φορές στο εορτολόγιο: την πρώτη Ιουλίου και την πρώτη Νοεμβρίου. Και πάλι στις 17 Οκτωβρίου, μαζί με άλλα τρία ονόματα. Σε κάθε περίπτωση, όμως, Αγιοι Ανάργυροι δεν είναι μόνο οι Αγιοι Κοσμάς και Δαμιανός.
Στην υμνολογία της Εκκλησίας μας γίνεται λόγος για «Εἰκάδα», εικοσάδα δηλαδή, Αγίων Αναργύρων: «Τὴν εἰκοσάριθμον, ἔνθεον φάλαγγα, τὴν ἐξαστράπτουσαν, Χάριν οὐράνιον, τῶν Ἀναργύρων τῶν λαμπρῶν, τὸ στῖφος ἀνευφημοῦμεν, οὗτοι γὰρ κατέβαλον, τοῦ βελίαρ τὴν δύναμιν, πάντων τὰ νοσήματα, συμπαθῶς ἐξιώμενοι, τῶν μετ’ εὐλαβείας βοώντων· δόξα Θεῷ τῷ ἐν Τριάδι» αναγράφεται στο Απολυτίκιο των Είκοσι Αναργύρων Αγίων.
Ολοι οι Αγιοι Ανάργυροι έλαβαν από τον Θεό τη Χάρη της θαυματουργίας. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν γιατροί και κατά το επάγγελμα. Ωστόσο, κανένας τους ποτέ δεν δέχθηκε χρήματα ή οποιασδήποτε μορφής άλλη αμοιβή για την προσφορά του για τις θεραπείες που διενήργησε, είτε θαυματουργικώς είτε με τις επιστημονικές του γνώσεις, τις ιατρικές του υπηρεσίες, αν επρόκειτο για γιατρό. Από το γεγονός αυτό έλαβαν την ονομασία Ανάργυροι: οι Αγιοι Ανάργυροι, οι ιατροί και θαυματουργοί.
Γι’ αυτό και η Αγία μας Εκκλησία επέλεξε ως ευαγγελικό ανάγνωσμα κατά την ημέρα που τιμάται η μνήμη τους να αναγιγνώσκεται το απόσπασμα από το κατά Ματθαίον Ιερό Ευαγγέλιο, όπου ο Κύριος, πριν από το Πάθος και την Ανάσταση, αποστέλλει τους Μαθητές Του να κηρύξουν τον λόγο του Ευαγγελίου, παραγγέλλοντάς τους: «Μὴ κτήσησθε χρυσὸν μηδὲ ἄργυρον μηδὲ χαλκὸν εἰς τὰς ζώνας ὑμῶν… ἀσθενοῦντας θεραπεύετε, λεπροὺς καθαρίζετε, νεκροὺς ἐγείρετε, δαιμόνια ἐκβάλλετε· δωρεὰν ἐλάβετε, δωρεὰν δότε» (Ματθ. 10, 9, 8).
Και πράγματι, οι Αγιοι Ανάργυροι, ακολουθώντας κι εκείνοι την προτροπή του Χριστούς προς τους Αποστόλους Του και βαδίζοντας στα δικά τους ίχνη, έμειναν μακριά από κάθε προσκόλληση στον πλούτο και τα υλικά αγαθά, όντως ανάργυροι και ακτήμονες. Οι μνήμες τους τιμώνται σε διαφορετικές ημέρες. Η σύναξη των Είκοσι Αγίων Αναργύρων τιμάται στις 17 Οκτωβρίου. Ας δούμε όμως εν συντομία ποιοι είναι ο Αγιοι Ανάργυροι και πότε τιμάται η μνήμη καθενός από αυτούς.
Το πρώτο ζεύγος είναι οι αδελφοί ιατροί Κοσμάς και Δαμιανός, που μαρτύρησαν στη Ρώμη το 284 μ.Χ. Η Εκκλησία τιμά τη μνήμη τους την 1η Ιουλίου. Εχουμε και άλλη μία δυάδα αδελφών, επίσης γιατρών στο επάγγελμα, με τα ίδια ονόματα Κοσμάς και Δαμιανός, με καταγωγή από τη Μικρά Ασία που η μνήμη τους τιμάται την 1η Νοεμβρίου. Ο Κύρος και ο Ιωάννης ήταν γιατροί και συμμοναστές, με καταγωγή ο πρώτος από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και ο δεύτερος από την Εδεσσα της Μεσοποταμίας. Τελειώθηκαν μαρτυρικά με αποκεφαλισμό το 292 μ.Χ., στις 31 Ιανουαρίου, ημέρα κατά την οποία και η Εκκλησία τιμά τη μνήμη τους.
Ο Αγιος Παντελεήμων, γιατρός επίσης, είχε καταγωγή από τη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας. Το όνομά του ήταν Παντολέων. Το όνομα Παντελεήμων τού δόθηκε από τον Ιδιο τον Χριστό λίγο πριν από τον αποκεφαλισμό του. Τελειώθηκε με αποκεφαλισμό το έτος 305, στις 27 Ιουλίου. Την ημέρα αυτή τιμάται και η μνήμη του.
Ο Αγιος Ερμόλαος ήταν γιατρός και ιερέας, με καταγωγή, επίσης, από τη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας, ο βίος του οποίου, όπως προαναφέρθηκε, είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον βίο του Αγίου Παντελεήμονος. Η μνήμη του εορτάζεται στις 26 Ιουλίου, ημέρα που μαρτύρησε με αποκεφαλισμό το 306 μ.Χ., μία μέρα πριν από τη μνήμη του Αγίου Παντελεήμονος.
Ο Αγιος Σαμψών ο Ξενοδόχος καταγόταν από τη Ρώμη. Ηταν ιερέας και έζησε στην Κωνσταντινούπολη, στα χρόνια της βασιλείας του Μεγάλου Ιουστινιανού του Α’, τον οποίον και θεράπευσε θαυματουργικά. Ισως είναι ο μόνος εκ των Αναργύρων Αγίων που δεν έζησε κατά την περίοδο των διωγμών, αλλά όταν πλέον η Εκκλησία του Χριστού είχε θριαμβεύσει επί της πλάνης των ειδώλων. Η μνήμη του τιμάται την 27η Ιουνίου, ημέρα του οσιακού του τέλους.
Ο Αγιος Διομήδης, με καταγωγή από την Ταρσό της Κιλικίας, έζησε στη Νίκαια της Βιθυνίας, όπου και εκοιμήθη στις 16 Αυγούστου, κατά τον 3ο μ.Χ. αιώνα.
Ο Αγιος Μώκιος ήταν ιατρός και ιερέας. Καταγόταν από τη Ρώμη. Μαρτύρησε κατά τον διωγμό του Διοκλητιανού. Η μνήμη του τιμάται στις 11 Μαΐου.
Ο Αγιος Ανίκητος μαρτύρησε στη Νικομήδεια περί τα τέλη του 3ου αιώνα. Η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 12 Αυγούστου, ημέρα του μαρτυρίου του.
Ο Αγιος Θαλλέλαιος καταγόταν από την Κοίλη Συρία. Τελειώθηκε μαρτυρικά το 284 μ.Χ. και η μνήμη του τιμάται στις 20 Μαΐου.
Ο Αγιος Τρύφων εργαζόταν ως χηνοβοσκός στη Λάμψακο της Φρυγίας, στη Μικρά Ασία. Θεράπευσε την κόρη του αυτοκράτορα Γορδιανού από ακάθαρτο πνεύμα που τη βασάνιζε. Κατά τον διωγμό του αυτοκράτορα Δεκίου συνελήφθη και αποκεφαλίστηκε (περί το 250 μ.Χ.), αφού υποβλήθηκε σε πολλά βασανιστήρια. Η Εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη του την 1η Φεβρουαρίου.
Καταγόταν από την Χομς
Ο Αγιος Ιουλιανός καταγόταν από την Εμεσα της Συρίας (σημερινή Χομς). Τελειώθηκε μαρτυρικά στα τέλη του 3ου αιώνα και η μνήμη του τιμάται στις 6 Φεβρουαρίου.
Οι Αγίες που σπούδασαν την επιστήμη και θεράπευαν χωρίς αμοιβή. Οι πέντε αυτάδελφοι που γιάτρευαν σώμα και ψυχή και το θαύμα του «μαύρου ποδιού»
Τελευταίους στη σειρά (αλλά όχι στην αξία και την τιμή) αφήσαμε τους αδελφούς Κοσμά, Δαμιανό, Λεόντιο, Ανθιμο και Ευτρόπιο. Ηταν Αραβες στην καταγωγή και γιατροί στο επάγγελμα. Μετέβησαν στη Λυκία της Μικράς Ασίας, όπου ομολόγησαν τον Χριστό και τελειώθηκαν μαρτυρικά. Εχουμε όμως και γυναίκες Αγίες που ήταν Ανάργυροι ιατροί. Πρόκειται για τις αυτάδελφες Ζηναΐδα και Φιλονίλλα την Αγία Ερμιόνη, θυγατέρα του Αποστόλου Φιλίππου του εκ των Επτά Διακόνων.
Οι Αγίες Ζηναΐς και Φιλονίλλα ήταν, όπως προαναφέρθηκε, αδελφές κατά σάρκα. Η καταγωγή τους ήταν από την Ταρσό της Κιλικίας. Ως γνωστόν, η Ταρσός ήταν η γενέτειρα και του Αγίου Αποστόλου Παύλου, με τον οποίο οι δύο αδελφές ήταν συγγενείς. Εζησαν για κάποιο διάστημα στη Δημητριάδα (Βόλο) και κατόπιν στην Πάφο της Κύπρου, όπου και εκοιμήθησαν. Θεράπευαν αμισθί τους ασθενείς, κυρίως γυναίκες, ενώ δίδασκαν και τον θείο λόγο.
Η Αγία Ερμιόνη ήταν μία από τις τέσσερις θυγατέρες του Αγίου Αποστόλου Φιλίππου, ενός από τους επτά Διακόνους της Εκκλησίας των Ιεροσολύμων. Οι τέσσερις εκείνες αδελφές είχαν το χάρισμα της προφητείας. Η Αγία Ερμιόνη σπούδασε την ιατρική επιστήμη και άσκησε κι εκείνη το ιατρικό επάγγελμα χωρίς να αμείβεται για τις υπηρεσίες της. Τελειώθηκε μαρτυρικά στις αρχές του 2ου αιώνα.
Την ημέρα που τελείται η σύναξις και των Είκοσι Αναργύρων τιμάται ξεχωριστά και η μνήμη των πέντε αυταδέλφων Αναργύρων που αναφέρονται ως Αραβες το γένος. Πρόκειται για τους Κοσμά, Δαμιανό, Λεόντιο, Ανθιμο και Ευπρέπιο. Εζησαν στα χρόνια του μεγάλου διωγμού επί Διοκλητιανού και εγκαταστάθηκαν στη Λυκία της Μικράς Ασίας, παρέχοντας αφιλοκερδώς και θεραπεύοντας τους ασθενείς, τόσο σωματικά όσο και ψυχικά.
Συνελήφθησαν και υποβλήθηκαν σε φρικτά βασανιστήρια για να θυσιάσουν στα είδωλα και εν τέλει τους αποκεφάλισαν Τα ονόματά τους είναι συνδεδεμένα με την πρώτη μεταμόσχευση ανθρώπινου μέλους στην ιστορία της ιατρικής. Την ιστορία διηγήθηκε ο αείμνηστος καθηγητής της Χειρουργικής του ΕΚΠΑ Βασίλειος Κέκης και συνοπτικά έχει ως εξής: Το 1962 είχε μεταφερθεί επειγόντως στο τμήμα ατυχημάτων του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης (Mass. General Hospital) ένα δωδεκάχρονο αγόρι, που αποκόπηκε το χέρι του έπειτα από τροχαίο. Εγινε μια δύσκολη, αλλά επιτυχής χειρουργική επέμβαση και το αποκοπέν μέλος επανασυγκολλήθηκε και το παιδί σύντομα επανήλθε και στις αθλητικές δραστηριότητες του σχολείου του.
Σε συνέντευξη Τύπου προς τα αμερικανικά ΜΜΕ που δόθηκε από τους χειρούργους του Mass. General Hospital, ο διευθυντής του νοσοκομείου χειρούργος E.D. Churchill, όταν ρωτήθηκε αν το νοσοκομείο είχε την «πρωτιά» σε μια τέτοιου είδους επέμβαση, προς μεγάλη έκπληξη όλων απάντησε ότι η πρώτη τέτοια μεταμόσχευση είχε γίνει πολλούς αιώνες πριν από μιαν άλλη ομάδα γιατρών, τους Αγίους Αναργύρους Κοσμά και Δαμιανό. Και προφανώς, αφού γίνεται λόγος για ομάδα, και των τριών αδελφών τους.
Συγκεκριμένα, η ιατρική ομάδα των πέντε αδελφών ακρωτηρίασε ενός άνδρα το κάτω άκρο, το οποίο έπασχε από γάγγραινα, και το αντικατέστησε με ενός άλλου υγιούς, από έναν Αραβα, ο οποίος μόλις είχε πεθάνει. Το περιστατικό απεικονίζεται σε ζωγραφικό πίνακα του 14ου αιώνα, με θέμα «Το θαύμα του μαύρου ποδιού» των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού και των τριών αδελφών τους.
Το συναξάρι της 17ης Οκτωβρίου
Η μνήμη τους τιμάται στις 17 Οκτωβρίου. Την ίδια μέρα εορτάζεται και η σύναξη των Είκοσι Αναργύρων Αγίων. Στο συναξάρι της 17ης Οκτωβρίου διαβάζουμε: «Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ, σύναξις ἱερὰ πάντων τῶν ἁγίων ἐνδόξων καὶ θαυματουργῶν εἴκοσιν Ἀναργύρων, Κοσμᾶ καὶ Δαμιανοῦ ἐξ Ἀσίας, Κοσμᾶ καὶ Δαμιανοῦ τῶν ἐκ Ῥώμης μαρτύρων, Κοσμᾶ καὶ Δαμιανοῦ τῶν ἐξ Ἀραβίας καὶ τῶν τριῶν αὐταδέλφων αὐτῶν, Λεοντίου, Ἀνθίμου καὶ Εὐτροπίου· Κύρου καὶ Ἰωάννου, Παντελεήμονος καὶ Ἑρμολάου, Σαμψὼν καὶ Διομήδους, Μωκίου καὶ Ἀνικήτου, Θαλλελαίου, Τρύφωνος καὶ Ἰουλιανοῦ. Στίχ. Πάντας τιμῶ συνάμα τοὺς Ἀναργύρους ἐν τῷδε ναῷ τῷ σφίσιν ἠγερμένῳ. Ἡ εἰκοσάριθμος πέλουσα τῶν Ἀναργύρων χορεία σῶζε τούς δε τοὺς σοὺς οἰκέτας. Εἴκοσιν ὁμοῦ νυνὶ ἀναργύροας πάντας μέλπω».
