«Σήμερα γιορτάζουμε την 80ή επέτειο της ημέρας του “Οχι”» ανακοίνωσε στον προσωπικό λογαριασμό του στο twitter ο υποψήφιος -ακόμη- πρόεδρος των Δημοκρατικών για τον Λευκό Οίκο Τζο Μπάιντεν, με την ευκαιρία των εορτασμών της 28ης Οκτωβρίου.
Από τον Νίκο Παπουτσόπουλο
«Οι Eλληνες ενέπνευσαν τον ελεύθερο κόσμο όταν αντιστάθηκαν στον στρατό εισβολής του Μουσολίνι, και αυτό το θαρραλέο πνεύμα παραμένει ζωντανό έως σήμερα, υπενθυμίζοντάς μας ότι πρέπει επίσης να ορθώσουμε ανάστημα και να κάνουμε το χρέος μας για να προστατεύσουμε τη δημοκρατία μας».
Η Επανάσταση των Ελλήνων είχε εμπνεύσει τον Βίκτορ Ουγκό. Τις πρώτες αναφορές του δημοσιεύει ο φιλελεύθερος γαλλικός Τύπος και εντυπωσιάζουν το κοινό «Τα κεφάλια του σαραγιού» («Les têtes du sérail»), με τα οποία ο ποιητής αποτυπώνει την ηρωική Έξοδο του Μεσολογγίου και τις έξι χιλιάδες κεφαλές τις οποίες ο Ιμπραήμ Πασάς, νικητής και πορθητής της μαρτυρικής πόλης, είχε την ευγένεια να στείλει στην Υψηλή Πύλη ως απόδειξη της περίλαμπρης νίκης. Στα 1842 ο Νικόλαος Σούτσος μεταφράζει πρώτος τα ποιήματά του, στίχοι των οποίων καταδεικνύουν ιδιαίτερες ευαισθησίες και βαθύ συναίσθημα του κορυφαίου Γάλλου δραματουργού και προφητικού μυθοπλάστη της σύγχρονης αμνήμονος εποχής: «Ami, dit l’enfant grec, dit l’ enfant aux yeux bleus, / je veux de la poudre et des balles» («Φίλε, είπε το ελληνόπουλο, είπε το παιδί με τα γαλάζια μάτια, / θέλω μπαρούτι και βόλια»).
Αποσπάσματα από ομιλίες και λόγους του Αβραάμ Λίνκολν ανακάλεσε ο Μπάιντεν στις αρχές Ιανουαρίου, καθώς διαδηλωτές εισέβαλαν στον Λευκό Οίκο και προκάλεσαν πρωτόγνωρο για τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής χάος με την ανακήρυξη του 46ου προέδρου και την απόρριψη των ενστάσεων των σκληροπυρηνικών οπαδών του Τραμπ για το εκλογικό αποτέλεσμα, προκειμένου να επικρατούν η λογική και η ψυχραιμία, αρετές που παρέσυραν η δίνη της καταμέτρησης των επενδύσεων και η ευτυχία της οικονομικής προόδου: «θα σώσουμε ή θα χάσουμε την τελευταία, καλύτερη ελπίδα της γης. Αλλα μέσα μπορεί να πετύχουν, αυτό δεν θα μπορούσε να αποτύχει. Ο δρόμος είναι σαφής, ειρηνικός, γενναιόδωρος και απλά ένας τρόπος που, αν ακολουθηθεί, ο κόσμος θα χειροκροτήσει για πάντα και ο Θεός πρέπει να ευλογήσει για πάντα! Αν κάνουμε αυτό, όχι μόνο θα έχουμε σώσει την Ένωση, αλλά θα την έχουμε σώσει τόσο, ώστε να την κάνουμε και να τη διατηρήσουμε για πάντα αντάξια της σωτηρίας. Θα την έχουμε σώσει σε τέτοιο βαθμό, ώστε τα επόμενα εκατομμύρια ελεύθερων ευτυχισμένων ανθρώπων σε όλον τον κόσμο να σηκωθούν και να μας αποκαλέσουν ευλογημένους, μέχρι τις τελευταίες γενιές».
Τα μέσα αλληλεπίδρασης, ανέξοδης και ελεύθερης επικοινωνίας ομάδων ανθρώπων μέσω διαδικτυακών κοινοτήτων, όπως τα twitter και facebook, των οποίων ένθερμος χρήστης και οπαδός υπήρξε ο Ντόναλντ Τραμπ, αποφάσισαν με συνοπτικές δημοκρατικές διαδικασίες να αναστείλουν τους λογαριασμούς (account suspended) του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, όταν, σύμφωνα με τις πρόσφατες σφυγμομετρήσεις του YouGov, το 45% των Ρεπουμπλικανών είχε συμφωνήσει με την εισβολή στο Καπιτώλιο.
Στην ομιλία του ο Τζο Μπάιντεν υπογράμμισε την αξία της Δημοκρατίας, την οποία η ήπειρος των ευκαιριών μεταμόρφωσε σε «εμπορική δημοκρατία», όπου ήδη, και προ της εποχής του Λίνκολν, ένα πλήθος ανθρώπων αναζητούσε την ευζωία στον πλούτο, στις ασήμαντες υλικές απολαύσεις «εμποροκρατικού και βιομηχανικού τύπου», όπως σημείωνε στα 1835 ο Αλεξίς ντε Τοκβίλ (Alexis de Tocqueville, «De la démocratie en Amérique»). Ο Γάλλος πολιτικός και στοχαστής είχε επισημάνει με διορατικότητα πως «υπάρχουν πλέον δύο μεγάλα έθνη στον κόσμο, τα οποία, ενώ ξεκίνησαν από διαφορετικά σημεία, φαίνεται να προχωρούν προς τον ίδιο στόχο: οι Ρώσοι και οι Αγγλο-αμερικανοί. Κάποιο μυστικό σχέδιο πρόνοιας φαίνεται να καλεί καθένα από αυτά για να κρατήσει κάποτε στα χέρια του τη μοίρα του μισού κόσμου».
Η βαθύτατη επιθυμία απόκτησης ακόμη μεγαλύτερου πλούτου φλόγιζε τα πλήθη που συνέρρεαν στη χώρα με την «απέραντη προστατευτική εξουσία, όπου όλοι οι πολίτες είναι σχεδόν ίσοι», ενώ απουσίαζε εκκωφαντικά η ανησυχία για τις αυθαιρεσίες ενός ισχυρού κράτους που ασκεί μιαν «απέραντη προστατευτική εξουσία», η οποία «υπερέχει στην πρόληψη, παρά στη δράση». Ο Τοκβίλ υποστήριξε πως «η δημοκρατία έχει την τάση να εκφυλίζεται σε μια μορφή “ήπιου δεσποτισμού”», όπου «όταν οι πολίτες είναι όλοι σχεδόν ίσοι μεταξύ τους, δυσκολεύονται ακόμη περισσότερο να υπερασπίσουν την ελευθερία και τα δικαιώματά τους απέναντι στις απαιτήσεις της εξουσίας. Και αφού κανείς από αυτούς δεν είναι αρκετά ισχυρός για να αγωνιστεί μόνος του και από πλεονεκτική θέση, μοναδική εγγύηση ελευθερίας απομένει να ενώσουν όλοι τις δυνάμεις τους. Αλλά ένας τέτοιος συνδυασμός δεν συμβαίνει συχνά».
Ο ίδιος συνέκρινε τη «δυνητικά δεσποτική δημοκρατική κυβέρνηση με τον υπερπροστατευτικό γονέα που θέλει να κρατήσει τους πολίτες ως “αενάως παιδιά” και που δεν καταστρέφει την ανθρώπινη θέληση, αλλά την καθοδηγεί και επιβάλλεται στους ανθρώπους, όπως ο βοσκός επιτηρεί ένα “κοπάδι άτολμων ζώων”». Ένθερμος υποστηρικτής της ελευθερίας, «νιώθω», διακήρυττε «παθιασμένη αγάπη για την ελευθερία, το δίκαιο, τον σεβασμό των δικαιωμάτων. Δεν ανήκω ούτε στο επαναστατικό κόμμα ούτε στο συντηρητικό. Η ελευθερία είναι το πρωταρχικό μου πάθος».
Με την επίκληση έκτακτων οικονομικών συνθηκών ή υγειονομικών κρίσεων περιορίζουν τις ατομικές ελευθερίες και τα δικαιώματα των πολιτών πράξεις νομοθετικού περιεχομένου της εκτελεστικής εξουσίας, που διευρύνουν τις δραστηριότητες της δημόσιας διοίκησης, ενισχύουν την πολιτική εξουσία, μετασχηματίζουν το δημόσιο συμφέρον σε δημοσιονομικό, αναδεικνύουν νέους θεσμούς, καταστρατηγούν την ελευθερία έκφρασης και προβάλλουν τις ευεργεσίες και υλικές δωρεές της νέας κανονικότητας που ανατέλλει. Νέα πολιτικά ήθη που επιβάλλει η σύγχρονη εποχή, ρητορικές λαϊκισμού, προστατευτισμού και μισαλλοδοξίας, προκλητικές φραστικές επιδείξεις θράσους και βίας ενθουσίασαν τους Αμερικανούς ψηφοφόρους και ανέδειξαν, στα 2016, τον εργολάβο, επιχειρηματία και πρώην τηλεπαρουσιαστή Ντόναλντ Τραμπ πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το όραμα του τέως Αμερικανού προέδρου με την «υπέροχη εμφάνιση» και την «τεράστια ευφυΐα» να «επανασυστήσει» ή να «αναδείξει» την Αμερική («Make America Great Again») είχε καταπείσει τη μεγάλη μάζα των πολιτών που την ταλαιπώρησε η οικονομική κρίση του 2008 και που αναζήτησε ασφαλές καταφύγιο στον ακραίο νεοσυντηρητισμό. Η λάμψη, ο πλούτος και οι οικονομικές επιτυχίες του κ. Τραμπ γοήτευσαν ακόμη και τους Ελληνες, «τους πιο αξιόπιστους και προβλέψιμους συμμάχους των Ηνωμένων Πολιτειών», καθώς ο ίδιος, ύστερα από τις θαυμαστές οικονομικές επιδόσεις της επιγαμβρίας, δήλωνε «μεγάλος θαυμαστής» των προκλητικών συμπεριφορών του κ. Ερντογάν.
Τις αρετές και τις αξίες της Δημοκρατίας παλαιών εποχών αναζήτησε ο Τζο Μπάιντεν στην ομιλία του, σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη στιγμή της πολιτικής ιστορίας των Ηνωμένων Πολιτειών, προκειμένου να ηρεμήσει τα πλήθη που είχαν εισβάλει στο Καπιτώλιο και να επαναφέρει την τάξη τους υποστηρικτές μιας κοντόφθαλμης και μυωπικής πολιτικής, η οποία υποδειγματικά υπηρέτησε την πολιτισμική διάλυση και την κοινωνική παραμόρφωση για τη διασφάλιση οικονομικών συμφερόντων: «Μεγαλύτερος κίνδυνος και από αυτήν τη φτώχεια είναι η αμάθεια» είχε διακηρύξει ο Β. Ουγκό στα 1848. Δημοκρατικές αρχές και πολιτισμικές αξίες εξαλείφουν μεθοδικά από τις κοινωνίες τα νέα πρότυπα «κανονικότητας», όπου κυριαρχούν η λιτότητα και η ύφεση, η πενία και η ζητεία, ενώ ταυτόχρονα εκθειάζουν την επενδυτική μανία, την άναρχη ανάπτυξη, τη βουλιμική στροφή στη μεγαλομανή επίδειξη, στη συσσώρευση πλούτου, στο όφελος.
Η «νέα κανονικότητα» ή τα νέα ήθη της παγκοσμιοποίησης υιοθετούν και επιβάλλουν μεθοδικά όσες «απλοϊκές αφηγήσεις» και ιδεολογίες κατακρίνουν και περιθωριοποιούν: τον ψεκασμό και τον υποχρεωτικό εμβολιασμό (Εθνικό Επιχειρησιακό Σχέδιο Εμβολιασμών – «Ελευθερία», που συμπίπτει και με την επέτειο της Απελευθέρωσης των Ελλήνων) για να χαλυβδώσουν την κοινωνική πειθαρχία και υποταγή, και να εξουδετερώσουν όσα ανορθολογικά στοιχεία πιθανώς εμποδίσουν τη μετατροπή του κοινωνικού σώματος σε μια σειρά απολύτως προβλέψιμων αντιδράσεων και μηχανισμών. Αναγκαίοι συμβιβασμοί και υποχωρήσεις, ανάδειξη νέων θεσμών που παρακολουθούν πιστά τις συνεχείς ολιγαρχικές επιθυμίες και μεταλλάξεις, υποχρεωτικός περιορισμός της εθνικής κυριαρχίας, αστυνόμευση της ελεύθερης κυκλοφορίας, της εκπαίδευσης και της διακίνησης ιδεών, ενδυνάμωση της δεσποτικής εξουσίας, πρωτοφανή μέτρα καταστολής για την αντιμετώπιση φυσικών ή υποβολιμαίων κρίσεων που αποσκοπούν στη δημιουργία έντονων εντυπώσεων για τον επηρεασμό της εξέλιξης προς μία μόνον κατεύθυνση και την απόλυτη χειραγώγηση της κοινωνίας, επιτάσσοντας άλλωστε και την απαραίτητη επιστημονική λοβοτομή, που λειτουργεί διαβρωτικά.
Η αμφισβήτηση, η απαξίωση και η χλεύη του «αναχρονιστικού» παρελθόντος με συνεχείς αλλά σταθερούς ρυθμούς στοχεύουν στην απώλεια της συλλογικής ιστορικής μνήμης, στη λήθη των ιδεολογικών διεργασιών που διαμορφώνουν την εθνική ταυτότητα, τις κοινές πρακτικές, τον πολιτισμό και την παράδοση, ώστε μια συμπεριφορά κανονική, ομοιογενής και ενιαία, σύμφωνη με νέους κανόνες να σφραγίσει τη μνήμη (damnatio memoriae). Μία νέα ηλεκτρονική «βάση δεδομένων» (data base) εκκαθαρίζει ή τροποποιεί τα περιεχόμενα της μνήμης του παρελθόντος, τις ανεπιθύμητες αναμνήσεις και αποθηκεύει στοιχεία ανάλογα με τις νεωτεριστικές απαιτήσεις, την εξέλιξη και τις δυνατότητες της τεχνολογίας.
Ωστόσο, με αναφορές στο ένδοξο αμερικανικό παρελθόν, ομιλίες του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, που «μας θυμίζουν ότι το σκοτάδι δεν μπορεί να διώξει το σκοτάδι και το μίσος δεν μπορεί να διώξει το μίσος – μόνο το φως και η αγάπη μπορούν», ο νέος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών κάλεσε τους πολίτες «να ξεπεράσουμε αυτή την περίοδο του σκότους στην Αμερική» για να «ξεκινήσουμε τη διαδικασία επούλωσης μαζί».
Ιστορικές φράσεις του Θεόδωρου (Teddy) Ρούσβελτ είχε χρησιμοποιήσει και ο Ελληνας πρωθυπουργός τον Μάρτιο 2020, όταν ανακοίνωσε την απαγόρευση της κυκλοφορίας για την προάσπιση της υγείας των πολιτών και τη μείωση εξάπλωσης της λοιμικής: «Ο έπαινος ανήκει στον άνθρωπο που είναι πραγματικά στο πεδίο, με πρόσωπο παραμορφωμένο από σκόνη, ιδρώτα και αίμα. Που έχει, όμως, ενθουσιασμό και αφοσίωση. Γιατί ξοδεύει τον εαυτό του σε έναν άξιο σκοπό». Στον Ρούσβελτ αποδίδουν τις επίκαιρες αναφορές στην υπεροχή των κοινωνικών αξιών έναντι του απλού οικονομικού οφέλους, όπως και στον «παράλογο και αδικαιολόγητο τρόμο ο οποίος παραλύει τις αναγκαίες προσπάθειες να μετατρέψουμε την υποχώρηση σε πρόοδο: ο χειρότερος φόβος είναι ο φόβος να ζήσεις».
«Τοις ανθρώποις έτι υπήρχε των αρχαίων λήθη», γράφει ο περιηγητής Παυσανίας κατά την επίσκεψή του στην Αρχαία Ολυμπία, όπου, στην εποχή του, εντυπωσιάζει η προσθήκη της μεγάλης ποικιλίας ολυμπιακών αγωνισμάτων και καθώς οι Ελληνες είχαν αρχίσει να επαναφέρουν στη μνήμη τους «άθλα» του ευκλεούς παρελθόντος, προσθέτει: «Και κατ’ ολίγον ες υπόμνησιν ήρχοντο αυτών, και οπότε τι αναμνησθείεν, εποιούντο τω αγώνι προσθήκην».
Στα τέλη του 19ου αιώνα ο Γερμανός φυσιολόγος Φρίντριχ Γκολτς, στον οποίο αποδίδουν την ιδέα της λοβοτομής, είχε αποδείξει πως ένας βάτραχος από τον οποίο είχε αφαιρέσει τον εγκέφαλο παρέμενε αδρανής έως τον θάνατο. Ο ίδιος, επινοητής της «ψυχεπέμβασης», είχε παρατηρήσει πως όταν αφαίρεσε τμήματα του μετωπιαίου λοβού από τον εγκέφαλο άγριων σκύλων, τα ζώα ηρέμησαν.
Με ένα μικρό κέρινο εκμαγείο, τη Μνήμη, προίκισε την ψυχή η μητέρα των Μουσών (Πλάτων, Θεαίτητος, Συμπόσιο), το οποίο αποτυπώνει τις εμπειρίες, τις αναμνήσεις, τις γνώσεις και εμποδίζει τη λήθη: «λήθη γαρ επιστήμης έξοδος». Από το πολύτιμο ταμείο της μνήμης ανέσυρε ο κ. Μπάιντεν «το θαρραλέο πνεύμα που παραμένει ζωντανό έως σήμερα» προκειμένου να απευθύνει υπομνήσεις στον όχλο προ του Καπιτωλίου πως «πρέπει να ορθώσουμε ανάστημα και να κάνουμε το χρέος μας για να προστατεύσουμε τη δημοκρατία μας».
