Η ηρωική προϊστορία, τα αιώνια προβλήματα και η εμπιστοσύνη του Στ. Βαλιώτη στο ελαιόλαδοΤου
Νίκου Σταματάκη*
Οι επενδύσεις της ελληνικής διασποράς στην Ελλάδα δεν είναι ασφαλώς καινούργια έννοια και πηγάζει από την απαράμιλλη αγάπη που έχει ο κάθε «Οδυσσέας» ανάμεσά μας για την πατρίδα. Η Επανάσταση του 1821 είναι δημιούργημα της διασποράς και τα θεμέλια του σύγχρονου ελληνικού κράτους μπήκαν από τον διαπρεπέστερο Ελληνα της διασποράς ανά τους αιώνες, τον Καποδίστρια, συγχρόνως σύμβολο και θύμα της -δύσκολης αλλά πάντοτε ζωτικής- σχέσης της διασποράς με την πατρίδα… Δεκάδες ευεργέτες και αμέτρητοι ομογενείς συνέβαλαν στην ανοικοδόμηση της μετεπαναστατικής Ελλάδας… Η πατρίδα, με το χέρι των ξενοκίνητων «κοτζαμπάσηδων», δολοφόνησε τον Καποδίστρια – η ίδια πατρίδα που ακόμα και τώρα αρνείται να δώσει την (ήδη θεσμοθετημένη από το Σύνταγμα του 1974) ψήφο στα παιδιά της…
Η ίδια αυτή αμφίσημη και αντιφατική σχέση γιγαντώθηκε με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ειδικά με την ομογένεια της Βόρειας Αμερικής. Οχι μόνο οι ομογενείς της Β. Αμερικής συνέβαλαν τα μέγιστα στη διάσωση της γενέτειρας από την πείνα και τα δεινά του πολέμου, αλλά έβαλαν το ανεξίτηλο στίγμα τους στην ανοικοδόμηση της σύγχρονης Ελλάδας. Τα εμβάσματα της διασποράς υπήρξαν ο σπουδαιότερος από τους τρεις «άδηλους πόρους» των μεταπολεμικών προϋπολογισμών και δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι χωρίς αυτά δεν θα υπήρχε η -παγκοσμίως πρωτοφανής- ανάπτυξη της Ελλάδας γύρω στα 1960.
Από τα εμβάσματα των απλών ομογενών στις εμβληματικές επενδύσεις του Ωνάση και άλλων επιφανών η αντιφατική αυτή σχέση συνεχίστηκε έως τις μέρες μας, πότε με το κωμικό αλλά οικείο προφίλ της «θείας από το Σικάγο», πότε με το αρνητικό πρόσημο των αμφιλεγόμενων «αποικιοκρατικών» επενδύσεων του Τομ Πάπας… Πηγή ήταν σχεδόν πάντοτε η αγάπη του «Οδυσσέα» και (γιατί να το κρύψουμε;) μια σχεδόν παθολογική ανάγκη του να «αναδειχτεί στον τόπο που γεννήθηκε». Η αποκόμιση κέρδους έμπαινε σχεδόν πάντοτε σε δεύτερη μοίρα…
Κάπου εκεί ξεκινούσαν και τα προβλήματα, κυρίως με την ανεκδιήγητη ελληνική γραφειοκρατία αλλά και με τις οικογενειακές σχέσεις. Πρόσφατο παράδειγμα, η σημαντική επένδυση του Μερκούριου Αγγελιάδη (από τη Ν. Υόρκη με καταγωγή από τη Σύμη) στο γκολφ της Αφάντου της Ρόδου, όπου έλαμψε και πάλι σε όλη της τη… δόξα η ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Τα αποτελέσματα, πολλές φορές τραγικά. Ενας απλός περίπατος στις ελληνικές γειτονιές της Ν. Υόρκης σε φέρνει σε επαφή με το φαινόμενο του «αποτυχημένου επαναπατρισμού»: Είναι πολλοί εκείνοι που επένδυσαν όλες τις οικονομίες τους στην ιδέα του επαναπατρισμού και δυστυχώς τα έχασαν όλα. Πολλοί στην Ελλάδα εκμεταλλεύθηκαν την αγνότητα των προθέσεων και των ονείρων αλλά και την ευπιστία των ομογενών. Και πολλοί ομογενείς εξαναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην ξενιτιά. Ειδικά στα χρόνια της κρίσης αυτοί οι «αποτυχημένα επαναπατρισθέντες» και τα παιδιά τους ήταν οι πρώτοι που έφυγαν και πάλι για τα ξένα. Αλλά η αναζήτηση επενδύσεων από τη διασπορά στην Ελλάδα ποτέ δεν έπαψε. Κάπως έτσι φτάσαμε στην εξαγορά της Εθνικής Ασφαλιστικής από συνεταιρισμό υπό τον Τζον Κάλαμος, που ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί, και ελπίζουμε να γνωρίσει την τελική πραγματοποίησή της…
Αλλά προχθές είδαμε επιτέλους αυτήν την αμφιλεγόμενη υπόθεση των επενδύσεων της διασποράς στην Ελλάδα να περνά σε μια νέα φάση. Τα εγκαίνια της Sparta Gourmet, μιας υπερσύγχρονης μονάδας παραγωγής, αποθήκευσης και τυποποίησης ελαιολάδου και ελιάς στη Σπάρτη ύψους 50.000.000 δολαρίων, μια πρωτοβουλία του πολυεκατομμυριούχου ομογενούς από τη Ν. Υόρκη -γεννημένου στη Λακωνία- Στάθη Βαλιώτη, ανοίγουν νέους δρόμους και δείχνουν το μέλλον. Γιατί;
Πρώτα αναδεικνύει ως σοβαρή προοπτική επένδυσης στην Ελλάδα την, τώρα σχεδόν εγκαταλειμμένη, πρωτογενή αγροτική παραγωγή. Η στροφή στην πρωτογενή αγροτική παραγωγή συνδέει τα ασύγκριτης ποιότητας ελληνικά προϊόντα με το παγκόσμιο κύμα στροφής προς τα λεγόμενα βιολογικά προϊόντα και τα προϊόντα «γκουρμέ» υψηλής ποιότητας. Είναι ευρέως γνωστό ότι η Ελλάδα αποτελεί ιδανικό τόπο για την παραγωγή τέτοιου είδους προϊόντων. Πάντοτε ήταν και δεν πρόκειται μόνο για το λάδι και την ελιά. Η Κρήτη, για παράδειγμα, διαθέτει τη μεγαλύτερη ποικιλία αρωματικών φυτών στον κόσμο! Τα παραδείγματα αφθονούν και αφορούν κάθε γωνιά της ελληνικής επικράτειας…
Ο γράφων λόγω της επιχειρηματικής ενασχόλησής του έγινε αυτόπτης μάρτυρας από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 της τρομακτικής ανάπτυξης της τάσης «επιστροφής στη φύση», που ήταν συνακόλουθο της ενηλικίωσης των χίπις. Από μερικά μικρομάγαζα στη Ν. Υόρκη, στη Βοστόνη και στο Λος Αντζελες τα «βιολογικά» προϊόντα έφτασαν να φιλοξενούνται ακόμα και στα ράφια του Walmart με τα 4.500 καταστήματα σε όλη την Αμερική. Πρέπει άραγε να υπενθυμίσουμε ότι ίσως το σπουδαιότερο επιχειρηματικό γεγονός του 2017 στις ΗΠΑ ήταν η εξαγορά της μεγάλης αλυσίδας βιολογικών προϊόντων Whole Foods από τον ιντερνετικό κολοσσό Amazon;
Η ελληνική διασπορά, εκτός από την οικονομική δυνατότητα για επενδύσεις, έχει και την επιχειρηματική τεχνογνωσία και την ικανότητα να προωθήσει τα προϊόντα αυτά στις ακριβότερες αγορές του πλανήτη. Στην περίπτωση της επένδυσης Sparta Gourmet του Στάθη Βαλιώτη αυτά και πολλά άλλα είναι προφανή. Από την επιμονή, χωρίς καμία έκπτωση, στη γνησιότητα και την άριστη ποιότητα έως την κατάλληλη τυποποίηση. Η πρωτογενής παραγωγή στην Ελλάδα ποτέ δεν μπορούσε και ποτέ δεν θα μπορέσει να βασιστεί οικονομικά στην ποσότητα. Επομένως η έμφαση στη γνησιότητα και την ποιότητα, που στη σύγχρονη εποχή μπορούν να πιστοποιηθούν από διεθνείς οργανισμούς, και ταυτόχρονα το μάρκετινγκ σε υψηλού επιπέδου αγορές αποτελούν μονόδρομο.
Η επιστροφή στην πρωτογενή παραγωγή δείχνει τον δρόμο. Η οικονομική κρίση έφερε τη δραστική μείωση μισθών και συντάξεων και τη συντριβή στην πράξη του «κρατικιστικού» μοντέλου (κατά ειρωνεία της ιστορίας από τον «σοσιαλιστικό» ΣΥΡΙΖΑ…) που σχεδόν κατέστρεψε έναν έξυπνο και δραστήριο εμπορικό λαό όπως οι Ελληνες. Καθώς αναζητούνται εναλλακτικές λύσεις, η ελληνική διασπορά δείχνει να βρίσκεται στην πρωτοπορία. Καιρός να σηκωθούν οι Ελληνες από τα γραφεία και τις καφετέριες και να ασχοληθούν με τα παρατημένα χωράφια των προγόνων τους. Με σύγχρονη νοοτροπία και με τη συνδρομή της διασποράς μια νέα μέρα θα ξημερώσει…
Νέα Υόρκη, 16 Νοεμβρίου 2017
*Διδάκτωρ Κοινωνικών Επιστημών, διεθνολόγος και επιχειρηματίας που ζει και εργάζεται στη Ν. Υόρκη.
