Το όνομά του θρυλικό όσο και τα ανδραγαθήματα των ανδρών που μετέφερε. Στην ελληνική Ιστορία, άλλωστε, το θωρηκτό «Αβέρωφ» υπήρξε το μοναδικό πλοίο σε όλον τον κόσμο το οποίο μετείχε σε δύο παγκόσμιες συρράξεις, γεγονός από μόνο του τόσο σημαντικό, ώστε να του «χαρίσει» τον τίτλο του ενδοξότερου πλοίου της Ελλάδας. Αυτός, όμως, δεν ήταν και ο μοναδικός τίτλος που συνόδευε το θωρακισμένο καταδρομικό, αφού στα πρωτοσέλιδα του Τύπου της εποχής πρωταγωνιστούσε ως «Ο τυχερός μπαρμπα-Γιώργης», παρατσούκλι που του κόλλησε μετά την ναυμαχία της Ελλης. Για τους Τούρκους, από την άλλη, το επιβλητικό θωρηκτό ήταν το «Διαβολοβάπορο», που στην όψη του και μόνο οι «γείτονες» έχαναν τη λαλιά τους.
Εκατό χρόνια ιστορίας συμπληρώνει φέτος το θωρηκτό «Αβέρωφ», εκατό χρόνια «κουβαλάει» με περηφάνια επάνω του τη γαλανόλευκη. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, συμμετέχοντας στους εορτασμούς για την επέτειο της εκατονταετηρίδας, διοργανώνει μια μεγάλη έκθεση ζωγραφικής με πίνακες γνωστών Ελλήνων εικαστικών, οι οποίοι εμπνεύστηκαν από την ιστορία του «Αβέρωφ» και φιλοτέχνησαν έργα σπουδαίας αισθητικής, αλλά κυρίως υψίστης ιστορικής σημασίας.
Βασίλειος Χατζής, Αιμίλιος Προσαλέντης, Νικόλαος Καλογερόπουλος, Λυκούργος Κογεβίνας και πολλοί ακόμη Ελληνες ζωγράφοι -των οποίων τα έργα παρουσιάζονται στην εν λόγω έκθεση-αποτύπωσαν στον ζωγραφικό καμβά τους το ένδοξο πλοίο των ελληνικών θαλασσών, αποδεικνύοντας με τον πλέον τρανό τρόπο την επίδραση που είχε η παρουσία του στην ελληνική τέχνη.
Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα ότι οι ζωγραφικές αυτές απεικονίσεις δεν έγιναν από καλλιτέχνες αποστασιοποιημένους ή εικαστικούς οι οποίοι σχεδίαζαν το πλοίο και μετέφεραν το πολεμικό κλίμα με βάση τα δημοσιεύματα του Τύπου της εποχής. Ορισμένοι από αυτούς είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν τις ναυτικές επιχειρήσεις επιβαίνοντες στα πλοία ως εικαστικοί ανταποκριτές, γεγονός που συνηθιζόταν πολύ την εποχή εκείνη.
Η ιστορία του θωρηκτού «Αβέρωφ» ξεκίνησε στις 16 Μαΐου 1911, ημερομηνία κατά την οποία παρελήφθη από τα ναυπηγεία Ορλάντο της Ιταλίας. Ενδιαφέρουσα πληροφορία σχετικά με την απόκτησή του είναι το γεγονός ότι το πλοίο αγοράστηκε από την ελληνική κυβέρνηση την εποχή που η χώρα μας βρισκόταν υπό τον διεθνή οικονομικό έλεγχο. Μάλιστα, το ένα τρίτο της δαπάνης καλύφθηκε από το κληροδότημα του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ.
Στον Πειραιά κατέπλευσε την 1η Σεπτεμβρίου 1911. Η υποδοχή που του επιφύλαξε ο ελληνικός λαός ήταν λαμπρή. Αλλωστε το περίφημο θωρηκτό ήταν το καμάρι του ελληνικού στόλου, αλλά και το πλέον σύγχρονο πλοίο της Ευρώπης για τα δεδομένα της εποχής. Η πρώτη του συμμετοχή σε πολεμική σύρραξη έγινε τον Οκτώβριο του 1912, με την έναρξη του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου, όπου το «Αβέρωφ», επικεφαλής του Στόλου του Αιγαίου, απέπλευσε προς τα Δαρδανέλια. Πολέμησε στις νικηφόρες ναυμαχίες της Ελλης και της Λήμνου, πήρε μέρος στη μικρασιατική εκστρατεία, ενώ συμμετείχε και στους δυο Παγκόσμιους Πολέμους.
Το ιστορικό πλοίο, μετά το τέλος του πολέμου το 1944, επέστρεψε στην Αθήνα, μεταφέροντας την εξόριστη ελληνική κυβέρνηση στην πρωτεύουσα. Το πλοίο από το 1952 έως και το 1983 βρισκόταν αγκυροβολημένο στον Πόρο, ενώ την επόμενη χρονιά αποφασίστηκε να μετατραπεί σε πλωτό μουσείο, όπως δηλαδή λειτουργεί έως και σήμερα στη θέση Τροκαντερό.
Τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση-αφιέρωμα του Ναυτικού Μουσείου προέρχονται από τις ίδιες τις συλλογές του μουσείου, της Βουλής των Ελλήνων, της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλ. Σούτζου, της Δημοτικής Πινακοθήκης Αθηνών και Πειραιά, της Πινακοθήκης Ε. Αβέρωφ του Μετσόβου, του Πολεμικού Μουσείου, του Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης, του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, αλλά και ιδιωτών-συλλεκτών.
Info: Η έκθεση με τίτλο «Το θωρηκτό Αβέρωφ (1911-2011). Ιστορία και τέχνη» εγκαινιάζεται στις 5 Οκτωβρίου 2011 στο Ναυτικό Μουσείο (ακτή Θεμιστοκλέους, Πειραιάς). Την επιμέλεια έχει ο ιστορικός τέχνης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μανόλης Βλάχος.
Γιώτα Βαζούρα
Μ.Η.Τ. 232120